Birlashgan Millatlar Tashkilotining "Nogiron shaxslarning huquqlari haqidagi Konvensiyasi" 30-moddasida “Nogironlar ularning alohida madaniyati va til jihatdan o‘ziga xosligidan kelib chiqib, boshqalar qatori tan olinishi va qo‘llab- quvvatlanish huquqiga ega”, deb yozib qo‘yilgan.
Surdo dunyo tillari bo‘yicha ispan tilidan keyingi o‘rinda turadi. Zelandiyada surdo tiliga davlat maqomi berilgan.
Hozirgi vaqtda O‘zbekiston musulmonlari idorasi tashabbusi bilan Respublikamizda eshitish va so‘zlash qobiliyati cheklanganlar bilan keng ko‘lamda ishlar olib borilmoqda. Bu insonlar uzoq vaqt jamiyatdan uzilgani, milliy qadriyatlarimiz, dinimiz haqida tushunchaga ega bo‘lmaganliklari sabab ularning ruhiyatida bo‘shliq paydo bo‘lgan. Jamiyatimizdagi har bir sog‘lom inson ana shu bo‘shliqni e’tibor, mehr va muruvvat bilan to‘ldirishi maqsadga muvofiqdir.
2018 yil 30 yanvardan Toshkent shahar imkoniyati cheklanganlar bilan diniy-ma’rifiy suhbatlar tashkil etilgan bo‘lib, bu suhbatlarning dastlabki tinglovchilari 8 nafar inson qatnashgan. Keyinchalik 40 ta va hozirgi kelib 400 dan ortiq eshitish va gapirish qobiliyati cheklanganlar bilan islom dini, milliy qadriyatlar, ijtimoiy masalalar borasida ma’ruzalar tashkil qilingan.
Yangi innovatsion loyiha sifatida eshitish va gapirish imkoni cheklanganlar bilan bevosita ish olib borayotgan fidoyilar, ya’ni O‘zbekiston musulmonlari idorasi mutaxassislari, Toshkent shahar hokimiyati vakili, Toshkent shahar otinoyilari surdo, ya’ni imo-ishorali tilni o‘rganishni boshlashdi.
Tadbirlar rejasiga muvofiq olib borilayotgan ma’ruzani boshlashdan oldin har bir tashkilotchi eshitish va gapirish qobiliyati cheklanganlarga surdo, ya’ni imo-ishoradan imtihon topshiradi.
Nogironligi bo‘lgan tinglovchilarimizga ularning o‘zlarining tilida muomala qilish, ularga bo‘lgan e’tiborning bir ko‘rinishi xolos. Har bir uchrashuvda ulardan yangi muomala imo-ishoralarni o‘rganish ularning kemtik qalbiga yo‘l topishning eng oson yo‘lidir.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Ilgari musulmonlar ayrim ulamolarni ulug‘lab, “Shayxul Islom” (Islom dini shayxi), “Faxrul Islom” (Islom dini faxri), “Hujjatul Islom” (Islom dini hujjati), “Najmul ulamo” (Ulamolar yulduzi), “Muftiy saqolayn” (Insu-jin muftiysi), “Lisonul mutakallimiyn” (Mutakallimlarning so‘zlovchi tili) kabi unvonlar bilan ataganlar. Bunday atash aslo mubolag‘a bo‘lmagan. Balki u muhtaram ulamolar haqiqatdan ushbu unvonlarga loyiq bo‘lganlar. Masalan, “Shamsul aimma” (Imomlar quyoshi) unvoni berilgan Saraxsiy rahmatullohi alayh o‘n ikki ming risolani yod olgani naql qilingan.
Abu Mansur Moturidiyni yaqindan tanigan ulamolar va shogirdlari tomonidan u zotning martabalarini namoyon etuvchi ko‘plab unvonlar berilgan:
– Imomul hudo (To‘g‘ri yo‘lga boshlovchi);
– Muvattidu aqoidi ahlis sunna (Ahli sunna aqidalari asoschisi).
Abu Mansur Moturidiyning mazkur unvonlari ham aslo mubolag‘a emas, balki u zot haqiqatan shu martabaga loyiq zot bo‘lganlar.
Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
Abdulqodir Abdur Rahim,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti
katta o‘qituvchisi.