Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

Siz qaysi toifadasiz?

4.01.2019   3370   2 min.
Siz qaysi toifadasiz?

Atrofga nazar solsangiz, odamlarning qilayotgan har bir harakati zamirida ma’lum bir insonlarning e’tirofi ya’ni sevgisiga erishish yotadi. Xo‘sh, nima bo‘libdi dersiz. Hech nima. Mana shu hech nima bo‘lmaydigan, o‘tkinchi e’tirof va tuyg‘ular uchun juda ko‘p vaqtimiz va sog‘ligimizni sarflaymiz. Natija esa biz o‘ylagandek bo‘lmaydi.

Ba’zida yuzi nurli, qalbi – o‘zi ta’kidlamasa-da pok bo‘lgan, ko‘pchilik tomonidan e’zozlanadigan insonlarni ko‘rib “Xudo suygan banda ekanda” deb qo‘yamiz. Yana bir toifa odamlar bor. Ularning yurish-turushidan nolib, aksariyat kishilar “Xudo urgan odam u” deydi.

Alloh taolo O‘z Kalomi Qur’oni karimda O‘zi sevgan bandalari hamda yomon ko‘rgan toifalari haqida xabar berib, bir qancha oyat nozil qilgan.         Quyida mazkur toifalarning ayrimlarini taqdim etamiz.

Alloh taoloning sevgisiga sazovor bo‘ladigan toifalar:

“Ayting (ey Muhammad!): Agar Allohni sevsangiz, menga ergashingiz. Shunda Alloh sizlarni sevadi va gunohlaringizni mag‘firat etadi. Alloh kechiruvchi va rahmlidir”. (Oli Imron, 31)

“Albatta, Alloh ezgulik qiluvchilarni sevadi”. (Moida, 13)

“Albatta, Alloh odillarni sevadi”. (Moida,42)

“Imon keltirganlarning Allohga bo‘lgan sevgilari esa (ularnikidan) kuchliroqdir”. (Baqara, 165)

“Albatta, Alloh (shungacha bilmay yo‘l qo‘ygan xatolaridan) chin tavba qiluvchilarni va obdon poklanib yuruvchilarni sevadi”. (Baqara, 222)

“Aslida esa, kim (Alloh) ahdiga vafo qilsa va taqvoli bo‘lsa, albatta, Alloh (bu kabi) taqvodorlarni sevadi”. (Oli Imron, 76)

Alloh taolo sevmaydigan toifalar:

“Albatta, U isrof qiluvchilarni sevmaydi”. (An’om,141)

“Albatta, Alloh kibrli va maqtanchoq kishilarni sevmaydi”. (Niso, 36)

“Allohga ham, oxirat kuniga ham imon keltirmaydiganlarni (Alloh sevmaydi)”. (Niso, 38)

“Albatta, Alloh xiyonatchi va jinoyatchi bo‘lgan kimsani sevmaydi”. (Niso,107)

“Albatta, U isrof qiluvchilarni sevmaydi”. (Niso, 141)

Mazkur oyatlarda Alloh taolo qaysi toifa odamlarni sevishi-yu, qaysi toifani sevmaligini ochiq-oydin ta’kidlamoqda. Bizlarga berilgan imkoniyat esa qaysi toifada bo‘lishni tanlash. Har birimizning qilayotgan niyat va amallarimiz yo Allohning g‘azabiga, yoki sevgisiga musharraf etadi.

Barchamizga Alloh taolo, O‘zi sevgan bandalari qatorida bo‘lishlikni nasib etsin!

Saidabror Umarov

Maqolalar
Boshqa maqolalar

"O‘rganadigan ilm" nima degani?

23.12.2024   1606   4 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Faqihlar fiqhga shunday ta’rif berishadi: «Fiqh mukallaflarning amallarini halol va haromlik, fasod va sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir». Bu ta’rifni ham kengroq tahlil qilib ko‘raylik. «O‘rganadigan ilm» nima degani? Hozirgina «Ilm bir narsaning voqelikka muvofiq kelishidir», dedik.

Fiqhning mavzusiga bir misol keltiraylik. Masalan, men mukallafman. Xotinimga «Sen taloqsan», dedim. Buning hukmi nima bo‘lishini fiqh o‘rganadi. Demak, fiqh men kabi mukallaflarning mana shu kabi holatlarini o‘rganadi. Masalan, men sherikchilik aqdini tuzishim mumkin, biron narsani sotishim, ijaraga olishim mumkin. Fiqh ana shunday holatlarni, men qilgan ishning halol yoki harom, sahih yoki fasodligini o‘rganadi. Demak, fiqhning mavzusi mukallaflar qiladigan amallarning holatini o‘rganishdir.

Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.

Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.

Masalan, siz birinchi yil ilm olayotgan bo‘lsangiz, ular sizga: «Sen aytgan hukmni faqat dalil keltirsang, qabul qilamiz», deyishadi. Axir siz hali dalillarni bilmaysiz-ku! Birorta jumlani oyat deb o‘ylashingiz mumkin, lekin aslida u oyat bo‘lmasligi mumkin. Bir hadisni Buxoriyda kelgan, deb aytishingiz mumkin, lekin u Buxoriydan rivoyat qilinmagan, to‘qima hadis bo‘lib chiqishi mumkin, chunki siz hali dalillarni o‘rganmagansiz. Ular mana shu darajadagi odamlardan dalil so‘rashdi, ochiq-oydin dalili bo‘lmagan hukmni esa botilga chiqarishdi. Bunga biroz kengroq yondashish kerak...

Yuqorida aytganimdek, asosiy maqsadim ta’riflarga doir qo‘shimcha ma’lumotlarni aytib o‘tish edi. Keling, shu masalani ko‘raylik. Ana o‘sha yo‘nalish egalari har bir hukmga dalil talab qilishyapti. Avvalo ayting-chi, dalil nima o‘zi? Ular: «Dalil – bu Qur’on va Sunnat», deyishadi. Ularning «Dalil Qur’on va Sunnatdir», deyishi ilmiy ma’noda xatodir, chunki dalilni faqat Qur’on va Sunnatgagina cheklab qo‘ysak, dinni zoye qilib qo‘yamiz, chunki bulardan boshqa dalillar ham bor. Dalil to‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan manbadir. Demak, Qur’on va Sunnat dalillarning asosiy qismidir, lekin dalillarning barchasi emas, chunki ijmo’ ham dalil, qiyos ham dalildir. To‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan har qanday manba dalil bo‘ladi. Lekin bu gapni ular tushunmaydi. Ular dalilni faqat Qur’on va Sunnat, deb tushunishadi.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan