Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Yanvar, 2025   |   10 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:32
Shom
17:16
Xufton
18:35
Bismillah
10 Yanvar, 2025, 10 Rajab, 1446

Nega ayollardan payg‘ambar chiqmagan?

25.03.2019   5388   5 min.
Nega ayollardan payg‘ambar chiqmagan?

Islom dini jamiyatda ayolning mavqe’ini ko‘tardi. Ayol deganda ko‘z oldimizda onalarimiz, turmush o‘rtoqlarimiz, opa-singillarimiz va qizlarimiz keladi. Qur’oni karimda ayollar haqida alohida "Niso"(Ayollar) surasi kelgan.

Alloh taolo o‘z bandasiga xoh u erkak bo‘lsin, xoh u ayol bo‘lsin hammasiga birday yaxshilikni xohlaydi. Shuning uchun ham Islom dinida erkak bilan ayolning haqqi bir xil. Alloh taolo shu haqda Qur’onda shunday marhamat qiladi: 

إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا

 “Albatta, muslimlar va muslimalar, mo‘minlar va mo‘minalar, davomli itoatkor erkaklar va davomli itoatkor ayollar, sadoqatli erkaklar va sadoqatli ayollar, sabrli erkaklar va sabrli ayollar, tavozu’li erkaklar va tavozu’li ayollar, sadaqa qilguvchi erkaklar va sadaqa qilguvchi ayollar, ro‘za tutguvchi erkaklar va ro‘za tutguvchi ayollar, farjlarini saqlovchi erkaklar va (farjlarini) saqlovchi ayollar, Allohni ko‘p zikr qilguvchi erkaklar va (Allohni ko‘p) zikr qilguvchi ayollar–o‘shalarga Alloh mag‘firatni va ulug‘ ajrni tayyorlab qo‘ygandir[1].

Ayollarni ham erkaklar kabi ibodatda va ajru mukofotda barobar ekanligini Alloh taolo bildirmoqda. Odamlar Alloh nazdida eng hurmatlisi jins bilan emas, erkakligi yoki ayolligi bilan emas, balki Parvardigorga bo‘lgan ishonchi, ixlosi va taqvosi bilandir: 

إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ

Albatta, Allohninghuzuridaenghurmatligingizengtaqvodoringizdir.[2]

Demak, erkak bo‘lsin yoki ayol bo‘lsin o‘z Parvardigoriga doimo taqvo qiladimi tamom, ana o‘sha banda Allohning nazdida karomat bilan ikromlangan, duosi ijobat va yer yuzida aziz bandalardan hisoblanadi.

Ayollardan Xudoning do‘stlari avliyolar bo‘lgan va bo‘ladi, ammo ayollardan payg‘ambar va podshoh bo‘la olmaydi. Chunki bunga ularning jismoniy va fitriy tuzilishlari mone’lik qiladi: 

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ

“(Ey, Muhammad) Biz sizdan (ya’ni, sizni payg‘ambar qilib yuborishimizdan) ilgari hamfaqat siz kabi erkaklarni - insonlarnigina o‘zimiz tushirgan vahiy bilan(payg‘ambar qilib) yuborganmiz.(Ey mushriklar) agar(bu haqda) bilmaydigan bo‘lsangizlar, ahli ilmlardan (ya’ni Tavrot va Injilni biladigan kishilardan)so‘ranglar![3]

Ayollardan payg‘ambar yuborilmaganligining hikmatlari haqida quyidagilarni ham aytish mumkin: Payg‘ambarlik og‘ir yuk, mashaqqatli vazifa. Ayol esa yaratilish jihatidan nozik va zaifa bo‘lgani uchun ham bunday og‘ir va nihoyatda qiyin vazifani bajara olmaydi. Chunki payg‘ambarlik doimiy ravishda sabr va matonatni talab qiladi. Istisnosiz barcha payg‘ambarlar haq dinni tushuntirishda turli balo va musibatlarga duchor bo‘lishgan. Odam alayhis salomdan Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamgacha o‘tgan barcha payg‘ambarlarga har xil bo‘hton va haqoratlar qilingan. Zakariyo, Yahyo va Jirjis alayhis salomlar esa shahid etilgan.

