Sayt test holatida ishlamoqda!
28 Aprel, 2025   |   30 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:57
Quyosh
05:25
Peshin
12:26
Asr
17:14
Shom
19:20
Xufton
20:42
Bismillah
28 Aprel, 2025, 30 Shavvol, 1446

«Oyat» so‘zining ma’nolari

27.11.2018   7659   2 min.
«Oyat» so‘zining ma’nolari

Bu mavzuga kirishdan oldin Qur’oni Karimga oid eng mashhur ikki istiloh–«oyat» va «sura» so‘zlarining lug‘aviy va istilohiy ma’nolari ila tanishib olsak, maqsadga muvofiq bo‘ladi.

«Oyat» so‘zining bir necha lug‘aviy ma’nosi bor:

1. «Mo‘jiza».

Alloh taolo Baqara surasida: «Bani Isroildan so‘ragin, Biz ularga qancha ochiq-oydin oyat-mo‘jiza bergan ekanmiz» (211-oyat), degan.

2. «Belgi-alomat».

Alloh taolo Baqara surasida: «Albatta uning mulkining oyat-belgisi, sizlarga Robbingizdan ichida sakina bor tobut kelishidir» (248-oyat), degan.

3. «Ibrat».

Alloh taolo Hijr surasida: «Albatta, bunda mo‘minlar uchun oyat-ibrat bordir» (77-oyat), degan.

4.  «Ajoyib ish».

Alloh taolo Mo‘minun surasida: «Va Biz Ibn Maryamni va uning onasini oyat–ajoyib ish qildik» (50-oyat), degan.

5. «Burhon, dalil».

Alloh taolo Rum surasida: «Osmonlaru yerning yaratilishi va tillaringizu ranglaringizning turli bo‘lishi, Uning oyat-dalillaridandir» (22-oyat), degan.

6. «Jamoat».

Arablarda, qavm oyati–jamoasi bilan chiqdi, degan gap bor.

7. Qur’on oyati.

Ulamolar istilohida esa, Qur’on surasiga kirgan, boshlanishi va tugashi belgili so‘zlar toifasi «oyat» deb ataladi.

Shu bilan birga, Qur’oni Karimning har bir oyati yuqoridagi lug‘aviy ma’nolarni o‘z ichiga olgan bo‘ladi.

Ha, Qur’oni Karimning har bir oyati mo‘jiza, ibrat, ajoyib ish, belgi-alomat, harf va so‘zlar jamoasi hamda Alloh taoloning qudrati dalilidir.

Qur’oni Karimning har bir oyati, uning avvali va oxiri haqidagi ilmni Alloh taolodan Jabroil alayhissalom bilgan. U kishidan Payg‘ambar alayhissalom, u zotdan esa, musulmonlar o‘rganganlar.

Qur’oni Karimdagi eng qisqa oyat «Yasin» bo‘lib, ikki harfdan iboratdir.

Eng uzun oyat esa, Baqara surasidagi «Qarz oldi-berdi» oyatidir. Oyatlarni bir-biridan ajrata bilish, ularning boshlanish va tugash joylarini anglab yetish ma’nolarni yaxshi tushunib yetishga va boshqa bir qancha ishlarda yordam beradi. 

Qur’oni Karimda oyat so‘zi ko‘p takrorlangan. Oyat so‘zi ba’zi bir joylarda yuqorida zikr qilingan ma’nolarning hammasini, ikkinchi bir joyda ikki-uchtasini, uchinchi joyda esa, faqat bittasini ifoda etib kelgan. Ushbu nozik farqni anglab yetilgandagina ma’no to‘g‘ri tushuniladi. 

 

«Hadis va hayot» kitobidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekistonda Imom Moturidiy ilmiy merosiga yuksak e’tibor qaratilmoqda

28.04.2025   1609   3 min.
O‘zbekistonda Imom Moturidiy ilmiy merosiga yuksak e’tibor qaratilmoqda

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qarori jahon ilmiy jamoatchiligi, ayniqsa turkiy davlatlarda alohida quvonch va xursandchilik bilan kutib olinmoqda.

Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.

Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.  

Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.

Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.

Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.

O‘zA

MAQOLA