YOMON BO‘LMAYDI...
Supurgini tik qilib qo‘ysa, qiblaga qaratsa;
Mehmon ketgandan keyin orqasidan supurilsa;
Qalampir, supurgi kabi narsalarni qo‘ldan qo‘lga bersa;
Oldidan qora mushuk kesib o‘tsa;
Ostonada ko‘rishilsa yoki o‘tirilsa;
Chap qovoq uchsa;
Chap kaft qichisa;
Xo‘roz bemahal qichqirsa;
Bir kunda ikki kelin tushirgan hovliga ikkala kelin bir vaqtda, bitta darvozadan kirib borsa;
Boyo‘g‘li sayrasa;
Duo qilinayotganda dasturxon ustida qalampir yoki pichoq turgan bo‘lsa;
Hovliga majnuntol ekilsa;
Safar oyida to‘y qilinsa;
Anjir daraxtining o‘tini yoqilsa;
Supradagi unni kaftining orqasi bilan to‘plasa;
Suprani yozgan odamdan boshqasi yig‘ishtirsa;
Shomdan keyin so‘rab chiqqanga sigir suti berilsa;
Birov tishlagan narsani yesa;
Piyoladagi choy tugamasdan, ustiga choy quyilsa... HЕCh NARSA BO‘LMAYDI!
* * *
BAXT YOKI BAXTSIZLIK...
Peshonaning kengligi;
Qo‘lning uzunligi;
Tana a’zolarining shakli, hajmi;
Ko‘zning rangi;
Chiptadagi raqamlarning mutanosibligi;
Siniq oynaga qarash;
Xontaxta yoki stolning burchagiga o‘tirish;
Supurgi yoki o‘qlov uchida turtish BILAN YUZAGA KЕLMAYDI!
* * *
DAROMAD VA BARAKAGA...
Choyning ustidagi pufakchalarni sochga surtish;
O‘ng kaft qichishi;
Birinchi sotilgan narsaning pulini barcha matolarga tekkizib chiqish;
Dam urilgan pulni hamyonda asrash;
Ertalabda hech kimga, hatto oila a’zolariga ham pul bermaslik
ASOS BO‘LMAYDI!
* * *
TUG‘RUQNING OG‘IR YOKI YENGIL KЕCHISHI...
Ko‘rpa-to‘shaklarning astar tomoni bilan taxlanganiga;
Homiladorlik davrida g‘o‘zapoya o‘tini tandirga ildiz tomoni bilan solinganiga;
Kasalxonaga ketayotib, kiyimlarni ilgichlardan chiqarib yoki kir yoyish uchun bog‘langan dorlarni yechib yoxud shkaf kabi jihozlarning eshiklarini ochishga;
Suvda qaynatilgan moshning tez ochilishiga BOG‘LIQ EMAS!
* * *
NAZAR VA KO‘Z TЕGISHIDAN...
Darvoza tepasiga, hovlidagi ustunlarga osiladigan hayvon kalla suyagi, taqa, isiriq, qalampir kabi narsalar;
Burjga qarab tavsiya qilinadigan turli rangli toshlar;
Qo‘lga, bo‘yinga osilgan ko‘zmunchoq, kiyimga qadab qo‘yilgan do‘lana KABI NARSALAR SAQLAMAYDI!
* * *
KIMNINGDIR O‘LIMIGA...
Yulduz uchishi;
Idish-tovoqlarni qozonning ichiga solib yuvish;
Go‘dakni derazadan uzatish, olish;
Beshikni ikki kishi ko‘tarishi;
Pichoq damining tepaga qarab turib qolishi;
Odamning egnida kiyim chatilishi, tikilishi
SABAB BO‘LMAYDI!
* * *
BULARGA ISHONSANGIZ ADASHASIZ!
Kechqurun tirnoq olsa (yoki seshanba, shanba va hokazo kunlari) tirnoq olsa, bir yomonlik keladi;
Chaqaloqni juma kuni cho‘miltirib bo‘lmaydi, savobini ko‘tara olmaydi;
Duo qilinayotganda dasturxon ustida pichoq tursa, uydan baraka uchadi;
Shomdan keyin sut, qatiq sotilsa yoki berilsa, sigirning suti kamayadi;
Azali xonadon a’zolari marhumning “qirqi chiqqunicha” tuxum yeyishlari gunoh;
Taom avvalini go‘sht bilan boshlasa, bosh farzandi o‘g‘il bo‘ladi;
Taomning qirmochini yegan yoki qozon tagini yalagan qizning to‘yida yomg‘ir yog‘adi;
Erkak kishi uydan chiqarkan, yo‘lini ayol kishi kesib o‘tsa o‘sha kuni ishi yurishmaydi;
Tirik odamning bo‘yini qarichlab yoki boshdan oyog‘igacha metrlab o‘lchab bo‘lmaydi, o‘likni o‘lchagandek bo‘ladi;
Yangi tug‘ilgan chaqaloqni “qirqi chiqmasdan” yuvintirib, soch va tirnoqlarini olib bo‘lmaydi;
Shanba kuni qo‘ldan pul ketsa, faqirlik keladi, aksincha, pul kelsa, boylik keladi;
Supurgini qo‘shniga berib bo‘lmaydi, uydan baraka qochadi;
Qo‘shnidan supurgi, igna so‘rab bo‘lmaydi, yo‘qsillik keltiradi;
Nonni dasturxonga toq qo‘yib bo‘lmaydi, azali joyda toq qo‘yiladi;
Chorshanba kuni soch-soqol olib bo‘lmaydi, chunki u kuni hatto to‘ng‘iz ham tuk tashlamas ekan;
To‘q ko‘k rangli libosni kiyib bo‘lmaydi, chunki u azadorlarning libosi hisoblanadi
«Yosh farzandlarni ovqatdan oldin va keyin qo‘l yuvishga, ovqatlanishni «Bismillah» bilan boshlashga, o‘ng qo‘l bilan yeyishga, yeb bo‘lganidan so‘ng Yaratganga shukr aytishga odatlantirishingiz lozim. Shuningdek, o‘ng qo‘l bilan yozish, kiyim kiyganda o‘ngidan boshlash, uyga o‘ng oyoq bilan kirish, har bir ishni «Bismillah» bilan boshlashga ham o‘rgating.
Bolalarga tozalikka rioya qilish, tirnoqlarini olish, kiyimlarini toza-pok saqlash, tahoratxonaga kirish-chiqish tartiblaridan ta’lim bering.
Farzandlarga xoli holda, uyaltirmay, boshqalar oldida sharmanda qilmay nasihat qilishingiz lozim. Ba’zan sho‘xlik qilib, gapingizga quloq solishmasa yoki biror ishda xato qilishsa, ularni urmay-so‘kmay, tushuntirishingiz zarur. Juda iloji bo‘lmay qolganida bir-ikki kun gaplashmay qo‘ysangiz, kifoya.
Farzandlaringizning kimlar bilan do‘st va hamsuhbat bo‘lishlariga e’tiborli bo‘ling, ko‘chada sababsiz, bemaqsad turish va yurishlariga, sizdan so‘ramay, uzoq vaqt biror mashg‘ulot bilan shug‘ullanishlariga yoki olis joyga ravona bo‘lishlariga ruxsat bermang.
Farzandlarni uyda va ko‘chadagi tanish-notanish odamlarga «Assalomu alaykum» deb salom berishga, qo‘ni-qo‘shnilarga yaxshilik va yordam ko‘rsatishga, aziyat yetkazmaslikka, uyingizga kelgan mehmonga hurmat ko‘rsatish va xizmat qilishga odatlantiring.
O‘g‘il-qizlaringizni kufr so‘zlardan, birovlarni haqorat qilishdan, behayo gaplarni gapirishdan qaytaring. Bularning nihoyatda yomonligini, yaramas so‘z-gaplar tufayli odam qattiq gunohkor bo‘lishi va zarar ko‘rishini muloyimlik bilan tushuntiring. O‘zingiz ham bu borada ularga ibrat-namuna bo‘ling, chiroyli axloq sohibi ekaningizni isbotlang.
Farzandlarni qimorning turli ko‘rinishlari, qarta, oshiq va o‘rtaga pul qo‘yib o‘ynaladigan barcha o‘yinlardan qaytarish darkor. Qimor bo‘lmasa ham, qimmatli vaqtini behuda sovuradigan, dars tayyorlash va foydali mashg‘ulotlardan ayiradigan o‘yinlarni ham cheklash lozim. Ularning axloqsiz, behayo, fahsh suratli gazeta-jurnallar, kitoblarni o‘qishlariga, jinsiy munosabatlarni, shafqatsizlik, axloqsizlik, yovuzliklarni targ‘ib qiladigan film va tomoshalarni ko‘rishlariga yo‘l bermang.
“Bamisoli sirka asalni buzganidek, badfe’llik va axloqsizlik ham kishining qilayotgan amallarini buzadi”.
Farzandlaringizni sigaret chekish va aroq ichishdan qaytarib, bu illatlarning inson sog‘lig‘i va iqtisodiga qanchalar zarar keltirishini, kulfatga boshlashini erinmay tushuntiring. Buning o‘rniga meva va shirinliklar iste’mol qilishga targ‘ib eting”.
O‘g‘il-qizlarimizni har qanday holatda ham rost so‘zlashga, yolg‘onni hatto hazil tariqasida ham gapirmaslikka, va’daga albatta vafo qilishga o‘rgatishimiz lozim. Chunki yosh bolalar odatda o‘ta ta’sirchan va taqlid qilishga o‘ch buladilar. Yolg‘onni atrofidagi muhitdan o‘rganib, ota-onasi yoki aka-ukalaridan biror manfaatga erishish uchun yolg‘on ishlatishlari mumkin. To‘g‘rilik har bir yaxshilikning asosi, yolg‘on esa har qanday yomonlikning onasi va boshlanishidir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, to‘g‘rilik yaxshilikka boshlaydi. Yaxshilik jannatga boshlaydi. Yolg‘on yomonlikka olib boradi. Yomonlik esa do‘zaxga olib boradi”, deganlar. O‘zimiz ham ularga biror narsa va’da qilsak, olib berishimiz, bordi-yu, buning imkoni topilmay qolsa, ularga tushuntirib, muddatini uzaytirishimiz kerak.
Davomi bor...
Muhammad Quddus ABDULMANNON,
Xo‘jaobod tumani “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi.