Sahobalarning Nabiy sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatlari hamma narsadan ustun bo‘lib, u zotni hammadan ko‘proq yaxshi ko‘rishar edi. Buning belgisi Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning buyruqlariga itoat qilish va qaytariqlaridan qaytishda ko‘rinardi.  

Rivoyat qilinishicha, bir kuni Umar roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga “Sen menga o‘zimdan boshqa hamma narsadan mahbubroqsiz” dedilar. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Sizlardan biringiz, to men unga o‘zidan ham sevikliroq bo‘lmagunimcha (komil) mo‘min bo‘lmaydi” dedilar. Bu gapni eshitgan hazrati Umar roziyallohu anhu: “Allohga qasamki, endi sizni o‘zimdan ham ko‘proq yaxshi ko‘raman” dedilar. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Ana endi mukammal bo‘ldi, ey Umar” dedilar.

Sahobai kiromlarning Nabiy sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatlarini bir necha misollarda ko‘rib chiqamiz.

U zot alayhissalomni mudofaa qilishlari

Islom tarixidan ma’lumki, musulmonlar bilan mushriklar o‘rtasida bir qancha janglar bo‘lib o‘tgan. Qolaversa, Islom dini ilk yoyila boshlagan paytda dushmanlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga doim ozor berish payidan bo‘lardilar. Sahobai kiromlar mana shunday kezlarda sevikli Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni jon-jahdlari bilan himoya qilardilar.

Bir kuni mushriklarning kattasi Uqba ibn Abu Muayt Nabiy sollallohu alayhi vasallam tarafga yurib kela boshladi. Masjidul Haromning bir chetida turgan Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu uni kuzatib turgan edilar. Dushman kelib, kiyimini yechdi-da, u bilan Rasululloh sollallohu alayhi vasalalmning bo‘ynilaridan bo‘g‘a boshladi. Abu Bakr roziyallohu anhu o‘qdek uchib kelib, dushmanning yelkasidan tortib, chetga itarib yubordilar. Shunday qilib sevikli Habibimiz sollallohu alayhi vasallam uning ozoridan qutildilar. Keyin Abu Bakr roziyallohu anhu Alloh taoloning “Bir odamni, Alloh Robbimdir, degani uchun o‘ldirasizlarmi?! Holbuki, u sizga Robbingizdan ochiq-oydin hujjatlar ila kelmishdir” oyatini o‘qidilar.

Ba’zi sahobalar urush asnosida sevikli Nabiyimiz alayhissalomni o‘z tanalarini bilan himoya qilardilar, keladigan o‘q va nayzalarga o‘z tanalarini tutib berib, shu yo‘l bilan ikki olam sarvarini jarohatlanishdan saqlanishlariga sabab bo‘lishar edi.  

U zot sollallohu alayhi vasallamni yo‘qotib qo‘yishdan qo‘rqishlari

Sahobai kiromlar Nabiy sollallohu alayhi vasallamni yo‘qotib qo‘yishdan qattiq qo‘rqar, biroz vaqt ko‘rmay qolsalar bezovta bo‘lishar edi. Qanday ham shu ahvolga tushishmasin?! Axir u zot ularni johiliyat zulmatidan iymon, ma’rifat nuriga chiqishlariga sabab bo‘ldilar-ku!

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har bir inson bilan uning yoshiga, tabiatiga qarab muomala qilar edilar. Bolalar, go‘daklar uchun mehribon otadek, har bir musulmon uchun jondan aziz birodar, har bir muhtoj uchun yordamchi, har bir yetim uchun suyanch, g‘amxo‘r edilar.   

Imom Ahmad rahimahulloh Muoz ibn Jabal roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam u kishini Yamanga jo‘natayotganlarida, Muoz roziyallohu anhu otning ustida, Nabiy sollallohu alayhi vasallam esa yonlarida yurib vasiyat qilganlar. Nasihat qilib bo‘lganlaridan so‘ng: “Ey Muoz, ehtimol bu yildan keyin men bilan boshqa ko‘rishmassan. Ehtimol mana bu masjidim va qabrim yonidan o‘tarsan” deganlarida, bu gaplarni eshitgan Muoz roziyallohu anhu yig‘laganlar.

Sahobai kiromlarning qo‘rquvlari Nabiy alayhissalomdan faqat dunyoda emas, balki oxiratda ham ajralib qolmasmikinmiz degan ma’noda bo‘lardi.

Imom Tabaroniy rahimahulloh rivoyat qilgan hadisda Oisha onamiz roziyallohu anho shunday deganlar: “Bir odam Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga kirdi va “Ey Allohning Rasuli, albatta, siz menga o‘zimdan ham sevikliroqsiz. Albatta, siz menga bolamdan ham sevikliroqsiz. Uyda o‘tirganimda sizni esladim. Keyin sabr qila olmay sizni ko‘rgani keldim. O‘zimning vafotim bilan sizning vafot etishingizni eslaganimda, bildimki, siz jannatga kirganingizda Payg‘ambarlar bilan birga yuksak maqomda bo‘lsangiz, men jannatga kirganimda sizni ko‘rolmay qolishimdan qo‘rqdim” dedi. Nabiy sollallohu alayhi vasalalm unga hali javob berishga ulgurmaslaridan turib Jabroil alayhissalom mana bu oyatni olib keldi: “Kim Allohga va Rasulga itoat qilsa, bas, ana o‘shalar Alloh ne’mat bergan nabiylar, siddiqlar, shahidlar va solihlar bilan birgadirlar. Va ularning rafiqlari qanday ham yaxshi!” (Niso surasi, 69-oyat).

U zot alayhissalomni hamma odamlardan ustun ko‘rishlari

U zot sollallohu alayhi vasallamni yaxshi ko‘rishlarining alomati – u kishini o‘zlaridan ham, oila a’zolaridan ham, molu dunyodan ham ustun ko‘rishlaridir.

Uhud kuni “Muhammad o‘ldirildi” degan gap tarqaladi. Bu gap hatto Madinaga ham yetib boradi. Shunda madinalik bir ayol urush maydoniga borib, ko‘rgan odamidan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ahvollarini so‘raydi. Odamlar u zot tirik ekanliklarini, falon joyda o‘tirganlarini aytishganda, ayol o‘sha tarafga borib, o‘z ko‘zi bilan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni ko‘rgach: “Ota-onam sizga fido bo‘lsin, ey Rasululloh. Siz salomat ekansiz, endi men boshqa musibatga parvo qilmayman” deydi.

U zot alayhissalomning muhabbatlarida musobaqalashishlari

Sahobai kiromlar sevikli Habibimizning muhabbatlarini qozonish, u zotga yaqinroq bo‘lishga haris edilar.  

Ali roziyallohu anhudan “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatingiz qanday?” deb so‘ralganida, u kishi “Allohga qasamki, u Zot bizga mollarimizdan, bola-chaqalarimizdan, ota-onalarimizdan hamda tashna odamning muzdek suvga bo‘lgan muhabbatidan ham sevimliroqdirlar”, deb javob berganlar.

U zot alayhissalomning pok jasadlarini o‘pishga intilishlari

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Badr kuni musulmonlar safini tekislayotganlarida, qo‘llaridagi xurmo shoxi bilan Savod ibn G‘oziyyaning qorniga urdilar. Savod bu fursatni g‘animat bilishga urinib, “Ey Rasululloh, meni og‘ritdingiz” dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam darhol muborak qornilarini ochdilar va “Mendan o‘ch ol, ey Savod!” dedilar. Savod roziyallohu anhu shoshilib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni quchoqlab oldi va u zotning biqinlaridan o‘pdi. Keyin “Ey Allohning Rasuli, hozirgi turishim siz bilan oxirgi ko‘rishishim deb o‘yladim. Shuning uchun do‘zax o‘ti menga tegmasligini istab, terimni teringizga tekkizishni istadim” dedi.

O‘zlarini u zot alayhissalomga fido qilishlari

Sahobai kiromlarning barchalari (munofiqlardan tashqari) Nabiy sollallohu alayhi vasallam uchun mollarini ham, jonlarini ham fido qilishga tayyor edilar.

Sahobai kiromlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni qutqarish, ehtiyotlash yo‘lidagi har qanday aziyat va og‘riqdan lazzatlanar edilar. O‘zlari rohatda bo‘la turib, u zot alayhissalom ozor ichida bo‘lishlarini aslo tasavvur qilolmasdilar.

Makkaliklar qo‘lida asir bo‘lib turgan Zayd ibn Dasina roziyallohu anhuni Makka ahli o‘ldirish uchun Haramdan tashqariga chiqarayotganlarida Abu Sufyon ibn Harb hali mushrik edi. U Zayd roziyallohu anhuga dedi: “Ey Zayd, agar Muhammad hozir sening o‘rningda asir bo‘lsa-yu, biz uning bo‘yniga qilich ursak, sen esa oilang bag‘rida bo‘lishni istaysanmi?” dedi. Zayd roziyallohu anhu: “Allohga qasamki, Muhammad alayhissalomga hozirgi turgan joyida bir tikan kirib aziyat berishini, men esa oilam bag‘rida bo‘lishimni aslo istamayman”. Shunda Abu Sufyon: “Men Muhammadning sahobalari uni yaxshi ko‘rishganidek boshqa hech kim birovni yaxshi ko‘rganini ko‘rmadim”, dedi.

U zot alayhissalomning buyruqlariga itoat qilishlari

Abdurrohman ibn Abu Laylodan rivoyat qilinadi, bir kuni Abdulloh ibn Ravoha roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga kelayotgan edi. U zot alayhissalom xutba qilayotgandilar.  Shu payt u Nabiy sollallohu alayhi vasallamning “O‘tiringlar!” degan gaplarini eshitib qolib, masjid tashqarisidagi yetib kelgan joyiga o‘tirib, u zot alayhissalom xutbalarini tugatgunlaricha o‘sha yerda o‘tirdi. Keyinchalik bu voqea Nabiy sollallohu alayhi vasallamga yetganda, u zot unga “Alloh sening O‘ziga bo‘lgan itoatingni va Rasuliga bo‘lgan itoatingni ziyoda qilsin!” dedilar.

Sa’iyd ibn Mansur Mug‘iyra ibn Shu’ba roziyallohu anhudan rivoyat qiladi, Mug‘iyra ibn Shu’ba roziyallohu anhu dedilar: “Ansorlardan bo‘lgan bir joriyaga sovchi qo‘ydim. Buni Nabiy sollallohu alayhi vasallamga aytganimda, ul zot mendan: “Uni ko‘rdingmi?” deb so‘radilar. Men: “Yo‘q” dedim. U zot: “Unga nazar sol, bu o‘rtangizda iliqlik, ulfatlik paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi” dedilar. Keyin borib, bu gapni o‘sha joriyaning ota-onasiga aytdim. Ular bir-birlariga qarashdi. Men turib, tashqariga chiqdim. Ortimdan joriya meni chaqirib, “Bu yoqqa kel” dedi. Men uning pardasi yoniga kelib turdim. U: “Agar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam menga qarashingni buyurgan bo‘lsalar, qara! Aks holda “Menga qarashingni qiyinlashtirgan (ya’ni menga qarashingga aslo izn bermagan) bo‘lardim” dedi. Bas, men unga nazar soldim va unga uylandim. Undan ko‘ra menga mahbubroq bo‘lgan, undan ko‘ra menga hurmatliroq bo‘lgan birorta ayolga uylanmadim.

Insoniyat tarixida birorta askarlar va xalq o‘z rahbarlarini, qo‘mondonlarini sahobai kiromlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni yaxshi ko‘rib, itoat qilgandek yaxshi ko‘rib, itoat qilmagan.

“Sahihayn”da Abu Said al-Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Sahobalarimdan hech birini so‘kmanglar. Chunki agar birortangiz Uhud tog‘idek tillani infoq qilsa ham, ulardan birining bir mud yoki uning yarmi miqdoridagi infoqining darajasini topa olmaydi”.

Shuning uchun ham ulamolar “Mabodo Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mo‘jizalari bo‘lmaganda edi, sahobalarning muhabbati va itoati mo‘jiza bo‘lardi” deyishgan.

Alloh taolo bizni o‘sha sahobalarga ergashishimizni, Nabiy sollallohu alayhi vasallamni sevishda ulardan o‘rnak olishimizni nasib etsin! 

Abdulkarim Muhammad Namlaning maqolasi asosida

Nozimjon Iminjonov tayyorladi