Odobni avvalo kim beradi?
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar” (Imom Muslim rivoyati), deb marhamat qilganlar.
Yuz yillar muqaddam Maxmudxo‘ja Behbudiy hazratlari: “Taraqqiy etgan millatlarning onalari o‘qitur ekan, biz avval onalarimizni o‘qitib, ularga til o‘rgatmog‘imiz kerak. Chunki bizning ilm va tilsizligimiz ulardandir”, deya bong urgan edi.
Bu bong hanuzgacha o‘z jarangida qolmoqda. Millatimizning yetuk namoyondalari hayotiga nazar tashlasak, ularni aynan onalari ilmli qilib tarbiyalaganlarini ko‘ramiz: Muqumiy onasi Oishabibidan, Munavvarqori onasi Xosiyatxondan, Fitrat onasi Bibijondan, Isoqxon Ibrat onasi Hurbibidan tarbiya va ilk ilm sirlarini o‘rganishgan.
Abdulla Avloniy: “Tarbiyani kimlar qilur? Qayda qilinur?” – degan savolga, “Birinchi – uy tarbiyasi. Bu ish ona vazifasidir”, deya javob bergan.
Afsuski, bugungi kunda aksar ayollarimizning mashg‘ulotlari kiyim-kechak, gap-gashtak, qozon-tovoq, mehmon kutish, teleseriallar ko‘rish bo‘lib qoldi, ular oldi-qochdi mavzularga boy gazetalar o‘qishdan nariga o‘tishmaydi. Bu holat uchun asosan erlar javobgarlikni bo‘yinlariga olishlari darkor.
Modomiki xotinlar farzand tarbiyasiga so‘nggi vazifa sifatida qarab, yoinki uni boshqalarga topshirib, mas’uliyatsizlik ko‘rsatar ekan, millatimiz shafqatsiz dardga giriftor bo‘lishi turgan gap. Bola onadan tarbiya olmas ekan, uni hech bir muallim tuzata olmaydi.
Bekobod tumani “Ulug‘bek” jome masjidi
imom-xatibi Xolboyev X.
Feyk xabar tarqatish yolg‘onga sheriklikdir
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
- Jamiyatda fitna keltirib chiqaradi – noto‘g‘ri ma’lumot odamlar o‘rtasida ishonchsizlik, gumon va bo‘linishlarga sabab bo‘ladi;
- Dinning mavqeyini tushiradi – to‘g‘ri tushunchalarni buzib ko‘rsatadi, e’tiqod qiluvchilarni adashtiradi;
- Rasmiy diniy muassasalarga nisbatan ig‘vo va ishonchsizlikni keltirib chiqaradi – feyk xabarlar ba’zan taniqli rasmiy diniy mas’ullar nomidan soxta fatvo va bayonotlar sifatida tarqatiladi;
- Jinoyatga olib boradi – ba’zi hollarda feyk xabarlar odamlarni tajovuzkor harakatlarga undaydi.
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
- Rasmiy axborot manbalariga tayanish;
- Sarlavhasi emas, mazmuniga e’tibor berish;
- Tarqatayotgan shaxs yoki sahtfalarni tekshirib ko‘rish;
- Mutaxassislarga murojaat qilish.
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev
