Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Aytishlaricha, sahoba Abdulloh ibn Zubayr sajdada juda uzoq qolarkanlar. Shunchalik jim turib qolarkanlarki, qushlar kelib, u kishining orqasiga qo‘narkan. U ba’zan sajda yoki ruku’da tuni bilan turarkan, g‘azot-urush paytida u namoz o‘qiyotgan masjid devorini o‘q teshib vayron qilgan ekan. Devordan bir parcha tosh otilib, Abdullohning soqoli va tomog‘i o‘rtasidan o‘tgan ekan. U shunda ham namozini qisqartirmabdi va g‘azablanmabdi. Bir kuni u namoz o‘qiyotganida o‘g‘li Hoshim uning yonida uxlayotgan ekan. Ilon shipdan tushib, bola atrofida aylanibdi. Bola uyg‘onibdi va qichqiribdi, barcha uy egalari bolaning atrofiga to‘planishibdi. Ular shov-shuv va qichqiriqlar bilan ilonni o‘ldirishibdi. Ibn Zubayr xotirjam va osoyishta namoz o‘qish bilan band ekan. Namozni o‘qib bo‘lib, xotiniga debdi: «Namoz vaqtida shov-shuv eshitdim, nima bo‘ldi?» Xotin hayqiribdi: «Alloh sizga rahm qilsin! Bolaning hayoti xavf ostida edi, siz zig‘ircha ham ahamiyat bermabsiz».

Abu Talha roziyallohu anhu bir kuni o‘z bog‘ida namoz o‘qirdi. Uning e’tibori shoxma-shox yurgan qushga tushdi, quyuq barglar orasidan uni topolmadi. Bir necha soniya ko‘zlari bilan qushni izladi va namoz rakati miqdori yodidan chiqdi. Bu xatosidan o‘ziga g‘azabi ziyoda bo‘ldi. To‘g‘ri Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borib shunday dedi: «Ey Allohning Rasuli, mening bu bog‘im namozimga nuqson yetishiga sabab bo‘ldi, men uni Alloh yo‘lida in’om etaman. O‘zingiz qanday ravo ko‘rsangiz, undan shunday foydalanavering».

Usmon roziyallohu anhu zamonida bir ansor bilan ham shunday voqea yuz bergan. U o‘z bog‘ida namoz o‘qirdi. Daraxt shoxlari pishgan shirador xurmolar mo‘l-ko‘lligidan egilib qolgandi, bu uning e’tiborini o‘ziga tortdi, mamnun bo‘ldi. Ammo bu rakat miqdorini unutishga sabab bo‘ldi. Jahli chiqib, uni namozdan chalg‘itgan bog‘dan voz kechishga ahd qildi. U Usmon roziyallohu anhuning oldilariga kelib, bog‘dan Alloh yo‘lida foydalanishini iltimos qildi. Hazrat Usmon roziyallohu anhu bog‘ini ellik ming dirhamga sottirib, pulni Islom ehtiyojiga sarfladilar. Bu sahobalarning namozga e’tiqodi naqadar yuksakligini ko‘rsatadi.

Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhu namozga turganlarida (huzurning haybatidan) taxlangan libos kabi bo‘lib qolarkanlar. Namoz chog‘i uydagilarning gap-so‘zini ham eshitmas ekanlar. Ba’zan uydagilar: «Jim, ovoz chiqarmanglar, Abdulloh namoz o‘qiyapti», deyishsa, u kishi: «Istaganlaringizni gapiravering, men namozdalik paytimda gaplaringizni eshitmayman», deganlar.

Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu ko‘z (pardasi) og‘rishidan iztirob chekardi. Tabib unga shunday dedi: «Davolash mumkin, faqat ehtiyot chorasini ko‘rishing kerak. Besh kunlab yerga mukka tushishdan o‘zingni tiyib turishing lozim. Shu bois sajdani ado etishda taxta moslamadan foydalanishing mumkin». U dedi: «Bunaqa bo‘lishi mumkin emas, bu ahvolda men bir rakat ham namoz o‘qiy olmayman. Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam shunday deganlarini eshitdim: «Biror kimsa bilib turib xato namoz o‘qisa, qiyomat kunida Allohning g‘azabiga duchor bo‘ladi».

Ibn Abbos roziyallohu anhu deydi: «Bu odamlar savdoga mukkasidan ketgan, ammo ular azonni eshitishlari bilan hamma narsani tashlab, masjid tomon shoshiladilar».

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam urushdan qaytayotib, bir joyda to‘xtab tunashga qaror qildilar. So‘radilarki: «Bugun tunda bu joyni kim qo‘riqlaydi?» Muhojir Ammor ibn Yosir roziyallohu anhu va ansor Abbal ibn Bishr o‘z xizmatlarini taklif etishdi. Ikkalovi qir tepasida dushmanning tasodifiy tungi hujumiga qarshi soqchilik qilib turishdi. Abbal Ammorga dedi: «Kel, navbati bilan kuzataylik. Tunning yarmida sen uxlaganingda men uyg‘oq bo‘lay, qolgan yarmida men uxlaganimda sen qorovullik qil». Ammor rozi bo‘ldi va uxladi. Abbal namoz boshladi. Biroq dushman kuzatuvchisi olisdan qorong‘uda belgilab qo‘ygan ekan, unga kamon o‘qini otdi. Uni payqab, Abbal qimir etmadi, dushman unga tegmadi, deb o‘ylab, yana va yana o‘q otdi. Abbal har bir o‘qni olib, egasiga qaytarib otaverdi, nihoyat hamrohi uyg‘onib qoldi. Dushman ular ikkalovini birga ko‘rgach, u yerda ular ko‘pchilik bo‘lishsa kerak, deb qochib qoldi. Ammor Abbalning uch joyidan qon oqayotganini payqab qoldi va: «Subhanalloh! Nega meni ertaroq uyg‘otmading?» dedi. Abbal javob berdi: «Namozda «Kahf» surasini o‘qiy boshlagan edim. Men uning qisqa bo‘lishini yoqtirmasdim, ammo menga uchinchi marta o‘q uzilganida Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning xavfsizliklariga mening o‘limimning katta aloqasi borligini bildim. Shuning uchun namozni tamomlab, seni uyg‘otdim. Biroq ana shu hayiqish bo‘lmasa, meni o‘ldirib qo‘yishganida ham surani tamomlamay ruku’ga bormagan bo‘lardim»

Izoh: Hanafiy mazhabiga ko‘ra qon oqishi bilan tahorat buziladi, shofe’iy mazhabi qoidasida binoan bunday emas, Abbal ikkinchi qoidaga rioya qilgan bo‘lishi mumkin.

Kimdir Xalaf ibn Ayyubdan: «Namoz vaqtida pashshalar g‘ashingizga tegmaydimi?» deb so‘radi. U shunday javob qildi: «Hatto gunohkor bandalar hukmdorning qiynoqlariga bardosh beradilar, ularning bu bardoshlari, chidamliliklariga tasanno. Nega men Xojam huzurida turib, arzimas pashshalarning xarxashasiga bezovta bo‘larkanman?»

Muslim ibn Yasir namozga turganida o‘z oila ­a’zolariga der ekan: «Sizlar suhbatlashaveringlar, nima gapirganlaringni men bilmasam bo‘ldi». Bir kuni u Basraning jome’ masjidida namoz o‘qirdi. Masjid devorining bir bo‘lagi yiqilib tushdi, hamma jonini qutqarish uchun qochib qoldi, biroq u (Ibn Yasir) shovqinni ham eshitmadi.

Xotami Asom roziyallohu anhudan «Namozni qanday o‘qiysiz?» deb so‘raganlarida, u zot bunday javob qilgan ekanlar: «Namoz vaqti yaqinlashganida yaxshilab tahorat olaman, namoz o‘qiydigan joyimga borib o‘tiraman, aqlimni jamlab, keyin namozga turaman. Ka’bani ikki qoshim o‘rtasida, Sirot ko‘prigini oyog‘im ostida, jannatni o‘ng tomonimda, jahannamni chap tarafimda, o‘lim farishtasini tepamda tasavvur etib, qo‘rquv va umid bilan olamlar Rabbi huzurida turaman. Tafakkur qilib takbir aytaman, og‘ir-og‘ir va ma’nosini o‘ylab Qur’on o‘qiyman, tavozu’ bilan ruku’ qilaman, xushu’ bilan sajdaga boraman. O‘ng oyog‘imni tik qilib, chap oyog‘im ustiga o‘tiraman, namozimni ixlos va samimiyat bilan ado etishga harakat qilaman».

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf
“Mo‘minning me’roji” kitobidan