2018 yili dunyodagi inson huquqlari vaziyati bo‘yicha yillik ma’ruzada (2019 yil 13 mart kuni chop etilgan) AQSH Davlat departamenti O‘zbekistondagi inson huquqlari ahvoli ko‘p jihatdan sezilarli darajada yaxshilanganini e’tirof etdi. Bu esa ushbu yo‘nalishdagi sa’y-harakatlar samaradorligi va respublika rahbariyatining inson manfaatlariga xizmat qilishiga bo‘lgan qat’iy sodiqligining e’tirofi bo‘ldi, deb xabar bermoqda O‘zbekiston tashqi ishlar vazirligi matbuot xizmati.
Avvalo odil sudlov, sud jarayonlarining shaffoflik darajasini ortgani, ayblovchi dalillar bazasidan foydalanishga himoyachi tomoniga kengroq izn berilishi va natijada oqlovchi qarorlar sonining ko‘payishi ma’ruzada obyektiv baho berilishiga turtki bo‘lgan.
Hujjatda korrupsiyaga qarshi kurashning samaradorligi, qiynoqlardan hamda boshqa muomala va jazoning insonparvarlik tamoyiliga zid yoki inson sha’nini kamsituvchi turlaridan foydalanishga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha keng ko‘lamli chora-tadbirlar qabul qilingani, shuningdek, bunday jinoyatlar uchun mas’uliyat kuchaytirilgani alohida qayd etiladi.
So‘z va ifoda erkinligini kuchaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar doirasida OAV erkinligini ta’minlash bilan bog‘liq vaziyatning yaxshilanishi, shuningdek, O‘zbekistonning inson huquqlari tashkilotlari va fuqarolik jamiyati faollari bilan ochiq munosabatlari e’tirof etilmoqda.
Ma’ruzada diniy ekstremizmda gumonlangan minglab shaxslar huquqni muhofaza qilish organlari ro‘yxatidan chiqarilishi, shuningdek, ko‘plab afv etish holatlari va ularning ijtimoiy moslashuviga qaratilgan dasturlar yuqori baholangan.
“Human Rights Watch” va “Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi” ma’lumotlariga asoslanib, “O‘zbekistonda yigirma yildan ziyod vaqtdan beri ilk marotaba jurnalistlar va fuqarolik jamiyati faollari qamoqxonalarda qolmagani” ma’ruzada e’tirof etilishi diqqatga sazovordir.
Hujjatda majburiy mehnatga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha muvaffaqiyatli qabul qilingan huquqiy va ma’muriy choralar alohida ko‘rsatilgan. O‘zbekistonning mehnat huquqlarini himoya qilish sohasidagi taraqqiyoti AQSH Davlat Departamenti va Mehnat Departamentining 2018 yildagi tegishli bayonotlarida bir necha bor e’tirof etilgan.
O‘tgan yilning dekabr oyida AQSH Davlat kotibining O‘zbekistonni “diniy erkinlik sohasidagi alohida tashvish uyg‘otuvchi mamlakatlar ro‘yxatidan” chiqarish qarori respublikaning inson huquqlari sohasida erishgan yutuqlarining yana bir dalili bo‘ldi.
O‘zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish sohasida erishilgan natijalar, shubhasiz, mamlakatda qabul qilingan “2017-2021-yillarda O‘zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi” doirasida hukumat tomonidan amalga oshirilayotgan islohotlar bilan bog‘liq, bu esa chuqur demokratik islohotlarning boshlanishiga olib keldi.
O‘zbekiston inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini mamlakatda ta’minlash tizimini yanada takomillashtirishda qat’iydir va bundan keyin ham “aniq islohotlar” yo‘lidan boradi, shuningdek, amalga oshirilayotgan sa’y-harakatlar yaxlit, barqaror va ortga qaytmas xarakteriga ega. Respublikada inson huquqlarini himoya qilish institutlari va mexanizmlarini yanada takomillashtirish, shu jumladan, xalqaro va nohukumat tashkilotlar bilan hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha ishlar davom ettiriladi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev rahbarligida O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlardan kelib chiquvchi eng muhim topshiriqlarni amalga oshirilishining hal etuvchi shartlari shundan iboratdir. Ushbu islohotlarning asosiy maqsadi inson, uning ehtiyojlari va manfaatlari hisoblanadi, deyiladi, Tashqi ishlar vazirligi axborotida.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Koinotda, atrof-javonibimizda, tarixda va hatto o‘z nafsimizda kechadigan ba’zi bir holatlar, o‘zgarishlar borki, ana shu holatlar bizlarning keyingi ahvolimizdan ogohlantiradi. Ushbu holatlarni bir so‘z bilan “alomatlar” (belgilar) deb nomlanadi. Alloh taolo Qur’oni karimda bizlarni ana shu alomatlar bilan ogohlantirib turishini bayon qilgan.
Masalan, inson tug‘ulganda hech narsani bilmaydigan norasida go‘dak bo‘ladi. Asta-sekin ulg‘aya boradi, kuch quvvatga to‘ladi, aql-zakovati ortadi va oxir oqibat yana keksayib kuchdan qoladi. Bu haqda Qur’oni karimda bunday deyilgan: “Sizlarni Alloh yaratdi. So‘ngra vafot ettiradi ham. Sizlarning orangizda eng tuban umr ko‘rishga (keksayib, zaif holatga) qaytarilib, ilgari bilgan narsalarining hech birini bilmay qoladigan kishilar ham bordir. Albatta, Alloh bilimli va qudratlidir” (Nahl surasi, 70-oyat). “Biz kimga uzoq umr bersak, uning vujudini xam (egik, zaif) qilib qo‘yurmiz. Axir, aql yurgizmaydilarmi?!” (Yosin surasi, 68-oyat).
Sochda oq, suyaklarda mo‘rtlashish boshlanishi bilan inson ogoh bo‘lishi kerak. Zero, bu umrning poyoniga yetib borayotganligidan dalolatdir. Alloh taolo ushbu alomatlar bilan bizlarni ogohlantirmoqda. Demak, endi inson ma’siyatlardan tiyilishi, gunohlariga tavba qilishi, olamlarning rabbisi bo‘lmish Alloh taologa yuzlanishi, oxirat tadorugini ko‘rishi lozim bo‘ladi.
“Bas, qachonki, u (inson) voyaga yetib, qirq yoshga to‘lganida: “Robbim! Menga va ota-onamga in’om etgan ne’matingga shukr qilishga va O‘zing rozi bo‘ladigan solih amalni qilishga meni muvaffaq etgin va men uchun zurriyotimni isloh et! Albatta, men Senga (gunohlarimdan) tavba qildim va albatta, men musulmonlardandirman”, – deydi” (Ahqof surasi, 15-oyat).
Qirq yosh kamolot yoshi hisoblanadi. Shu yoshga yetishning o‘zi insonning Robbisiga qaytmoq fursati kelganligidan dalolatdir. Oqil inson ushbu yoshda tavba yo‘liga o‘tadi. “Robbim! Darhaqiqat, mening suyaklarim mo‘rtlashdi, keksalikdan boshim (sochim) oqardi. Ey, Rabbim! Men senga duo qilib (hech qachon) baxtsiz bo‘lgan emasman” (Maryam surasi, 4-oyat).
Tabiat hodisasi bo‘lmish zilzilalar ham Alloh taoloning ogohlantirishlaridan biri hisoblanadi. “Qachonki, Yer o‘zining (eng dahshatli) zilzilasi bilan qimirlaganida, Yer (o‘z qa’ridagi konlaru murdalardan iborat) “yuk”larini (yuzaga) chiqarib tashlaganida, va (qayta tirilishni inkor qiluvchi) inson (dahshatga tushib): “Unga ne bo‘ldi ekan?” – deb qolganida, – ana o‘sha kunda Yer o‘z xabarlarini so‘zlar” (Zalzala surasi, 1-4-oyatlar).
Demak, zilzila ham koinotdagi alomatlardan biri bo‘lib, insonga oxirat kunini eslatadi, Allohga tavba qilib, Unga qaytmoqlik fursati kelganligiga dalolat qiladi.
Alloh taolo osmon jismlari bo‘lmish Oy va Quyoshlarni ham bejiz yaratmagan. Ularni koinotda sayr qildirib qo‘yganligining o‘zi ham insoniyat uchun bir ogohlantirish. Ya’ni umr o‘tib borayotganligi, vaqt oz qolayotganligining alomatidir.
“Quyosh (tinmay) o‘z qarorgohi sari sayr qilur. Bu Aziz (qudratli) va Alim (bilimli zot)ning o‘lchovidir. Biz Oyni ham, toki u eski xurmo butog‘idek bo‘lib (egilib) qolgunicha, manzillarga (botadigan qilib) o‘lchab qo‘ygandirmiz” (Yosin surasi, 38-39-oyatlar).
Darhaqiqat, Oy avval boshda hilol bo‘lib ko‘rinadi, so‘ngra to‘lin oy shakliga kiradi. Undan keyin yana hilol holatida qaytib tugaydi. “Sizdan (ey, Muhammad!) hilollar (yangi oylar) haqida so‘raydilar. “Ular odamlarga (yil hisobi) va haj uchun vaqt o‘lchovlaridir”, – deb ayting” (Baqara surasi, 189-oyat).
لكل شئٍ إذا ما تم نقصانه فلا يُغر بطيب العيش إنسان
هي الأمور كما شاهدتها دول من سرّه زمن ساءته أزمـــــــــان
Ma’nosi:
Har narsaki kamolga yetgach, nuqsonga uchrar,
Ayshning rohatiga aldanma, inson.
Ko‘rganingdek, ishlar navbati bilan,
Bir gal masrurdirsan, boshqa payt g‘amnok.
Mazkur baytlarni Abulbaqo ar-Rundiy rahimahulloh (601-684h./1204-1285m.) Andalusiyaning mag‘lubiyatini ko‘rganda aytgan ekan.
Demak, oqil inson tarixdan ham, tabiat hodisalaridan ham, hatto o‘zining xilqatidagi o‘zgarishlardan ham o‘zi uchun xulosalar olishi va bu xulosalar uning imonining quvvati ortishiga, gunohlardan qaytib, Allohning toatiga bo‘yin egishga sabab bo‘lmog‘i lozim.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV