Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Yanvar, 2025   |   14 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:47
Peshin
12:37
Asr
15:36
Shom
17:21
Xufton
18:39
Bismillah
14 Yanvar, 2025, 14 Rajab, 1446

G‘aflatda qolmang! Duo qabul bo‘ladigan vaqt va holatlar

26.02.2019   14020   4 min.
G‘aflatda qolmang! Duo qabul bo‘ladigan vaqt va holatlar
  • Saharda duo qilish. Alloh taolo: “Saharlarda ular (Allohdan) mag‘firat so‘rar edilar”, deb marhamat qilgan (Zoriyot surasi, 18-oyat).

Sahar vaqtida qalb sof, ixlosli va chalg‘itadigan narsalardan xoli bo‘ladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: «Alloh taolo har kecha, kechaning oxirgi uchdan biri qolganida “Kim menga duo qiladi, Men unga ijobat qilay, kim Mendan so‘raydi, Men unga (so‘ragan narsasini) beray, kim Mendan kechirim so‘raydi, Men uni kechiray”, deydi» (Imom Buhoriy, Imom Muslim rivoyati).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Jabroil alayhissalomdan: “Kechaning duo qilish uchun maqbul va duolar tez ijobat bo‘ladigan eng afzal vaqti qaysi?” deb so‘radilar. Shunda Jabroil alayhissalom: “Sahar vaqtidan boshqa paytlarda Arshning larzaga kelganini ko‘rmadim”, dedilar (Doktor Vahba Zuhayliy rahimahulloh. Tafsirul Munir).

 

  • Azon va iqomatdan keyin duo qilish. Nabiy alayhissalom: “Azon va iqomat orasidagi duo rad qilinmaydi”, dedilar (Imom Abu Dovud, Imom Termiziy rivoyati)

 

  • Iftorlik va saharlikda duo qilish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ro‘zadorning duosi qaytarilmaydi” (Imom Termiziy, Imom Ibn Moja rivoyati), deganlar.

 

  • Qalblar “erigan” vaqtda duo qilish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qalblar yumshagan vaqtda duo qilib qolinglar, chunki u rahmatdir!” dedilar.

 

  • Faqat musibat yetganda emas, balki, tinch-osuda vaqtda ham duo qilish. Agar banda kengchilik vaqtida Allohni zikr qilsa, Alloh uni torchilik vaqtida zikr qiladi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimni shiddatlar paytida Alloh uni istijobat qilishi masrur qilsa, oroyish paytida duoni ko‘paytirsin”, dedilar.

 

  • Sajdada duo qilish. Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bunday deganlarini rivoyat qiladi: “Banda Robbisiga eng yaqin bo‘ladigan holati sajda qilgan vaqtidir. Bas, shu vaqtda duoni ko‘paytiring” (Imom Muslim rivoyati).

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Men ruku yoki sajda qilgan vaqtimda Qur’on o‘qishdan qaytarildim. Rukuda Robbni ulug‘langiz, sajdada esa duoni ko‘paytiring, u vaqt duolaringiz ijobat bo‘lishga yaqin vaqtdir” (Imom Muslim rivoyati).

 

  • Har namozdan so‘ng duo qilish. Abu Umoma roziyallohu anhu: “Yo Rasululloh, qaysi duo ko‘proq qabul bo‘ladi?”, dedi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kechaning oxiridagi va farz namozlar ortidagi lahzalarda”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

Mujohid (rahmatullohi alayhi) aytadi: “Namoz eng yaxshi vaqtga belgilangan. Shuning uchun namozlardan so‘ng duo qilishni unutmang”.

 

  • Yomg‘ir yoqqanda duo qilish. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Saflar Alloh yo‘lida jipslashganida, yomg‘ir yoqqanda, farz namozlari ado etiladigan vaqtlarda osmon eshiklari ochiladi. Bu paytlarda duo qilishni g‘animat biling”.

 

  • Juma tuni va kunduzi duo qilish. Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam juma kuni haqida bunday dedilar: “Unda bir soat borki, unga tik turib namoz o‘qiyotgan musulmon banda Allohdan biron narsani tilab to‘g‘ri kelib qolsa, Alloh unga bu tilagini beradi” (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

 

  • Safarda duo qilish. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Uchta duo, shubhasiz, ijobatdir: mazlumning duosi, musofirning duosi va otaning bolasiga qilgan duosi”, dedilar (Imom Termiziy, Imom Abu Dovud rivoyati).

 

Davron NURMUHAMMAD

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Destruktiv axborot tarqatishning xatarlari

13.01.2025   1870   3 min.
Destruktiv axborot tarqatishning xatarlari

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bugungi globallashuv davrida axborot tarqatish tezligi beqiyos darajada oshdi. Internet, ijtimoiy tarmoqlar va ommaviy axborot vositalari orqali tarqatiladigan ma’lumotlar jamiyatning turli qatlamlariga kuchli ta’sir ko‘rsatmoqda. Afsuski, bu imkoniyatlar ba’zan milliy nizo va diniy bo‘linishga sabab bo‘ladigan axborot tarqatish uchun ham ishlatiladi. Bunday xatti-harakatlar jamiyat birdamligi va barqarorligiga jiddiy tahdid soladi.


Destruktiv, ya’ni buzg‘unchi, nizoli axborot tarqatishning asosiy xatarlari quyidagilar:

1. Jamiyatda adovat va nafrat uyg‘otish. Millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasida adovatli axborot tarqatish jamiyatda nafrat uyg‘otadi. Bunday ma’lumotlar odamlar o‘rtasida ishonchsizlikni kuchaytiradi, o‘z navbatida, ijtimoiy birdamlikka putur yetkazadi;

2. Jamoat xavfsizligini buzish. Milliy va diniy bo‘linishga sabab bo‘ladigan axborot jamoat tartibining buzilishiga olib keladi. Natijada tartibsizliklar yoki hatto mojarolar kelib chiqishi mumkin;

3. Beqarorlikni kuchaytirish. Destruktiv axborotlar boshqaruv va hokimiyat tizimlarini zaiflashtirishi mumkin. Milliy va diniy bo‘linish davlat barqarorligiga tahdid soladi, chunki aholi o‘rtasidagi ziddiyatlar boshqaruvga salbiy ta’sir ko‘rsatadi;

4. Yosh avlodga salbiy ta’siri. Bunday axborotlar yoshlar o‘rtasida millatchilik yoki diniy radikalizmga moyillikni kuchaytirishi mumkin. Bu esa kelajak avlodni ham buzilishga olib keladi.

Sabab va oqibatlar

Milliy nizo va diniy bo‘linishga sabab bo‘ladigan axborotlar aksar hollarda uydirmalar, yolg‘on yangiliklar yoki atrofdagi voqealarning bo‘rttirilishi orqali tarqatiladi. Bu axborotlar quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:

  • Tinch aholi orasida yomon munosabatlar shakllanadi;
  • Jamiyatda iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyot sekinlashadi;
  • Xorijiy yoki manfaatdor guruhlar tomonidan beqarorlik, nizolar uchquni alangalatishi mumkin.

Qanday choralar ko‘rish kerak?

1. Axborot iste’moli madaniyatini shakllantirish. Har bir shaxs tarqatilayotgan ma’lumotning haqiqiyligini tekshirish madaniyatini o‘zida shakllantirishi zarur;

2. Qonunchilikka rioya qilish va javobgarlik. Milliy nizo va diniy bo‘linishga sabab bo‘ladigan axborot tarqatgan shaxslarga nisbatan qonuniy choralar ko‘rilishi muhim;

3. Ta’lim va tarbiya orqali ongni oshirish. Maktab va oliy ta’lim muassasalarida axborot xavfsizligi va jamiyatga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan ma’lumotlarni tanqidiy baholash bo‘yicha bilim berish kerak;

4. Ijtimoiy tarmoqlar tahlili. Ijtimoiy tarmoqlarda yoyilayotgan axborotlarni tahlil qilib, zararli kontentlarni tezkorlik bilan aniqlash mexanizmlarini ishga tushirish zarur.

Xulosa

Milliy va diniy bo‘linishga sabab bo‘luvchi axborot tarqatish nafaqat jamiyat, balki mamlakatlar barqarorligiga katta tahdid soladi. Har bir fuqaro va jamoat tashkilotlari bunday xatti-harakatlarning oldini olishda o‘z hissasini qo‘shishi zarur. Axborot tarqatish madaniyatini shakllantirish orqali, jamiyatda tinchlik va barqarorlik ta’minlanadi.

Shermuhammad Boltayev,
Xorazm viloyati, Hazorasp tumani, "Shayx Qosim bobo" jome masjidi imom-xatibi.

MAQOLA