Mus’ab ibn Abdullohdan rivoyat qilinadi: “Molik Nabiy sollallohu alayhi vasallamni zikr qilsa rangi o‘zgarar va egilib ketar edi. Hatto bu birga o‘tiganlarga qiyinchilik tug‘dirar edi. Bir kuni buning sababini so‘rashdi. Shunda: “Agar sizlar men ko‘rgan narsani ko‘rganingizda, ko‘rib turgan narsangizda meni inkor qilmagan bo‘lar edingiz” dedi.
Men Muhammad ibn Munkadirni ko‘rganman, u qorilar sayyidi edi. Undan doim bir hadis so‘rab ulgurmasimizdan yig‘lar, hatto unga rahimimiz kelar edi.
Men Ja’far ibn Muhammad Sodiqni ko‘rganman. U hazilkash va ko‘p tabassumli edi. Agar uning oldida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsa, rangi sarg‘ayib ketar edi.
Men uning faqat tahorat bilangina Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan hadis aytganini ko‘rganman. Men u bilan ko‘p vaqt aralashib (birga) yurdim. (Shu vaqt mobaynida) uni uchta xislat ustida ko‘rdim: yo namoz o‘qir yo sukut qilar yoki Qur’on o‘qir edi. O‘ziga aloqasi bo‘lmagan narsani gapirmas, Alloh azza va jalladan qo‘rqadigan ulamo va obidlardan edi.
Abdurrahmon ibn Qosim Nabiy sollallohu alayhi vasallamni zikr qilayotganida uning rangiga qaradim, go‘yo undan qon oqib chiqayotgandi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning haybatlaridan tili og‘zida qurib qolar edi.
Men Omir ibn Abdulloh ibn Zubayrning oldiga borardim. Uning oldida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsa, ko‘zida yosh qolmaguncha yig‘lar edi. Imom Zuhriyni ham ko‘rganman, u insonlarning eng ko‘p mehmonga taom beradigan va ularga yaqini edi. Huzurida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsa, go‘yo u sizni tanimas va siz ham uni tanimay qolar edingiz.
Men Safvon ibn Sulaymning oldiga borar edim. U ibodatgo‘y va mujtahidlardan edi. Agar Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsa, yig‘lar, odamlar turib, uning o‘zini qoldirib ketguncha yig‘lashdan to‘xtamas edi”.[1]
Qobilxon Axunjanov
“Hidoya” o‘rta maxsus islom bilim yurti o‘qituvchisi
[1] Tartib al-madorik. 2/51-52. Ash-Shifo. 2/597-598.
G‘am-qayg‘usiz hayotni kutib yashayotgan qizga «Siz kutayotgan kun bu dunyoda hech qachon kelmaydi», deb aytish kerak.
Alloh taolo «Biz insonni mashaqqatda yaratdik», degan (Balad surasi, 4-oyat).
Bu hayot – g‘am-tashvishli, azob-uqubatli, mashaqqatli hayotdir. Mo‘min odam buni juda yaxshi tushunadi. Bu dunyoda qiynalsa, azob cheksa, oxiratda albatta xursand bo‘lishini biladi. Inson mukammal baxtni faqatgina oxiratda topadi. Shuning uchun ulug‘lardan biriga «Mo‘min qachon rohat topadi?» deb savol berishganda, «Ikkala oyog‘ini ham jannatga qo‘yganida», deb javob bergan ekan.
Allohning mehribonligini qarangki, oxirat haqida o‘ylab, unga tayyorgarlik ko‘rish hayotni go‘zal qiladi, qayg‘ularni kamaytirib, uning salbiy ta’sirini yengillatadi, qalbda rozilik va qanoatni ziyoda qiladi, dunyoda solih amallarni qilishga qo‘shimcha shijoat beradi, musibatga uchraganlarni bu g‘am-tashvishlar, azob-uqubatlar bir kun kelib, bu dunyoda bo‘lsin yoki oxiratda bo‘lsin, baribir yakun topishiga ishontiradi. Oxirat haqida o‘ylab, faqat solih amallar qilishga intilish insonni baxtli qiladi.
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Kimning g‘ami oxirat bo‘lsa, Alloh uning qalbiga qanoat solib qo‘yadi, uni xotirjam qilib qo‘yadi, dunyoning o‘zi unga xor bo‘lib kelaveradi. Kimning g‘ami dunyo bo‘lsa, Alloh uning dardini faqirlik qilib qo‘yadi, parishon qilib qo‘yadi, vaholanki dunyodan unga faqat taqdir qilingan narsagina keladi».
Alloh taolo faqat oxirat g‘ami bilan yashaydigan (oxirat haqida ko‘p qayg‘uradigan, har bir amalini oxirati uchun qiladigan) qizning qalbini dunyoning matohlaridan behojat qilib qo‘yadi. Qarabsizki, bu qiz har qanday holatda ham o‘zini baxtli his qiladi, hayotidan rozi bo‘lib yashaydi. Xotirjamlikda, osoyishtalikda, qanoatda yashagani uchun istamasa ham qo‘liga mol-dunyo kirib kelaveradi. Zero, Alloh taolo oxirat g‘amida yashaydigan, shu bilan birga, hayotiy sabablarni ham qilish uchun harakatdan to‘xtamagan kishining rizqini kesmaydi, uni ne’matlariga ko‘mib tashlaydi.
Ammo Alloh taolo bor g‘am-tashvishi dunyo bo‘lgan qizni faqirlar qatorida qilib qo‘yadi. Bunday qiz mol-dunyoga ko‘milib yashasa ham, o‘zini faqir, bechora his qilaveradi. Natijada dardi yangilanaveradi, dardiga dard qo‘shilaveradi, fikrlari tarqoq bo‘lib, iztirobga tushadi. Afsuski, shuncha yelib-yugurgani bilan faqat dunyoning ne’matlariga erisha oladi, oxiratda nasibasi bo‘lmaydi.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.