Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Iyul, 2025   |   30 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:35
Quyosh
05:12
Peshin
12:35
Asr
17:36
Shom
19:51
Xufton
21:20
Bismillah
25 Iyul, 2025, 30 Muharram, 1447

11.01.2019 y. Mo‘min mo‘minga ozor bermaydi

05.01.2019   6317   11 min.
11.01.2019 y. Mo‘min mo‘minga ozor bermaydi

بسم الله الرحمن الرحيم

Mo‘min mo‘minga ozor bermaydi

الحَمْدُ للهِ الذِّي حَرَّمَ أَذِيَّةَ الخَلْقِ بِلاَ حَقٍّ مُبِين، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى الرَّسُولِ الكَرِيمِ

وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ وَالتَّابِعِيْنَ وَمَنْ تَبِعَهُمْ بِإِحْسَانٍ إِلَى يَوْمِ الدِّيْنْ أما بعد

Hurmatli jamoat! Islom dini ta’limotlari inson zotiga aziyat bermaslik, tartib-intizomli bo‘lishga chorlaydi. Ayniqsa, mo‘min musulmonlar turli shaxsiy va ijtimoiy munosabatlarda bir-birlariga ozor bermasliklariga da’vat etadi. Aks holda qattiq gunohkor bo‘lib qolishlari ta’kidlanadi. Bu haqda Alloh taolo ta’lim berib marhamat qiladi:

وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا 

الأحزاب: 58

ya’ni: “Mo‘min va mo‘minalarga qilmagan gunohlari bilan ozor beradigan kimsalar bo‘hton va aniq gunohni o‘zlariga olgan bo‘lurlar” (Ahzob surasi, 58-oyat).

Shariatimizga ko‘ra barcha jabhada birovga aziyat berib qo‘yishdan saqlanishga buyuriladi. Hatto suhbat asnosida biz uchun arzimas ko‘ringan ba’zi hatti-harakatlar ham dinimiz nazaridan chetda qolmagan. Hadisi shariflarning birida Rasululloh sallallohu alayhi vasallam:

"لاَ يَتَنَاجَى اثْنَانِ دُونَ الثَّالِثِ؛ فَإنَّ ذَلِكَ يُؤْذِي الْمُؤْمِنَ، وَاللهُ يَكْرَهُ أَذَى الْمُؤْمِنِ"

(أَخْرَجَهُ الإمَامُ أَبُو يَعْلَى فِي مُسْنَدِهِ وَالإمَامُ الطَّبَرَانِيُّ فِي الأَوْسَطِ)

ya’ni: Ikki kishi uchinchi kishini yolg‘izlatib suhbatlashmasin. Chunki bu mo‘minga aziyat beradi. Alloh esa mo‘minga aziyat berishni yoqtirmaydi – deganlar (Imom Abu Ya’lo “Musnad”da va Imom Tabaroniy “Mu’jamul avsat”da rivoyat qilgan).

Shuningdek, hadisi shariflarda Alloh taologa va oxirat kuniga imon keltirgan kishi aziyat berishning turli ko‘rinishlaridan saqlanishi lozimligi uqtirilgan. Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sallallohu alayhi vasallam: 

"مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ، فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلاَ يُؤذِ جَارَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ"

 (أَخْرَجَهُ الإمَامُ البُخَارِيُّ وَالإمَامُ مُسْلِمٌ)

ya’ni: “Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, yaxshilikni gapirsin yoki jim tursin! Kim Allohga va oxiratga imon keltirgan bo‘lsa, qo‘shnisiga ozor bermasin! Kim Allohga va oxiratga imon keltirgan bo‘lsa, mehmonini ehtirom qilsin!”, – deganlar (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan).

Boshqa bir rivoyatda sahobalardan birlari Nabiy sallollohu alayhi vasallamning oldilariga kelib, “Ey Allohning Rasuli, qaysi musulmonlar afzal sanaladi?” – deb so‘radi. Shunda U zot:

الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ وَالْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ

(متفق عليه)

ya’ni: “Musulmon  musulmonlar uning tili va qo‘lidan salomat bo‘lgan kishidir. Muhojir – Alloh taolo qaytargan narsalardan o‘zini tiygan kimsadir ”, – deb javob berdilar (muttafaqun alayh).

Muhtaram azizlar! Ming afsuslar bo‘lsinki, ko‘cha-ko‘yda, bozorlarda va jamoat joylarida arzimas sabablar ortidan kishilar bir-birlariga ozor berib qo‘yishlarini guvohi bo‘lamiz. Ayniqsa, hayoliga kelganini gapiruvchi ba’zi insonlar yoki tayini bo‘lmagan tashqaridagi kimlarningdir izmida yurayotganlar bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlar orqali mo‘min-musulmonlarning sha’nlarini toptash bilan ularga ozor berayotganlarini ko‘p uchratmoqdamiz. Xususan, ular dinimiz xodimlari, shariatimiz ahkomlarini yetkazuvchi ilm ahllari bo‘lgan imom-xatiblarni “o‘zlaricha muhokama qilib”, ortlaridan bemalol g‘iybat qilmoqdalar. Vaholanki, necha yillardan buyon shu imomlarning ortidan o‘zlari iqtido qilib keladilar. Islom dinini, shariat ahkomlarini yetkazishdek ulkan mas’uliyatni zimmasiga olgan ulamolar sha’niga yomon so‘zlarni gapirish Alloh va Uning rasulini g‘azabini keltiradigan yomon ishdir.

Abdulloh ibn Muborak rahmatullohi alayh: “Kim din olimlarini masxara qilsa, oxirati kuyadi. Kim podsho va amirlarni masxara qilsa, dunyosi barbod bo‘ladi. Kim o‘z birodarlarini masxara qilsa muruvvat va haybati yo‘qoladi”, – degan.

Alloh taoloning joriy bo‘lgan odatlaridan biri shuki, ilm ahli va ulamolarni tahqirlagan va masxara qilgan odamni mana shu dunyoning o‘zida xor qiladi. Suhayl Andalusiy rahmatullohi alayh aytadi: “Bir qo‘shnimiz bor edi. Alloh boylik va obro‘ni berib qo‘ygan, juda serdavlat edi. Uning eng yomon odati din olimlarini kalaka qilish va ularga aziyat berish edi. Bir kuni Alloh roziligini istab nasihat qildim. U meni kamsitib, uyidan haydadi. Allohga qasamki, oradan 20 yil o‘tib falaj bo‘lib qoldi. Mol dunyosidan ayrildi. Muhtojlikdan shahar bozorida tilanchilik qila boshladi. Bir kuni bozorda ko‘rinmay qoldi. Oradan uch kun o‘tib, bozor orqasidagi tashlandiq joydan jasadi topildi. Butun shahar ulamolari aziyat ko‘rgan bu insonning nihoyasi mana shunday yakun topdi”.

Payg‘ambar alayhissalom o‘zlarining hadisi shariflaridan birida ana shunday mo‘min-musulmonlarni g‘iybat qilib, ularni ayblarini axtarib, aziyat beradigan kimsalarga qarata shunday deganlar:

"يَا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يَدْخُلِ الإِيمَانُ قَلْبَهُ لاَ تَغْتَابُوا الْمُسْلِمِينَ وَلاَ تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِمْ فَإِنَّهُ مَنِ اتَّبَعَ عَوْرَاتِهِمْ يَتَّبِعِ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَمَنْ يَتَّبِعِ اللَّهُ عَوْرَتَهُ يَفْضَحْهُ فِى بَيْتِهِ"

(رَوَاهُ الإمَامُ أَبُو دَاوُدَ)

ya’ni, Ey tili bilan imon keltirib, qalbiga esa imon kirmaganlar, (qalbi bilan imon keltirmaganlar) musulmonlarni g‘iybat qilmang va ularning aybini poylab-qidirmanglar! Chunki kim ularning aybini qidirsa, Alloh taolo uni o‘zining aybini qidiradi va garchi uyining ichida (odamlardan maxfiy bo‘lsa ham, uni oshkor qilib) sharmanda qiladi”, – (Imom Abu Dovud rivoyat qilgan(.  