Payg‘ambarlarning hammasi barcha zulm va aziyatlarga sabr hamda sabot bilan javob berishgan. Alloh taolo bunday qiyin va og‘ir vazifani ayollar zimmasiga yuklamagan. Qolaversa, ayolning fitriy tuzilishi ham bunga monelik qiladi.

Bundan tashqari nifos va yana boshqa holatlari ham borki, homiladorligida ish yuritishi butunlay qiyinlashardi. Chunki farzandini qorni yoki qo‘lida ko‘tarib yurish bilan birga qo‘shinga boshchilik qilishi, jismonan baquvvat bo‘lib oldingi saflarda epchil harakat qilishi lozim bo‘lardi. Bularning barchasi ayolning payg‘ambar bo‘lishiga imkon bermaydigan holatlardir. Vaxolangki, bu mas’uliyatli ishlarni ayollarga xos uzrlar bilan birga olib borishning imkoni yo‘q.

Payg‘ambarlar Sayyidi sollallohu alayhi vasallam ham shu masalaga e’tibor qaratib, ularni "dinga oid masalalarni to‘liq ado qilmaydigan va ba’zi narsalarni idrok eta olmaydiganlar", deb tushuntirganlar. Farzandi tufayli ibodatlari qusur va nuqsonli ayol qanday qilib payg‘ambarlik qilsin...

Holbuki, payg‘ambar hamma narsada o‘rnak, rahbar va qusursiz yo‘lboshchi bo‘lishi kerak. Zero hamma uning holatiga qarab o‘zini tuzatadi. Ayollarga oid jihatlar esa payg‘ambar saodatxonasidagi ayollardan o‘rganiladi.

Islom ayol kishining komil inson ekanini, mustaqil shaxs ekanini, mulkka ega bo‘lish haqqini, o‘zi ega bo‘lgan narsalarni erkinlik bilan tasarruf qila olishini, ta’lim olish haqqini, e’tiqod va ixtiyor erkinligini, fikr erkinligini, nasihat va amri ma’ruf, nahyi munkar qilish haqqini, o‘zi xohlagan kishiga turmushga chiqish haqqini yoki xohlamagan kishisidan ajrash haqqini, o‘z ismi, laqabi, otasi va oilasining ismini saqlash haqqini bergan. Ammo bir ummatni boshqaradigan payg‘ambarlik yoki rahbarlikka g‘ariziy ojizaliklari mone’lik qiladi.

 

Mir Arab” o‘rta maxsus islom

bilim yurtining mudarrisi,

Masjidi Kalon” jome’

Masjidi imom xatibi

Mavlonov Jamol

 

[1]Ahzob, 35

[2]Hujurot, 13

[3]Nahl, 47

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Nomai a’mol berilishi haqidagi e’tiqodimiz

9.01.2025   3239   8 min.
Nomai a’mol berilishi haqidagi e’tiqodimiz

 - 56وَتُعْطَى الْكُتْبُ بَعْضًا نَحْوَ يُمْنَى وَبَعْضًا نَحْوَ ظَهْرٍ وَالشِّمَالِ

Ma’nolar tarjimasi: Nomai a’mollar ba’zilarga o‘ng tomondan beriladi, ba’zilarga orqa va chap tomondan (beriladi).

Nazmiy bayoni:

Ayrimlarga nomalar kelar o‘ng qo‘ldan
Ba’zilarga berilar orqa va so‘ldan.

Lug‘atlar izohi:

تُعْطَى – ikki maf’ulli fe’l.

الْكُتْبُ – noib foil, birinchi maf’ul. كُتْبُ kalimasi كِتَابٌ ning ko‘pligi bo‘lib, aslida, كُتُبٌ dir. Bu yerda nazm zaruratiga ko‘ra كُتْبُ qilib keltirilgan.

بَعْضًا – ikkinchi maf’ul.

نَحْوَ – nahv kalimasining bir qancha ma’nolari bo‘lib, bu yerda “tomon” ma’nosida kelgan. Zarflikka ko‘ra nasb bo‘lib turibdi. Quyidagi baytlarda نَحْو kalimasining besh xil ma’nosi bayon qilingan: 1. “qasd”; 2. “jihat”; 3. “miqdor”; 4. “misl”; 5. “qism”.

نَحَوْنَا نَحْوَ دَارِكَ يَا حَبِيبِي

لَقِينَا نَحْوَ أَلْفٍ مِنْ رَقِيبِ

وَجَدْنَاهُمْ جِيَاعاً نَحْوَ كَلْبٍ

تَمَنَّوْا مِنْكَ نَحْوًا مِنْ شَرِيبِ

Ey do‘stim, yo‘l oldik hovlinga tomon,

Yo‘liqdik ming qadar raqibga hamon.

Ularning it misol ochligin bildik,

Biror qism yutiming kutishar har on.

يُمْنَى – “o‘ng” ma’nosida bo‘lib, taraf va a’zoga nisbatan ishlatiladi.

وَبَعْضًا – oldin o‘tgan بَعْضًا ga atf qilingan.

ظَهْر – orqa taraf ma’nosini bildiradi. Masalan, ظَهْرُ الاِنْسَان deganda inson yelkasi ortidan beligacha bo‘lgan qismi tushuniladi.

الشِّمَالِ – chap taraf ma’nosini anglatadi.


Matn sharhi:

Qiyomat kunida hamma mahshar maydoniga to‘planadi. Barchaga bu dunyoda qilgan ishlari yozib qo‘yilgan kitob – nomai a’mol tarqatiladi. Ushbu nomai a’mollar insonlarning hayotlari davomida qilgan barcha hatti-harakatlari davomida yozilgan bo‘ladi. Bu haqida Qur’oni karimda shunday xabar berilgan:

“Holbuki, sizlarning ustingizda (barcha so‘zingiz va ishingizni) yodlab turuvchi (farishtalar) bor. (Ular nomai a’molga) yozuvchi ulug‘ zotlardir. (Ular) siz qilayotgan ishlarni bilurlar”[1].

Ya’ni insonlarning qilayotgan amallarini kuzatib, yozib turuvchi farishtalar bor. Ular Alloh taolo huzurida eng hurmatli farishtalar bo‘lib, insonlarning talaffuz qilgan barcha so‘zlarini va qilgan barcha amallarini yozib turadilar. Qurtubiy ushbu oyat haqida: “Ustilaringizda kuzatib turuvchi farishtalar bordir” ma’nosini anglatadi, – degan. Ushbu hurmatli farishtalar insonlar tarafidan sodir bo‘lgan barcha yaxshiyu yomon ishlarni bilib turadilar hamda qiyomat kunida qilmishlariga yarasha jazo yo mukofot olishlari uchun nomai a’mollariga yozib turadilar.

Qiyomat kunida farishtalar barcha insonlarni bir joyga to‘plaganlaridan so‘ng har biri bilan alohida hisob-kitob boshlanadi. Hisob-kitobdan oldin ularga bu dunyoda qilgan barcha ishlari yozib qo‘yilgan nomai a’mollari beriladi. Ashaddiy kofirlarga nomai a’mollari orqa tomondan beriladi va ular uni chap qo‘llari bilan oladilar. Ba’zi kofirlarga chap tomondan beriladi.

Taqvodor mo‘minlarga o‘ng tomondan beriladi. Tavba qilishga ulgurmasdan o‘lgan fosiq mo‘minga nomai a’moli qaysi tarafdan berilishi haqida ulamolar ikki xil qarashda bo‘lganlar:

– O‘ng tarafdan beriladi;

– Bu haqida gapirmaslikni afzal ko‘rishgan.

O‘ng tarafdan beriladi, deganlar ham qachon berilishi haqida o‘zaro ikki xil gapni aytganlar:

1. Do‘zaxga kirishidan oldin beriladi va bu uning do‘zaxda abadiy qolmasligi alomati bo‘ladi;

2. Do‘zaxdan chiqqandan keyin beriladi.

Nomai a’mollari o‘ng taraflaridan berilganlar osongina hisob kitobdan so‘ng jannatdagi ahllari oldiga xursand holda qaytadilar:

“Bas, kimning nomai a’moli (qiyomat kuni) o‘ng tomonidan berilsa, bas, u oson hisob bilan hisob-kitob qilinajak va (jannnatga tushgan) o‘z ahli (oilasi)ga shodu xurram holda qaytajak”[2].

So‘fi Ollohyor bobomiz ushbu masala to‘g‘risida qanday e’tiqodda bo‘lish lozimligi haqida bunday yozgan:

Bilur garchi jami’i holimizni,

Yuborur nomayi a’molimizni.

* * *

Yuborsa nomani rahmat yo‘lidin,

Kelur noma u qulni o‘ng qo‘lidin.

* * *

Qizil yuzlik bo‘lub ul ham sarafroz

Suyunganidin qilur ul banda ovoz.

* * *

O‘qung nomamni ey turg‘on xaloyiq

Kelubdur noma ixlosimg‘a loyiq.

Ya’ni Alloh taologa barcha holatlarimiz ma’lum bo‘lsa-da, amallarimiz yozilgan sahifalarni yuboradi. U zotning buyruqlarini bajarib, rahmatiga sazovor bo‘lganlarga amallari yozilgan sahifalarni o‘ng tarafidan yuboradi.

Bunday baxtli insonlar kitoblari o‘ng tomondan berilishi bilanoq o‘zlarining abadiy baxt-saodatga erishganlarini biladilar va mislsiz xursandchilikdan quvonch ko‘z-yoshlari bilan entikishib:“Mana, mening kitobimni o‘qib ko‘ringlar! Albatta, men hisob-kitobimga yo‘liqishimga ishonardim”, – deydilar:

“Bas, o‘z kitobi (nomai a’moli) o‘ng tomonidan berilgan kishi aytur: “Mana, mening kitobimni o‘qingiz! Darhaqiqat, men hisobotimga ro‘baro‘ bo‘lishimni bilar edim”, – der”[3].

Ammo kimki Allohga iymon keltirmay, Uning buyruqlarini bajarmasdan o‘ziga berilgan fursatni faqat ayshu ishratda yashashga erishish, go‘yo dunyo lazzatlarining oxirigacha yetish yo‘lida sarf qilib yuborgan bo‘lsa, unga kitobi orqa tarafidan beriladi. Kitobi orqa tarafidan berilganlar qizib turgan do‘zaxga kiradilar:

“Ammo kimning nomai a’moli orqa tomonidan berilsa, bas, (o‘ziga) o‘lim tilab qolajak va do‘zaxda kuyajak”[4].

Ba’zilarga kitobi chap tarafidan beriladi. Bunday kimsalar kitobi chap tarafdan berilganning o‘zidayoq sharmanda bo‘lganlarini biladilar. Oldindagi dahshatli azob-uqubatlarni his etganlaridan titrab-qaqshab: “Voy sho‘rim, koshki menga kitobim berilmasa edi”, – deb qoladilar.

“Endi, kitobi chap tomonidan berilgan kimsa esa der: “Eh, qaniydi, menga kitobim berilmasa va hisob-kitobim qanday bo‘lishini bilmasam! Eh, qaniydi, o‘sha (birinchi o‘limim hamma ishni) yakunlovchi bo‘lsa! Menga mol-mulkim ham asqotmadi. Saltanatim ham halok bo‘lib mendan ketdi”[5].

Xulosa qilib aytganda, barchaning qilgan qilmishlari va holatlari ma’lum bo‘lsa-da, Alloh taolo ularga nomai a’mollarining ham berilishini iroda qilgan. Ushbu nomai a’mollarning qanday berilishining o‘zidayoq yaxshi amal qilganlarni taqdirlash ko‘rinishi bor.


Keyingi mavzu:
Amallarning o‘lchanishi va sirot haqidagi e’tiqodimiz

 

[1] Infitor surasi, 10, 12-oyatlar.
[2] Inshiqoq surasi, 7, 9-oyatlar.
[3] Al-Haqqoh surasi, 19, 20-oyatlar.
[4] Inshiqoq surasi, 10, 12-oyatlar.
[5] Al-Haqqoh surasi, 25, 29-oyatlar.