Nasabshunos olim Ismoil ibn Husayn G‘anaviy hikoya qilib aytadilar:
“Mashhur mufassir olim Faxruddin Ar-Roziy (ma’lumot o‘rnida aytamiz: bu kishi “At-Tafsiyr al-kabiyr” yoki “Mafotiyhul g‘oyb” nomli tafsir kitobini yozganlar) Marv shahriga keldilar. U kishi qadri baland, nomi mashhur, viqorli, haybatli kishi edilar. Shu darajada katta olim edilarki, u kishining aytgan gaplarini rad etib bo‘lmas, huzurlarida birov chuqurroq nafas olishga ham jur’at etmas edi.
Marvga kelgan kunlaridan boshlab ulug‘ olimning oldida dars o‘qishga intildim. Dars kunlarining birida menga: “Talabalarning nasabi haqida bir ajoyib kitob yozib bersang degandim. Keyin men o‘sha kitobningni o‘qib, yodlab olardim” dedilar.
Men ustoz aytganlaridek qilib nasablar borasida bir kitob yozib berdim. Kitobni olib kelib, u zotga uzatganimda, o‘tirgan kursilaridan pastga tushdilar va yerdagi bo‘yra ustiga o‘tirdilar. Menga qarab: “Anavi kursiga borib o‘tir!” dedilar. Men bunday qilishni o‘zimga ep ko‘rmay, bosh tortdim. Ustoz meni koyidilar, xafa bo‘lib, baland ovozda “Aytgan joyimga o‘tir!” dedilar. Haybatlaridan cho‘chib, u kishi aytgan kursiga borib o‘tirdim.
Keyin oldimda o‘tirgancha mening kitobimni o‘qiy boshladilar. Ora-orada tushunmagan joylarini mendan so‘rab qo‘yardilar. Shu tarzda kitobni oxirigacha o‘qib tugatdilar. Keyin menga qarab “Ana endi istagan joyingda o‘tiraver! Bu nasab ilmida sen menga ustozsan. Men esa bu borada sendan foydalanaman, senga shogird hisoblanaman. Shogird ustozidan pastroqda, oldida o‘tirishi odobdandir ” dedilar”.
Honiy Hojining “Solihlar va solihalar, zohidlar va zohidalar hayotidan ming bir qissa” kitobidan Nozimjon Iminjonov tarjimasi
Luqmoni Hakim o‘z o‘g‘illariga qilgan nasihatlari Qur’oni karimda keltiriladi.
Nasihatning eng birinchisi – shikrdan qaytarish.
“Ey, o‘g‘ilcham! Allohga shirk keltirmagin! Chunki shirk ulkan zulmdir” (Luqmon surasi, 13-oyat).
Shirk eng og‘ir zulm, eng qabih jaholat va eng katta gunoh sanaladi.
Nasihatning ikkinchisi – ota-onaning haqqini ado etish.
“Agar ular (ya’ni ota-onang) seni o‘zing bilmagan narsalarni Menga sherik qilishga zo‘rlasalar, u holda ularga itoat etma! Ularga (garchi kofir bo‘lsalarda) dunyoda yaxshi muomalada bo‘lgin” (Luqmon surasi, 15-oyat).
Ota-ona hatto mushrik bo‘lsalar-da, ularga qo‘pol munosabatda bo‘lmaslik talab etiladi.
Nasihatning uchinchisi – Alloh oshkor maxfiy har bir narsa bilib turuvchi Zot.
“Ey, o‘g‘ilcham! Shubha yo‘qki, agar xantal (o‘simligining) urug‘idek (yaxshi yoki yomon amal qilinadigan) bo‘lsa, bas, u (amal) biror xarsang tosh ichida yo osmonlarda yoki yer ostida bo‘lsa, o‘shani ham Alloh keltirur. Zero, Alloh lutfli va ogoh zotdir” (Luqmon surasi, 16-oyat).
Nasihatning to‘rtinchisi – namoz, amri ma’ruf, nahyi munkar va sabr.
“Ey, o‘g‘ilcham! Namozni barkamol ado et, yaxshilikka buyur va yomonlikdan qaytar hamda o‘zingga yetgan (balolar)ga sabr qil!...” (Luqmon surasi, 17-oyat).
Nasihatning beshinchisi – ochiq yuzli, shirin so‘zli, tavoze’li bo‘lish, kibrlanmaslik.
“Odamlarga (kibrlanib) yuzingni burishtirmagin va yerda kerilib yurmagin! Chunki Alloh barcha kibrli, maqtanchoq kimsalarni suymas” (Luqmon surasi, 18-oyat).
Nasihatning oltinchisi – baqir-chaqir qilmaslik.
“(Yurganingda) o‘rtahol yurgin va ovozingni past qilgin! Chunki ovozlarning eng yoqimsizi eshaklar ovozidir” (Luqmon surasi, 19-oyat).
Davron NURMUHAMMAD