Nasabshunos olim Ismoil ibn Husayn G‘anaviy hikoya qilib aytadilar:
“Mashhur mufassir olim Faxruddin Ar-Roziy (ma’lumot o‘rnida aytamiz: bu kishi “At-Tafsiyr al-kabiyr” yoki “Mafotiyhul g‘oyb” nomli tafsir kitobini yozganlar) Marv shahriga keldilar. U kishi qadri baland, nomi mashhur, viqorli, haybatli kishi edilar. Shu darajada katta olim edilarki, u kishining aytgan gaplarini rad etib bo‘lmas, huzurlarida birov chuqurroq nafas olishga ham jur’at etmas edi.
Marvga kelgan kunlaridan boshlab ulug‘ olimning oldida dars o‘qishga intildim. Dars kunlarining birida menga: “Talabalarning nasabi haqida bir ajoyib kitob yozib bersang degandim. Keyin men o‘sha kitobningni o‘qib, yodlab olardim” dedilar.
Men ustoz aytganlaridek qilib nasablar borasida bir kitob yozib berdim. Kitobni olib kelib, u zotga uzatganimda, o‘tirgan kursilaridan pastga tushdilar va yerdagi bo‘yra ustiga o‘tirdilar. Menga qarab: “Anavi kursiga borib o‘tir!” dedilar. Men bunday qilishni o‘zimga ep ko‘rmay, bosh tortdim. Ustoz meni koyidilar, xafa bo‘lib, baland ovozda “Aytgan joyimga o‘tir!” dedilar. Haybatlaridan cho‘chib, u kishi aytgan kursiga borib o‘tirdim.
Keyin oldimda o‘tirgancha mening kitobimni o‘qiy boshladilar. Ora-orada tushunmagan joylarini mendan so‘rab qo‘yardilar. Shu tarzda kitobni oxirigacha o‘qib tugatdilar. Keyin menga qarab “Ana endi istagan joyingda o‘tiraver! Bu nasab ilmida sen menga ustozsan. Men esa bu borada sendan foydalanaman, senga shogird hisoblanaman. Shogird ustozidan pastroqda, oldida o‘tirishi odobdandir ” dedilar”.
Honiy Hojining “Solihlar va solihalar, zohidlar va zohidalar hayotidan ming bir qissa” kitobidan Nozimjon Iminjonov tarjimasi
Mol-dunyo masalasida o‘zingizdan pastroqdagilarga qarang, dedik. Lekin dinu diyonat masalasida doim o‘zingizdan oldindagilarga qarang, ulardan ibrat oling, ularga yetib olishga intiling. Dunyo, boylik, sog‘lik va go‘zallik borasida o‘zingizdan quyidagilarga qarab, cheksiz marhamati uchun Allohga shukr qilsangiz, hayotingiz baxt-saodatga to‘ladi, Alloh taolo sizni shukr va sabr qiluvchilar safiga yozib, fazlu marhamati bilan ularga beriladigan mukofotlaridan sizga ham beradi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar:
«Kimda ikki xislat bor bo‘lsa, Alloh uni shukr qiluvchi, sabr qiluvchi deb yozib qo‘yadi. Kimda bu ikki xislat bo‘lmasa, Alloh uni shukr qiluvchi ham, sabr qiluvchi ham deb yozmaydi. Dinu diyonatda o‘zidan yuqoridagilarga qarab, ularga ergashsa; mol-dunyoda esa o‘zidan pastdagilarga qarab, o‘zini ulardan afzal qilgan Allohga hamd aytsa, Alloh uni shukr qiluvchi, sabr qiluvchi deb yozib qo‘yadi. Kim din borasida o‘zidan pastdagilarga, dunyo borasida esa o‘zidan yuqoridagilarga qarab, o‘zi yetisha olmagan narsaga afsuslansa, Alloh uni shukr qiluvchi ham, sabr qiluvchi ham deb yozmaydi» (Imom Termiziy rivoyati).
Uch xil qarash qalbingizdagi mahzunlikni ketkazadi:
- birovlardagi narsalarga rozilik ko‘zi bilan qarash;
- musibatga uchraganlarga ibrat ko‘zi bilan qarash;
- ahvoli sizdan yomonroq, holi xarobroq odamlarga qarash.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.