Shariatimiz birovga aziyat yetkazishdan qaytarishi, aziyat berganga turli iqoblarni belgilashi barobarida mo‘minlardan aziyatni ketkazganga jannatni va’da qilgan. Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘tgan qavmlardan bir kishini xabarini berib, shunday deganlar:

مرَّ رجلٌ بِغُصْنِ شَجَرَةٍ عَلَى ظَهْرِ طَرِيقٍ، فَقَالَ: وَاللهِ لَأُنَحِّيَنَّ هَذَا عَنِ الْمُسْلِمِيْنَ لَا يُؤذِيْهِمْ

فأُدْخِلَ الْجَنَّة

 

(رَوَاهُ الإمَامُ مُسْلِمٌ)

ya’ni: “Bir kishi yo‘l ustida yotgan daraxt shoxini oldidan o‘tib qolib: “buni musulmonlar(ning yo‘li)dan olib tashlayinki, ularga aziyat bermasin”, degan edi. Natijada o‘sha inson jannatga kiritildi” (Imom Muslim rivoyati).  

قاَلَ الإِمَامُ البَغَوِيُّ رَحِمَهُ اللهُ تَعَالَى: " أَفْضَلُ الْمُسْلِمِيْنَ مَنْ جَمَعَ إِلَى أَدَاءِ حُقُوقِ اللهِ تَعَالَى أَدَاءَ حُقُوقِ الْمُسْلِمِيْنَ، والكَفَّ عَنْ أَعْرَاضِهِمْ".

Imom Bag‘aviy rahimahulloh: “musulmonlarning eng afzali Alloh taoloning haqlarini ado etish bilan musulmonlarning haqlarini ado etishni jamlagan hamda musulmonlarning sha’nlaridan tiyilgan kishidir”, – deganlar. 

Dinimizda kishi atrofidagi insonlarga aziyat bermaslikning o‘zi hatto sadaqa qilganning savobiga teng ekani aytib o‘tilgan. Bu borada Rasululloh sallallohu alayhi vasallam sahobalardan biriga nasihat qilib, shunday deganlar:

تَكُفُّ شَرَّكَ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ مِنْكَ عَلَى نَفْسِكَ

ya’ni: Odamlarga yomonlik qilishdan tiyiling. Zero bu ham sizga sadaqa bo‘lur, – dedilar (muttafaqun alayh). 

Mo‘min-musulmonlar o‘zaro birdamlikda hayot kechirishliklari, bir-birlaridan hayot qiyinchiliklarini aritish payida bo‘lishlari ibodatlarning afzali sanaladi. Zero Rasululloh sallallohu alayhi vasallam marhamat qilib, shunday deganlar:

َحَبُّ النَّاسِ إِلَى اللهِ أَنْفَعُهُمْ، وَأَحَبُّ الأَعْمَالِ إِلَى اللهِ عَزَّ وَجَلَّ سُرُورٌ تُدْخِلُهُ عَلَى مُسْلِمٍ، أَوْ تَكْشِفُ عَنْهُ كُرْبَةً، أَوْ تَقْضِيَ عَنْهُ دَيْناً، أَوْ تَطْرُدَ عَنْهُ جُوعاً"

(رَوَاهُ الإمَامُ الطَّبَرَانِيُّ وَالإمَامُ ابْنُ أَبِي الدُّنْيَا، وَهُوَ حَسَنٌ)

ya’ni: Insonlarning Allohga eng mahbubi ularning o‘zgalarga manfaatlirog‘idir. Amallarning ichida Alloh azza va jallaga eng mahbubrog‘i musulmon kishiga xursandchilik keltirishingiz, yoki undan biror tashvishini aritishingiz, yoki uning biror qarzini to‘lab berishingiz yoki ochligini ketkazishingizdir”, – deganlar (Imom Tabaroniy va Imom Ibn Abiddunyo rivoyati).

Tezisning 11 yanvar 2-soniga ilova    

“VATAN HIMOYASI – SHARAFLI BURCH”

Hurmatli vatandoshlar! 14 yanvar yurtimizda “Vatan himoyachilari kuni” sifatida nishonlanadi. Darhaqiqat,  Vatan – muqaddas makon. Uni himoya qilish, dushmanlardan asrash, ravnaqi va farovonligi yo‘lida xizmat qilish –har bir inson uchun ham farz, ham qarzdir. Vatan sarhadlari daxlsizligini ta’minlash, yurt sha’ni va or-nomusini ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylash – shu zaminda yashayotgan har bir imonli, e’tiqodli va ixlosli farzandning muqaddas burchidir. Shuni alohida ta’kidlash joizki, tinchlikni saqlash, mustaqilligimizni yanada mustahkamlash, yurtimiz barqarorligi va xavfsizligini ta’minlashda milliy armiyamizning alohida o‘rni bor.

Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2018 yil 28 dekabr kun Oliy Majlisga navbatdagi Murojaatnomani taqdim etdi va unda harbiy soha haqida shunday dedi: “Birinchidan, mamlakatimiz mudofaa qobiliyatini, Qurolli kuchlarning jangovor salohiyatini oshirish, milliy mudofaa sanoati kompleksini shakllantirish, har qanday xavf xatarga qarshi doimo shay turishimiz lozim.

Mamlakat mudofaasini harbiy-iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha boshlangan islohotlarni mantiqiy yakuniga yetkazish kerak...”.

Muhtaram jamoat! Dinimizda Vatanni himoya qilish ishiga o‘zini baxshida etish eng ulug‘ savobli amallardan ekanligi aytilgan. Bu to‘g‘rida Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan shunday hadis rivoyat qilingan:

"عَيْنَانِ لَا تَمَسُّهُمَا النَّارُ: عَيْنٌ بَكَتْ مِنْ خَشْيَةِ اللهِ وَعَيْنٌ بَاتَتْ تَحْرُسُ فِي سَبِيلِ اللهِ"

(رواه الإمام الترمذي)

ya’ni: “Ikki ko‘z egasini do‘zax otashi kuydirmas: biri  – Allohning azobidan qo‘rqib yig‘lagan ko‘z, ikkinchisi – Alloh yo‘lida poyloqchilik qilib bedor bo‘lgan ko‘z” (Imom Termiziy rivoyati).

Qanchadan-qancha amallar borki, ko‘rinishidan oddiy ishga o‘xshagani bilan chiroyli va yaxshi niyat ila savobi ulug‘ amalga aylanadi. Xuddi shu kabi vatan himoyasi, harbiy xizmat ham ana shunday savobli, zarur, muhim amallar qatoriga kiradi. Zero, Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam aytganlaridek: “Insonlarning yaxshisi – insonlarga manfaatlisidir”.

Hurmatli jamoat! Barchangizni 14 yanvar “Vatan himoyachilari kuni” bilan tabriklaymiz, Alloh taolo sizu bizga jonajon Vatan himoyachisi va munosib farzandlar bo‘lish baxtini nasib etsin! 

Alloh taolo mustaqil yurtimizni tinchlik va omonlikda, askaru zobitlarimizni O‘zining hifzu himoyasida saqlab, jannatmakon diyorimizni yomon ko‘zlardan va barcha ofatlardan omonda saqlasin! Omin!

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

Olim quyoshga o‘xshaydi...

23.07.2025   3691   8 min.
Olim quyoshga o‘xshaydi...

Barchamizga ma’lumki, har bir ota-ona o‘z farzandlarining istiqboli, baxt-saodati va kelajakda mustaqil hayot kechirib, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol avlod bo‘lib yetishishini niyat qiladi. Mana shu maqsadlarga yetishishda Islom dinining tom ma’nodagi ulug‘vor ta’limotiga amal qilish muhim ahamiyatga ega. Islom dinida bolalarni hali murg‘akligidanoq go‘zal axloq va odobga o‘rgatib borish tavsiya etiladi.

Dinimizda yoshlarni asosan rostgo‘ylik, va’daga vafo, omonatdorlik, kattaga hurmat, kichikka izzat, o‘zgalarga mehr-oqibatli bo‘lish kabi fazilatlar sohibi qilib voyaga yetkazishga katta ahamiyat qaratiladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadislarining birida bunday deganlar: “Ota o‘z bolasiga chiroyli odobdan ko‘ra yaxshiroq narsa bera olmaydi” (Imom Termiziy rivoyati).

Tarbiya inson kamolotining asosidir. Bizda farzand tarbiyasi har bir oila uchun asosiy vazifa bo‘lib kelgan. Hozirda ham yoshlar tarbiyasiga, ularning sifatli bilim olishlariga davlatimiz miqyosida katta ahamiyat berilmoqda.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev yoshlar bilan uchrashuvda shunday ta’kidlagan edilar: “Mening eng katta tashvishim, maqsadim — yoshlar tarbiyasi. Biz olgan marralar uchun bilimli avlod kerak. Buning uchun hamma sharoitlarni yaratishga harakat qilyapmiz. Sizlar esa vaqtning qadriga yetib, bor imkoniyatni ishga solib, o‘qishingiz kerak. Olgan bilimingiz, o‘rgangan kasb-hunaringiz kelajakda sizlarga qanot bo‘ladi”.

Bugungi kunda davlatimiz tomonidan yoshlarni qo‘llab-quvvatlashga, ularni aqlan va ma’nan yetuk avlod bo‘lib yetishishiga katta e’tibor qaratilmoqda.

Islom dini ta’limotida yoshlarni aqlan tarbiya qilish ham muhim masala sanaladi. Bunda ularni manfaatli ilm sohibi qilib tarbiyalash, fikriy va ilmiy jihatdan yetuk inson qilib kamolga yetkazish nazarda tutiladi. Islom dinida ilm deganda diniy ham dunyoviy ilmlar tushuniladi. Diniy ilm insonning ruhiy hayoti, uning e’tiqodiga oid bo‘lib, oxirati uchun zarur bo‘lsa, dunyoviy ilm uning jismoniy hayoti, dunyo obodligi uchun zarurdir.

Islom ta’limotlariga jonu dili bilan amal qilgan ajdodlarimiz, buyuk bobokalonlarimiz ham shariat, ham tariqat va ham ilm-fan sohasida butun dunyoga o‘rnak bo‘lganlar.

Buyuk shoir va mutafakkir Nizomiddin Alisher Navoiy hazratlari yozganidek, “Kitob – beminnat ustoz, bilim va ma’naviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai”.

Inson dunyoda yashar ekan, o‘z hayotini go‘zal o‘tkazishga harakat qiladi. Turmushning farovon bo‘lishi, jamiyatning taraqqiy etishi esa faqat ilm-fan bilan bo‘ladi. Qayerda ilm-fan rivoj topsa, o‘sha yerda tarqqiyot bor. Ilm-fanning rivoji esa ilm egalari – olimlar bilan bo‘ladi.

Islom dini musulmonlarni doimo ilmga undagan. Chunki inson shaxsiyatini ilmdan boshqa hech narsa to‘g‘ri yo‘lga sola olmaydi, taraqqiyotga ham erishtira olmaydi.

«Bilimli inson quyoshga o‘xshaydi, kirgan joyini yoritadi».

Ha, ilm qorong‘uliklarni yorituvchi mash’aladir. Qorong‘ulikda qolgan har bir kishi unga muhtoj. Yuksak pog‘onalarga ilm narvoni bilan chiqiladi. Taraqqiy etishni va kamolot topishni istasak ilmning etagini mahkam ushlaylik.

Shunday ekan, biz musulmonlar o‘z farzandlarimizni bugungi kun talablari asosida tarbiyalashimiz, ularni zamonaviy ilm va kasb-hunarga yo‘naltirishga bor kuchimizni sarflashimiz lozim. Shunda farzandlarimiz xorij mamlakatlariga ishlash uchun “qora ishchi” bo‘lib emas, balki mutaxassis sifatida boradilar.

So‘nggi yillarda Yurtboshimiz tomonlaridan yoshlarni zamonaviy kasb-hunarlar va chet tiliga o‘rgatish bo‘yicha ilgari surilgan “1000 dasturchi”, “Ikki til, bir kasb” loyihalaridan ham aynan shu ezgu maqsad ko‘zlangan...

Albatta, musulmon inson o‘zga insonlarga avvalo o‘zining yuksak axloqi bilan namuna bo‘lishi kerak. Zero, insonlar xulqi go‘zal kishini yaxshi ko‘radilar. Shuning uchun ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Islomga chaqirishni boshlaganlarida qarindoshlarini “Ey Bani Fihr, ey Bani Adiy” deb chaqirdilar. Barcha to‘plandi, uyidan chiqishga imkoni bo‘lmagan kishilar nima bo‘layotganini bilib kelish uchun odam jo‘natdilar. Rasululloh alayhissalotu vasallam: “Agar men sizlarga mana bu tog‘ etagidagi vodiyda otliqlar ustingizga bostirib kelishga tayyor turibdi, deb xabar bersam, menga ishonasizlarmi?”, dedilar. Ular: “Sizning biror marta yolg‘on gapirganingizni bilmaymiz, Sizga ishonamiz”, deyishdi. Shundan keyin u zot o‘zlarini Payg‘ambar qilib yuborilganlarini aytdilar.

Bu o‘rinda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam payg‘ambar ekanlarini turli hujjat va mo‘jizalar orqali isbotlash bilan e’lon qilmadilar. Balki, eng avvalo ularga o‘zlarining axloqlari haqida savol berib, o‘zlarining rostgo‘y ekanliklarini tasdiqlatib oldilar. Bundan ko‘rinib turibdiki, musulmon kishi o‘zga kishilarga eng avvalo amali, xulqi va odobi bilan namuna bo‘lishi kerak ekan.

Kishi husni xulqli bo‘lishi uchun ahli ilm va solih zotlarni suhbatlaridan bahramand bo‘lishi va ularni odob axloqlaridan o‘ziga namuna olishi ham ayni muddaodir. Bu haqda Ibn Vahb rahmatullohi alayh bunday deganlar: “Imom Molikning ilmlaridan ko‘ra, u zotning odoblaridan o‘rganganimiz ko‘proq bo‘ldi”.

Demak, husni xulq va odob kishida o‘z-o‘zidan shakllanib qolmas ekan. Balki uni ilm ahli bilan hamsuhbat bo‘lish, ulardan ilm olish bilan birga odob-axloqlarini o‘rganish bilan kasb qilinar ekan. Ushbu xislat o‘tgan salafi solihlarimizning go‘zal odatlaridan bo‘lgan.

Junayd Bag‘dodiy rahimahulloh aytadilar: “Garchi insonning ilmi va amali oz bo‘lsa ham, to‘rtta narsa uni yuqori darajalarga ko‘taradi: Hilimlik, tavoze’lik, saxiylik va husni xulqdir. Husni xulq imonning komilligidir”.

Luqmoni Hakimning o‘g‘li otasiga: “Ey otajon, inson uchun qaysi xislat yaxshiroq?” dedi. Otasi: Din, deb javob berdi. “Agar xislat ikkita bo‘lsa-chi?” deb so‘radi. Otasi: Din va mol, dedi. Agar uchta bo‘lsa-chi? dedi o‘g‘li. Otasi: “Din, mol va hayo, dedi. O‘g‘il: “Agar to‘rtta bo‘lsa-chi?” dedi.

Otasi: Din, mol, hayo va chiroyli xulq, dedi. “Agar beshta bo‘lsa-chi?” dedi o‘g‘li. Otasi: Din, mol, hayo, chiroyli xulq va saxiylik, deb javob berdi. O‘g‘il yana: Oltita bo‘lsa-chi? deb ham so‘ragan edi, Luqmoni Hakim: “Ey o‘g‘lim, agar insonda mana shu besh xislat jamlansa, u pokiza, taqvodor, Allohga do‘st va shaytondan uzoq bo‘ladi” deb javob qildi. Mana shu beshta xislatlar borligi ham mo‘minlik sifatlaridandir.

Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar: “Albatta, banda chiroyli xulqi bilan jannatda oliy maqomga yetadi, garchi (nafl) ibodatini ko‘p qilsa ham”.

Inson yomon xulqi bilan boshqa insonlarni ko‘ngliga ozor beradigan bo‘lsa, o‘sha xulqi tufayli qilgan yaxshiliklari ham bekor bo‘ladi.

Kishi ilmga qancha muhtoj bo‘lsa, go‘zal xulqqa va odobga ham shuncha muhtojdir. Zero, ilm, go‘zal xulq va odob insonni kamolotga yetkazuvchi ikki qanotdir. Axloqi komil, bir-biriga mehribon va madadkor jamiyat baxtli va farovon jamiyatdir.

Farzandlarimiz ilm-ma’rifatli bo‘lishida eng katta mas’ul biz ota-onalar ekanimizni zinhor zinhor unutmaylik. Farzandim ilmli, odobli, kasb-hunarga ega bo‘lib, hayotda o‘z o‘rnini topib, oilasiga, vataniga, muborak diniga xizmat qiladigan, orzu-havaslaringizni ro‘yobga chiqaradigan inson bo‘lsin desak, hayotda turli keraksiz, ortiqcha hoyu-havaslarga berilib ketmasdan, ularning ehtiyoji uchun eng zaruriy badiiy, ilmiy, tanlagan kasbiga oid, dunyo va oxiratiga manfaat beradigan kitoblar, darsliklar olib berishga erinmaylik. Albatta, olib berib, ularni xursand qilib, qo‘llab-quvvatlab, shu kitoblarni birga o‘qiylik yoki o‘qishini albatta nazorat qilib turaylik.

Muhammad Quddus ABDULMANNON,
Xo‘jaobod tumani “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi.