Sayt test holatida ishlamoqda!
19 Yanvar, 2025   |   19 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:45
Peshin
12:39
Asr
15:42
Shom
17:26
Xufton
18:44
Bismillah
19 Yanvar, 2025, 19 Rajab, 1446

E'tiqodda adashmaylik

19.07.2023   530   10 min.
E'tiqodda adashmaylik

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam hayot vaqtlarida aslo vujudga kelmagan, ammo kelajakda paydo bo'lishi mumkin bo'lgan, xalqlar va millatlar birligi hamda osoyishtaligiga tahdid soluvchi fitna-fasod, buzg'unchiliklar haqida ogohlantirgan edilar: “Ummatimdan qaysi biri ummatimga karshi chiqsa, uning yaxshi va yomonini farkiga bormasa, mo'minga ziyon tegishidan o'zini tiymasa, bergan va'dasiga vafo qilmasa, u mening ummatim emas!” (Muslim rivoyati).

Dinimiz dushmanlari dinning asl mohiyatini buzib ko'rsatish, undan o'z manfaatlari va qabih rejalari yulida foydalanishga urinishlari dunyoda avj olyapti. Bu g'arazli harakatlar ta'siridan mintaqamiz ham chetda qolayotgani yuq. Keyingi paytlarda ayrim diniy siyosiy va ekstremistik kuchlar dinni siyosiylashtirishga, shu yul bilan odamlar xususan yoshlar ongiga ta'sir o'tkazishga zo'r berib intilayotgani hech kimga sir bo'lmay qoldi. Bu harakatlar esa Islomning insonparvaplik g'oyalarini obro'sizlantirishga sabab bo'lmoqda.  Islom dini zo'ravonlik qon to'kish yoki buzg'unchilikka targ'ib qilmasligi, aksincha, bu din tinchlik, insonparvarlik, kengbag'irlik, ezgulik dini ekanini yaxshi tushinmoq lozim. Bugungi kunda odamlarimizga sof diniy manbalar asosida tashqi kuchlarning din omilidan manfaatlari yulida foydalanish uchun olib borayotgan harakatlarini moxiyatini ochib berish kerak.  Mana shu jihatdan olib qaraydigan bulsak, imon va kufr masalasi ham Islomdagi eng nozik, ahamiyatli masalalardandir. Bir insoning musulmonlik da'vosida rostguy ekani yolg'iz Parvardigorgagina ayon. Shuning uchun ham o'tmishdagi buyuk allomalarimiz, mutafakkirlarmiz o'zlaricha faraz qilishdan saqlanishgan, muayyan bir shaxsni kofirga hukm qilish borasida juda ehtiyotkor bo'lgan. Bugungi kunga kelib kufr masalasida o'ta juratli bo'lib ketdi eng achinarlisi hali. Islomni chuqur o'rganmagan, etarli bilim olmagan ba'zi yoshlarimiz ularga ko'r ko'rona ergashib, zalolat va johillik yuliga kirib ketishi insonni o'ylantiradi.

Alloh taolo o'z bandalarini so'zlarning eng go'zaliga foydalisiga ergashishga chaqiradi «bas (ey Muxammad)Mening shunday bandalarimga xushxabar beringki, ular gapni tinglab, so'ng uning eng go'zaliga ergashadilarAynan o'shalar Alloh hidoyat etgan zotlardir va aynan o'shalargina aql egalaridir.»(zumar surasi 17-18oyatlar) .

Payg'ambarimiz Muhammad alayxissalomdan rivoyat kilingan hadislarda ham insonlar yaxshi amallar qilishga, yomonliklardan qochishga chaqiriladi.  «Musulmon kim?- uning qo'lidan va tilidan hech kim ziyon ko'rmagan kishi . Mo''min kim? — boshqalarning moli va joniga tajovvuz etmaydigan kishiMuhojir kim?— gunoh va ma'siyatlarni tark etgan kishiAlloh yulida mujohid kim?—  nafsiga qarshi kurashishga kirishgan kishi  »  

Mana bizga Islom nimani o'rgatayapti. Biror shaxs yoki butun boshli jamiyatni kofirga chiqarish o'ta qaltis ish bo'lib, bunga ko'r ko'rona munosabatda bo'lish yaramaydi. Chunki buning ortida kufrga chiqarayotgan yoki chiqarilayotganlardan biri uchun daxshatli oqibat yotibdi. Imom Buxoriy Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat kilgan hadisda Rasululloh sallallohu alayhi va salam bunday deganlar «Kishi o'z birodariga «ey kofir»desa kufr  ikkisidan biriga qaytadi ». hadisdan ko'rinib turibdiki, o'zgani kofirga chiqarish  oddiy haqorat so'zi emas, aksincha birovning taqdiriga aralashib, o'z oxiratini boy berib qo'yish ehtimolini tug'dirish mumkin bo'lgan xatarli masalalardan biri ekan. Musulmon kishini biror gunohi yoki bilmasdan kilgan xatolari uchun kofirga chiqarish yoki ko'pchilik aholisi musulmon bo'lgan o'lkalarni «kufr diyori» deb atash dinimiz ta'limotiga mutlaqo ziddir. Buyuk mazhabboshimiz imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh aqidaga oid «Fiqhul akbar» kitobida bayon etilgan quyidagi fikrlarni keltirib o'tish maqsadga muvofiqdir «Biror musulmonni qilgan gunohi uchun kofirga chiqarmaymizgarchi u gunohi kabira bo'lsa ham . Basharti uni halol deb e'tiqod qilmagan bo'lsa undan imon ismini olib tashlamaymiz uni haqiqiy mo'min deb atayveramizUni fosiq mo'min deb atash mumkin , ammo kofir deb emas.».

Yaratgan buyuk  ajdodlarimizning boy madaniyat va ma'rifat buloqlaridan bahramand bo'lgan xalqimizning  diniy bag'rikenglik  dinu-diyonat, iymonu-e'tiqod, odobu-axloq, mehru-muruvvat, oila, farzand tarbiyasi, ota-ona hurmati va izzati borasida ham o'ziga xos keng fe'llik, sahovat va mo''tadillik tamoyillariga amal qilishni bardavom qilsin. Yurtimizda tinchlik-xotirjamlik bardavom bo'lsin, o'zaro totuvligimiz, inoqligimiz yanada mustahkam bo'lsin!

Sirdaryo viloyati bosh imom xatibi  Habibulloh  ZOKIROV

Jaholatga qarshi ma'rifat
Boshqa maqolalar

Sahobalar ham ijtihod qilishganmi?

16.01.2025   14089   2 min.
Sahobalar ham ijtihod qilishganmi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Fiqh ijtihod va fikrlar majmuasi bo‘lib, bu fikrlar nafsu havoga berilishdan kelib chiqmagan, balki Qur’on va Sunnatni anglashdan kelib chiqqan, Qur’on va Sunnatdan olingandir. Alloh azza va jalla bizga shu yo‘lni buyurgan. Agar Alloh fiqhga tegishli har bir masalaning hukmini bayon qilishni iroda qilganida, hozir millionlab oyatlar, millionlab hadislar turgan bo‘lardi. Lekin hammasi bo‘lib, olti mingdan sal ortiq oyat nozil bo‘lgan, muayyan adaddagi hadislar vorid bo‘lgan. Har bir masalaga oyat-hadis kelsa, shuncha oyatni, shuncha hadisni kim yod olardi? Nabiy sollallohu alayhi vasallamning o‘z zamonlarida avtomobillar haqida gapirishlarini tasavvur qiling! Unda u zotning so‘zlarini hech kim tasdiqlamagan bo‘lardi-ku!

Ijtihod qilish noto‘g‘ri desangiz, sahobalar ham ijtihod qilishgan. Keyin o‘sha o‘z ijtihodi bilan chiqargan hukmga amal qilishni odamlarga buyurishgan. Odamlar ularga taqlid qilishgan, ergashishgan. Mana shu yo‘sinda ularning yo‘llaridan yurib kelishgan.

Tahallul tarafdorlari orasida «Fiqh dinning bir qismi emas», «Mazhab egalarining aytganiga amal qilish shart emas», degan gaplar tarqalgan.

Tashaddud ahli ham mana shunga chaqiryapti. Ularning asl maqsadi fiqhiy mazhablarni yo‘q qilib, dinsizlikka yetaklash edi. Masalan, men dinni mahkam ushlasam-u, lekin na hanafiy, na shofe’iy, na molikiy va na hanbaliy mazhabini tutmasam, unda dindan nimani ushlayman? Menda fiqh degan narsa qolmaydi-ku! Fiqhni mana shu mazhablar tashkil qiladi-ku! Alloh bizga «Zikr ahlidan so‘rang» deb buyurib, ergashishimizga rozi bo‘lgan ilmlarni mujtahidlarning ijtihod va fikrlari tashkil qilmasa, nima tashkil qiladi?!

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan