Rabi’ul avval muborak oylardan biridir.. Bu oyda payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) tavallud topganlar. Shuning uchun U zotga ummatlik da’vosini qilgan har bir mo‘min-musulmon Rasululloh s.a.vning siyratlarini yana bir bor yaxshilab o‘rganmog‘i, oila a’zolariga o‘rgatmog‘i va muhabbati cheksiz ekanligini so‘zda, amalda ko‘rsatmog‘i lozim.
Rosululloh s.a.v.da barcha yaxshi sifat va go‘zal axloqlar jamlangan edi. Shuning uchun u Zot s.a.v. insonlar uchun namuna bo‘lishga eng haqli edilar. Alloh taolo payg‘ambarimiz s.a.v.ni barcha musulmonlarga namuna qilib yuborgan. Bu haqida Alloh taolo o‘zining kalomi Qur’oni karimning “Ahzob” surasi 21-oyatida bunday e’lon qilgan: “(Ey, iymon keltirganlar) sizlar uchun Alloh va oxirat kunidan umidvor bo‘lgan hamda Allohni ko‘p yod qilgan kishilar uchun Allohning payg‘ambarida go‘zal namuna bordir”.
Har bir musulmon bajarayotgan ishida payg‘ambari s.a.v.dan ibrat olishi lozim. Ibrat olish esa u zotning xulqlariga, so‘zlariga itoat qilishdir. Bu haqida Payg‘ambar s.a.v: “Kimda kim payg‘ambarga itoat etsa, demak u Allohga itoat etibdi”. Itoat qilishda u zotni ko‘rish yoki hamsuhbat bo‘lish shart emas.
Mo‘min bandaning Allohga bo‘lgan muhabbatining isboti uning Payg‘ambar s.a.v.ga ergashishi bilan o‘lchanadi. Payg‘ambar s.a.v.ga ergashish mo‘min bandaga bitmas tuganmas baxtu saodat olib keladi. Oyatda: “…shunda Alloh sizga muhabbat qiladi va sizning gunohlaringizni mag‘firat qiladi”, mo‘min banda uchun Allohning muhabbatidan ham yaxshiroq baxt-saodat bormi? Buning ustiga uning gunohlarini ham mag‘firat qilib tursa!
Hazrati Anas r.a.dan rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambar s.a.v. shunday marhamat qildilar: “Sizlardan birortangiz, hattoki men u kishi uchun o‘z otasidan, bolasidan va barcha insonlardan ko‘ra sevimliroq bo‘lmagunimcha, haqiqiy mo‘min bo‘la olmaydi”, dedilar.
Hadisda ota va farzand xossatan zikr etilishi nafsga azizroq va nafs istaklaridan ko‘ra Payg‘ambar s.a.v.ni ko‘proq sevishlik talabini ta’kidlovchi narsa bo‘lib keldi. Bunda kishida solih amallarga, solih zotlarga nisbatan muhabbat paydo bo‘lsa, bilsinki, bu Allohning u bandaga bergan ne’mati. Chunki bu inson o‘zi kasb qilib yetishishi qiyin ish edida.
Umuman olganda kishi o‘zga bir kimsaga muhabbat qo‘yishi uchun mahbubiga nisbatan unga 4 narsa sabab bo‘ladi.
1. Nasabining oliyligi.
2. Hasab ya’ni xulqi atvori.
3. Jamolining go‘zalligi.
4. Kamolotga yetganligi.
Biz e’tibor beradigan narsa shuki, Alloh taolo mazkur 4 sifatni barchasini Payg‘ambar s.a.v.da jamlab qo‘ygan.
1. Nasablarini oliy qilib, o‘sha zamondagi Makkaning eng mansabdorlaridan bo‘lgan Bani Hoshim qabilasidan chiqargan.
2. Xulqlarini oliy qilib, hatto O‘zi Qur’oni karimda: “(Ey, Muhammad s.a.v.) Siz buyuk xulq uzradirsiz”, deb ta’rif bergan.
3. Jamollarini ham husnlarini ham chiroyli qilgan. Aslida husn bilan jamolning o‘rtasida farq bor. Husn shunday narsaki, inson bir qarashda aqlini olib o‘ziga rom qilishlikdir. Keyinchalik ko‘p qarayverish bilan ko‘nikib oxiri bilinmay qoladi. Masalan Yusuf a.s.ning husnlari. Jamol esa, kishi avval ko‘rishda hayratlanadi, keyin unga yaqin yurgan sari muhabbati oshib, oxiri qarab to‘ymaydigan xolatga yetib boraveradi. Payg‘ambar s.a.v.da husn ham jamol ham mujassam edi. Kunlaring birida Payg‘ambar s.a.v.ning ayollari Yusuf a.s. haqlarida gaplashib: “Yusuf a.s. juda ham chiroyli bo‘lganlaridan hatto mahliyo bo‘lib ayollar to‘g‘rayotgan sabzilari qolib qo‘llarini ham kesib yuborganlarini sezmay qolgan ekanlara” deb aytib havasmand bo‘lishibdi. Shunda Payg‘ambar s.a.v. u majlisdan tashqariga chiqib Allohga “Ey Robbim, yuzimdagi pardani mendan ko‘targin!” deb so‘raganlarida Alloh taolo Payg‘ambar s.a.v. yuzlaridagi 40 pardadan birini ko‘tardi. U zot s.a.v. qaytib ichkariga kirishlari bilan Hadicha r.a.ning ko‘zlari tushiboq hushlaridan ketib yiqildilar, chunki Payg‘ambar s.a.v.ning chiroylari aqlini olib qo‘ygan edi. Keyin Alloh yana pardani qaytarib yuzlaridagi chiroyni to‘sib qo‘ydi. Jamol ham berilgan edi. Har qanday odam avval u zotga yo‘liqqanda haybatlaridan qo‘rqardilar, keyin bo‘lsa Payg‘ambar s.a.v.ning yuzlariga qarab to‘ymaydigan bo‘lishgan.
4. Kamolotlari har jihatdan berilgan edi. Ilm-ma’rifatda, taqvoda, ibodatda yetuk edilar. Payg‘ambar s.a.v. purma’no va go‘zal hikmatlar bilan xoslangan edilar. Arab lahjalarini yaxshi bilar va har bir qabila aholisiga ular lahjasida xitob qilar, ularning tillarida so‘zlar edilar.
Payg‘ambar s.a.v. bu dunyoga kelishlari biz ummatlari uchun bir namuna, andoza sifatidadirlar. Hazrati Oisha r.a. aytadilar: “Rosululloh s.a.v.ning xulqlari Qur’on edi”. (Imom Muslim rivoyati).
Go‘yoki Alloh taolo: “Ey Muhammad s.a.v. ummati, siz ham mana payg‘ambaringiz kabi bo‘lsangiz najotga erishasizlar, Qur’onga mana bunday amal qilishingiz kerak. Qur’ondagi xulqlarni yaxshisiga amal qilmoqchi bo‘lsangiz, mana Qur’ondagi odoblarni amalga oshirgan zotni siyrati siz uchun katta dastur, amaliy bajaruvchisi”, degan ma’noda Payg‘ambar s.a.v.ni Qur’oniy xulq bilan yubordi.
Demak, Payg‘ambarimiz Muhammad s.a.v ga ummat bo‘lgan kishilarning xulqlari, odob-axloqlari, yurish-turishlari, so‘zlari, qo‘yinki barcha jihatda U zotga ergashgan bo‘lish kerak. Tilda Rasulullohga iymon keltirib, amalda teskari bo‘lib turish komil mo‘minlik sifatlaridan emas.
O‘tkirxon MAHMUDOV,
“Xoja Buxoriy” o‘rta maxsus islom bilim yurtining
o‘quv ishlari bo‘yicha mudir o‘rinbosari.
O‘MI Matbuot xizmati
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev