Taraqqiyotimizning yangi davrida ko‘p asrlik noyob va nodir asarlarni saqlash, o‘rganish va targ‘ib qilish bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Hayot davom etar ekan, bu sohada yangi-yangi zamonaviy talablar kun tartibiga qo‘yilishi tabiiy. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017 yil 24 maydagi “Qadimiy yozma manbalarni saqlash, tadqiq va targ‘ib qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori ana shu hayotiy zarurat nuqtayi nazaridan qabul qilingan tarixiy hujjatdir.
Xalqimizning juda boy madaniy merosi bo‘lgan nodir qo‘lyozmalar, qadimgi bosma kitoblar soni bugungi kunda 100 ming nusxadan ziyoddir. Shuni ham ta’kidlab o‘tish joizki, aholi qo‘lida e’zozlab saqlanayotgan hamda avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan, lekin davlat tomonidan ro‘yxatga olinmagan nodir qo‘lyozmalar va bosma kitoblar ham oz emas.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi kitob fondi eng nodir ma’naviy xazinalardan biri bo‘lib, 3 ming jild qo‘lyozma, 17 ming jild toshbosma kitoblar mavjud. Eng noyob qo‘lyozmalarimizdan biri – “Usmon Mus'hafi” Qur’oni karimning qadimiy va tabarruk nusxasi. Yana fondimizda Imom Buxoriy, Imom Moturidiy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Mahmud Zamaxshariy, Jaloliddin Rumiy, Zahiriddin Muhammad Bobur va boshqa ko‘plab ulug‘ alloma va mutafakkirlarning qo‘lyozmalari saqlanmoqda.
Bu borada jahon miqyosida noyob hisoblangan Misr va Turkiya davlatlaridagi yirik kutubxonalar, ilmiy tadqiqot markazlari va muzeylarning tajribalarini o‘rganish maqsadida, O‘zbekiston musulmonlari idorasi bo‘lim mudirlari Muhammad Ayubxon Homidov va Kamoliddin Mahkamov Misr davlatiga xizmat safarlarini boshladilar. O‘zbekistonning Misrdagi elchixonasi xodimlari Muhammad Ayub domla va Kamoliddin ustozni Qohira aeroportida kutib olishdi va safarga aloqador barcha ishlarda amaliy yordam berishmoqda.
Ma’lumki, Misr yurti Qur’oni karimda aynan shu nom bilan bir necha marta zikr etilgan. Bu esa uning barakoti, xayri ko‘pligiga dalildir. Bu zamin yuzlab sahoba va tobi’iylar hokini bag‘rida yashirgan. Buyuk allomalar bu yerda ta’lim olgan, minglab kitoblar ta’lif etishgan.
Misr bilan O‘zbekistonni bog‘lab turuvchi aloqalar juda qadim tarixga borib taqaladi. Alloma Ahmad al-Farg‘oniyning Misrdagi ilmiy faoliyati, Ixshidiylar sulolasidan tortib, Qohiradagi o‘zbakiyya mahallasigacha yurtlarimiz o‘rtasidagi ming yillik aloqalardan so‘zlaydi.
Safar jarayonlarini saytimiz orqali yoritib boramiz.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.
Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun ham keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan