Payg‘ambar alayhissalom vafotlaridan olti oy o‘tib, hazrat Fotima roziyallohu anho xastalanib qoldi…
Hijratning o‘n birinchi yili, ramazon oyining ikkinchi kuni, dushanba edi…
Shu paytgacha ora-sira kasal bo‘lib turardi, ammo bu safargisi avvalgilariga o‘xshamadi.
Yaxshi-yomon kunlarida uni yolg‘iz qoldirmagan xo‘jayini hazrati Ali roziyallohu anhu har doimgidek yonlaridan jilmasdi.
– Bolalarni olib tashqariga chiqsangiz, yaxshi bo‘lardi…
Past ovozda aytilgan bu jumla hazrat Ali roziyallohu anhuning yuragini tilkaladi. Uni xafa qilmaslik va g‘amga botirmaslik uchun o‘zini tushunmaganlikka oldi. Bolalarini onasining yoniga olib keldi. Hazrati Fotima roziyallohu anho ularni birma-bir quchib erkaladi. So‘ng hazrat Ali roziyallohu anhuga imo qildi. Yuragi ezilib, bolalarini tashqariga chiqardi. Shundan so‘ng onamizning yonlariga Asmo binti Umays va Ummu Rofe’ roziyallohu anholar kirishdi.
– Mening yuvinishim uchun suv tayyormi, onajon?
– Ha.
Hazrat Fotima roziyallohu anho Ummu Rofe’ roziyallohu anhoni «onajon» derdi. Chunki bu ayol Fotima roziyallohu anhoga doimo xuddi onadek mehr ko‘rsatar edi.
– Menga suv quyib turasizmi, onajon?
– Albatta, qizim.
Hazrat Fotima roziyallohu anho yaxshilab yuvindi, ayollar yordamida eng yaxshi libosini kiydi.
– To‘shagimni xona o‘rtasiga solinglar.
– Xo‘p.
Ayollar ishlarni bajarisharkan, nima yuz berayotganini anglab, juda iztirob chekishardi.
– Meni yotqizing va yuzimni qiblaga qarating.
– Xo‘p.
– Endi meni yolg‘iz qoldiring!
– Ammo…
– Iltimos.
– Ammo…
– Robbimga duo va iltijo qilmoqchiman.
– ...!
Fotima onamiz duo va iltijoga shunchalar berilib ketdiki, joni qanday chiqib ketganini ham bilmay qoldi.
Ovoz chiqmay qolganidan xavotirlanib uyga kirganlar hazrat Fotima Fotima roziyallohu anhoning vafot etganini ko‘rishdi.
Bu xabar bir zumda butun Madinaga tarqaldi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning eng suyukli qizi ham bu foniy dunyodan boqiy dunyoga yo‘l olgan edi.
Endigina yigirma sakkiz yoshni qarshilagan, bir farzandi go‘dak chog‘ida vafot etgandi.
Ortida ko‘zlari yosh suyukli yori va besh nafar farzandlari qoldi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning kenja qizlari, hazrat Ali roziyallohu anhuning sevimli zavjasi hazrati Fotima roziyallohu anho vafot etganida Hasan roziyallohu anhu sakkiz, Husayn roziyallohu anhu yetti, Ummu Gulsum roziyallohu anho besh, Zaynab roziyallohu anho uch, Ruqiyya roziyallohu anho ikki yoshda edi. Hazrat Fotima roziyallohu anhoning qabriga boqarkan, hazrat Ali roziyallohu anhuning yodiga ayoli vafotidan biroz oldin aytgan gaplari tushdi:
– Ey Ali (roziyallohu anhu), vafotimdan so‘ng uylaning. Aks holda, siz ham, bolalarim ham qiynalib qolasizlar. Ammo ularni o‘gay ona qo‘lida ham qoldirgim kelmayapti. Shu bois opam Zaynabning qizi Umomaga uylaning. U mehribon va taqvoli.
Afsuski, saodat asrining gullari, musulmonlarning ulug‘ onalari birin-ketin dunyoni tark etishdi. Ilohiy taqdir shunday. Zotan, bu odamzotning qismati. Biri keladi, biri ketadi…
Qiyomatgacha davom etadi bu hol…
Avval hazrat Ruqiyya roziyallohu anho…
So‘ng hazrat Zaynab roziyallohu anho …
Hazrat Ummu Gulsum roziyallohu anho …
Va oxirida hazrat Fotima roziyallohu anho …
Ular gullarning gullari edi. Payg‘ambar alayhissalomning ko‘z nurlari edi.
Buni tafakkur qilgan biladi, aql yuritgan biladi, anglab yetgan biladi. Ammo, Alloh taolo O‘z Kalomi Qur’oni karimda sevimli payg‘ambari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga marhamat qilganidek:
“Har bir jon o‘limning totuvchisidir. Biz sizlarni yomonlik bilan ham, yaxshilik bilan ham sinab, imtihon qilurmiz. (Keyin) Bizning huzurimizgagina qaytarilursiz”. (Anbiyo surasi, 35-oyat)
Manbalar asosida Saidabror Umarov tayyorladi
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.