Nasabshunos olim Ismoil ibn Husayn G‘anaviy hikoya qilib aytadilar:
“Mashhur mufassir olim Faxruddin Ar-Roziy (ma’lumot o‘rnida aytamiz: bu kishi “At-Tafsiyr al-kabiyr” yoki “Mafotiyhul g‘oyb” nomli tafsir kitobini yozganlar) Marv shahriga keldilar. U kishi qadri baland, nomi mashhur, viqorli, haybatli kishi edilar. Shu darajada katta olim edilarki, u kishining aytgan gaplarini rad etib bo‘lmas, huzurlarida birov chuqurroq nafas olishga ham jur’at etmas edi.
Marvga kelgan kunlaridan boshlab ulug‘ olimning oldida dars o‘qishga intildim. Dars kunlarining birida menga: “Talabalarning nasabi haqida bir ajoyib kitob yozib bersang degandim. Keyin men o‘sha kitobningni o‘qib, yodlab olardim” dedilar.
Men ustoz aytganlaridek qilib nasablar borasida bir kitob yozib berdim. Kitobni olib kelib, u zotga uzatganimda, o‘tirgan kursilaridan pastga tushdilar va yerdagi bo‘yra ustiga o‘tirdilar. Menga qarab: “Anavi kursiga borib o‘tir!” dedilar. Men bunday qilishni o‘zimga ep ko‘rmay, bosh tortdim. Ustoz meni koyidilar, xafa bo‘lib, baland ovozda “Aytgan joyimga o‘tir!” dedilar. Haybatlaridan cho‘chib, u kishi aytgan kursiga borib o‘tirdim.
Keyin oldimda o‘tirgancha mening kitobimni o‘qiy boshladilar. Ora-orada tushunmagan joylarini mendan so‘rab qo‘yardilar. Shu tarzda kitobni oxirigacha o‘qib tugatdilar. Keyin menga qarab “Ana endi istagan joyingda o‘tiraver! Bu nasab ilmida sen menga ustozsan. Men esa bu borada sendan foydalanaman, senga shogird hisoblanaman. Shogird ustozidan pastroqda, oldida o‘tirishi odobdandir ” dedilar”.
Honiy Hojining “Solihlar va solihalar, zohidlar va zohidalar hayotidan ming bir qissa” kitobidan Nozimjon Iminjonov tarjimasi
Ikkita bir-biriga o‘xshash oyat, lekin Alloh taolo ularni ikki xil xulosa bilan yakunlagan:
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ (34)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, inson zulmkor va noshukrdir" (Ibrohim surasi, 34-oyat).
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (18)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, Alloh mag‘firatli va marhamatlidir" (Nahl surasi, 18-oyat).
Birinchi oyatda: Insonning Allohga munosabati bilan tugatilgan!
Ikkinchi oyatda: Allohning bandaga munosabati bilan tugatilgan!
Alloh taolo naqadar buyuk Zot! Inson esa naqadar ojiz va nodon mavjudot.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV