O`zbekiston musulmonlari idorasi

Sarvari olamga munosib ummat bo‘laylik

17.11.2018 8975 8 min.

Payg‘ambarimiz Muhammad mustafo sollallohu alayhi va sallamni hammadan ko‘p sevishga buyurilganmiz. Chunki Alloh taolo Qur’oni karimda shunga buyuradi: “Payg‘ambar mo‘minlar uchun o‘zlaridan ko‘ra haqlidir. Uning ayollari esa ularning onalaridir” (Ahzob, 6).

Bu zotni yana shuning uchun yaxshi ko‘ramizki, Sarvari olamda insonlar uchun go‘zal namuna bordir. Alloh taolo bunday deydi: “Sizlar uchun, Allohdan va oxirat kunidan umdvorlar uchun va Allohni ko‘p zikr qilganlar uchun Rasulullohda go‘zal o‘rnak bor edi” (Ahzob, 21). Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomni yana nihoyatda chiroyli xulq sohibi bo‘lganlari uchun sevamiz. Buning xabari ham Qur’oni karimda kelgan: “Albatta siz chiroyli xulq uzrasiz” (Qalam, 4).

Payg‘ambar alayhissalomni hammadan ortiq ko‘rishimizning yana bir boisi bor. U zot butun insoniyatga payg‘ambar o‘laroq yuborilgan eng oxirgi elchidirlar. Payg‘ambar alayhissalom butun payg‘ambarliklari davrida ummat qayg‘usi bilan yashadilar, ummatni haq yo‘lga boshladilar. Hatto jonlari chiqayotganda ham ummatlarini o‘yladilar. Rivoyat qilinadiki, “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam o‘lim onlarida Jabroil alayhissalomdan: “Mendan so‘ng ummatimning ahvoli nima bo‘ladi?” deb so‘radilar. Shunda Alloh taolo Jabroil alayhissalomga vahiy etdi: Habibimga xushxabar ber, ummati ichida uni uyaltirmayman. Hashr kunida u qabrdan eng oldin chiqadiganlardan bo‘ladi va Mahshargohda to‘planganlarning sayyidi qilinadi. To uning ummati kirmagunicha boshqa ummatlarga jannatga kirish haromdir”. “Ana endi ko‘zim quvonchga to‘ldi”, dedilar Rasululloh sollallohu alayhi va sallam” (Imom Tabaroniy rivoyati).

Shuning uchun Alloh elchisini sevish komil iymon ramziga aylandi. Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Banda nazdida men uning ahlidan, molidan, odamlarning barchasidan afzal bo‘lmagunimcha u komil mo‘min bo‘la olmaydi», deganlar” (Imom Muslim rivoyati).

Zuhra ibn Ma’bud roziyallohu anhuning bobolaridan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bilan birga edik. U zot Umar ibn Xattobning qo‘llaridan tutib turardilar. Umar: «Ey Allohning Rasuli, Allohga qasamki, siz menga o‘zimdan boshqa hammadan sevimlisiz», dedi. Shunda Rasuli akram: «Sizlarning birortangizga o‘zidan ham sevimli bo‘lmagunimcha u mo‘min bo‘lolmaydi», dedilar. Hazrati Umar: «Ey Allohning Rasuli, Allohga qasamki, endi siz menga o‘zimdan ham sevimlisiz», dedi. Rasululloh: «Ana endi to‘g‘ri bo‘ldi, ey Umar», dedilar» (Imom Ahmad rivoyati).

Yana Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi va sallam «Uch xislat kimda bo‘lsa, ular sababli iymon halovatini topadi: kimga Alloh va Uning Rasuli boshqalardan ko‘ra suyukli bo‘lsa, kim bir bandani faqat Alloh uchun yaxshi ko‘rsa va kim Alloh uni kufrdan qutqarib olganidan keyin yana o‘sha kufrga qaytishni xuddi do‘zaxga tashlanishni yomon ko‘rganidek yomon ko‘rsa», deganlar” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

U zotdan keyin Nabiyning qabrlarini ziyorat qilish sunnatga aylandi. Shuning uchun dunyoning turli burchaklaridan haj va umra niyatida Payg‘ambar shahri Madinai munavvaraga kelishganda u zotga salom va salavotlarini yetkazishadi. Xotib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Kim meni vafotimdan keyin ziyorat qilsa, go‘yo hayotligimda meni ziyorat qilgan kabidir. Kim ikki Haramning birida vafot etsa, qiyomat kuni omonda bo‘lganlar qatorida tiriladi», deganlar” (Imom Bayhaqiy rivoyati).

Allohning Elchisini qanday va qanchalik sevishni bizga sodiq sahobalar, solih salaflar o‘rgatib ketishgan. Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Sobit ibn Qays ibn Shammos baland ovozli kishi edi. «Ey iymon keltirganlar, ovozingizni Payg‘ambar ovozidan balandlatmang…» (Hujurot, 2) oyati tushganida u kishi: «Ovozini Payg‘ambarga ko‘targan odam menman, do‘zax ahlidan bo‘lgan ham menman, qilgan amalim habata (bekor) bo‘ldi», deb ahli ayoli ichida mahzun bo‘lib o‘tirib qoldi. Ittifoqo, shu paytda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam uni axtarib qoldilar. Odamlar uning oldiga borib: «Seni Payg‘ambar alayhissalom qidiryaptilar, senga nima bo‘ldi?» deyishdi. Shunda u kishi: «Ovozini Payg‘ambar ovozidan ko‘targan menman, u kishiga dag‘al so‘z aytgan ham menman, amalim habata bo‘ldi, men do‘zax ahlidanman», dedi. Odamlar Payg‘ambar alayhissalomga bu xabarni yetkazishdi. Shunda u zoti bobarakot: «Yo‘q, u jannat ahlidandir», dedilar» (Imom Ahmad rivoyati).

Vaysul Qaraniy roziyallohu anhu Uhud jangida Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning bitta tishlari singani xabari kelganida u zotning qaysi tishlari singanini bilolmagani uchun barcha tishlarini sindirib tashlab, Payg‘ambarga yaqin bo‘lish zavqidan shodlandilar.

Bani Dinor qabilasidan bir ayolning Uhud jangida eri, ukasi va otasi shahid bo‘ldi. Uchta yaqin kishisining vafot etganini eshitgan ayol: “Menga Rasulullohni ko‘rsating, u kishini bir ko‘ray” dedi. Payg‘ambarni ko‘rganidan keyin: “Ey Allohning elchisi, siz sog‘-salomat ekansiz, menga qolgan falokatlar arzimasdir”, dedi.

Volida Sulton esa “Muhabbatdan Muhammad bo‘ldi hosil, Muhammadsiz muhabbatdan ne hosil”, deya ruh ozig‘ining faqat Payg‘ambar alayhissalomga nisbatan bo‘lgan muhabbat ekanini go‘zal bir tarzda ifodalagan edi.

Imom Molik rahimahulloh dunyo ishlarining hammasida oxirgi zamon Payg‘ambariga taqlid qilish ishqida yashab o‘tgan edi. Bu mazhabboshi olim Nabiy alayhissalomning muborak qadamlari tekkan Madinai munavvarada biror marta ham otda yoki tuyada yurmadi. Ravzada imomlik qilganida doimo past ovozda gapirar edi. Hatto o‘sha paytdagi xalifa Abu Ja’far Mansurdan ham Payg‘ambar shahrida ovozini baland qilmaslikni talab etgan edi.

“Payg‘ambar yoshidan keyin menga bu tuproq ustida yurish haromdir” degan buyuk ishq qahramoni Xoja Ahmad Yassaviy oltmish uchdan keyin Nabiy alayhissalom bilan bir xil hayot tarzini tanladi va shu yo‘lda abadiylashdi. U yashagan tuproqlar Faxri koinotga muhabbat ramzi o‘laroq “Hazrati Turkiston” deya ulug‘landi.

Turkiy hukmdorlardan sulton Mahmud G‘aznaviy dini komilligi, Payg‘ambar alayhissalom sunnatlariga uyg‘un yashagani, adolatpeshaligi bilan mashhur edi. Uning bir vaziri bo‘lib, vazirning Muhammad ismli o‘g‘li sultonga kotiblik qilardi. Bir kuni Mahmud G‘aznaviy kotibini ismi bilan emas, «Ey vazirning o‘g‘li!» deb chaqirdi. Bu holdan kotib sergaklandi. Biror yanglish ish qilib, podshohni ranjitib qo‘ydimmi, deb o‘yladi. Bo‘lgan voqeani otasiga aytib, maslahat so‘radi. Vazir ham ming andishada javob izlab hukmdorga murojaat qildi. Shunda Mahmud G‘aznaviy: “Tashvishlanmang, ey vazir, hamisha o‘g‘lingizning ismini aytib chaqirganimda tahoratli bo‘lardim. Bu safar tahoratim yo‘q edi. Shuning uchun tahoratsiz holda uni Muhammad, deb chaqirishdan, Payg‘ambarimiz muborak ismlarini tilga olishdan qo‘rqdim”, deb javob qildi.

Ulug‘larimiz, salaflarimiz Sarvari olamni shunchalik qattiq sevishgan, har ishda u zotga ergashishgan. Alloh Elchisiga bizlarning muhabbatimiz nimada ayon bo‘ladi? U zotning nomlari zikr etilganida u zotga, ahli baytlari va sodiq sahobalariga salavotu salomlar yo‘llashimiz, butun Islom tarixini o‘zida mujassam qilgan siyratlarini puxta o‘rganishimiz, Sunnatlariga iloji boricha amal qilishimiz, u zotning ummatlariga xos hayot tarzi va axloq qoidalariga mos hayot kechirishimiz, xullasi, Muhammad alayhissalom ummati degan sharafli nomga munosib ish tutishimiz kerak. Shunda Faxri koinotni chinakamiga sevgan bo‘lamiz.

Husniddin ABDUQODIROV,

«Keriz» jome masjidi imom-xatibi

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Tabiat ham Sizni halok etmasin

20.06.2025 8704 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Tong sahar to‘rt muchamizning sog‘, oilamiz tinch, tashqarida hech qanday xavfning xatarisiz uyg‘onish biz har doim ham e’tibor beravermaydiganimiz, shukrini ado etishni esimizdan chiqaradiganimiz ne’matlar sirasiga kiradi. Go‘yo asli shunday bo‘lishi kerakdek yashayveramiz. Yana bir tur ne’matlar borki, bizning e’tiborimizdan chetda. Bularga suv, havo kabi biz qadrlamaydigan, lekin bular bo‘lmasa, bir soat ham yashay olmaydigan ehtiyojlarimiz kiradi.

Bu ne’matlarning shukrini ado etmaslik, ya’ni qadriga yetmaslik oqibati nimalarga olib kelishi bugungi kunda namoyon bo‘lyapti. Pala-partish foydalanish sabab Orol dengizining qurishi nafaqat mintaqamizning, balki butun dunyoning muammosiga aylanib ulgurganiga ancha bo‘ldi. Biz uchun tekinga berib qo‘yilgan bu bebaho ne’matni qadrlamaslik orqasidan bugun insoniyat jiddiy muammolar qarshisida turibdi. Alloh taolo O‘zining kalomida berilgan ne’matlarni qadrlashni ta’kidlab, «Yeb-ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Chunki U Zot isrof qiluvchilarni sevmas» (A’rof surasi, 31-oyat), deb buyurdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tahorat qilayotgan buyuk sahobalardan biri Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhuning suvni ko‘proq ishlatayotganini ko‘rdilar va unga: «Hoy Sa’d! Bu qanday isrofgarchilik?!» dedilar. Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu: «Ey Allohning Rasuli! Tahoratda ham isrof bo‘ladimi?» dedi. U Allohning ibodati uchun tahorat qilayotganda suvni sal ko‘proq ishlatish isrof sanalmasa kerak, deb o‘ylagan ekan. Shunda u zot alayhissalom: «Ha, hatto oqib turgan daryoning yoqasida bo‘lsang ham», dedilar.

Biz esa «Suv – tekin» degan tushuncha bilan bir paytlar shaharlarimiz, qishloqlarimiz, mahallalarimizda zilol suvga to‘lib oqqan ariq-anhorlarni quritdik. Borlarini chiqindixonaga aylantirdik. Oqibatda ilgari odamlar bemalol ichavergan ariq suvlari hozir hatto qo‘l yuvishga ham o‘ylanib qolinadigan holga keldi.

Yaqin-yaqingacha poytaxtning shimoli-sharq tomonidan ko‘rinib, bahri dilingizni ochgan, xush kayfiyat bag‘ishlagan purviqor tog‘lar bugun ko‘rinmay qolganiga odamlar endi-endi ahamiyat bera boshlashdi. Daraxtlarning kamayishi, avtoulovlarning ko‘payishi, mavjud yashil hududlar qisqarib, o‘rniga rejasiz qurib tashlanayotgan uy-joy ekologiyaga, ona tabiatga ta’sir qilmay qolmadi. Qalin changli parda ortiga yashiringan tog‘lar xuddi bizni yordamga chaqirayotgan, vaqtida chora ko‘rilmasa, og‘ir oqibatlar yuzaga kelishidan ogohlantirayotgandek go‘yo.

Va achinarlisi bu og‘ir oqibatlar o‘zini ko‘rsata boshladi. 60 yillik tajribaga ega IQAir tashkiloti tomonidan tayyorlangan oxirgi yillik hisobotda qayd etilishicha, havoning ifloslanishi oqibatida bir yilda dunyo bo‘yicha 7 million aholi hayotdan bevaqt ko‘z yummoqda, milliardlab inson nafas yo‘llari kasalliklari hamda boshqa og‘ir dardlarga yo‘liqmoqda. IQAir sayti ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yil yakunlari bo‘yicha tuzilgan reytingga muvofiq, O‘zbekiston 134 davlat orasida 23-o‘rinni band etib turganini juda achinarli. Ro‘yxatdagi havosi eng iflos uchlikni Bangladesh, Pokiston va Hindiston egallagan (iqair.com/ru/world-most-polluted-countries).

Surunkali respirator kasalliklarining dunyo bo‘ylab tarqalishi va bu jarayonlarning asoratlarini o‘rgangan bir guruh britaniyalik olimlar inson o‘limiga sabab bo‘layotgan beshta asosiy omillardan biri nafas olish tizimi kasalliklar ekanini ma’lum qilishdi. Tibbiyot sohasiga oid yangiliklarni yoritadigan «The Lancet» nashri e’lon qilgan maqolada 1990–2019 yillarda nafas yo‘llari kasalliklarining tarqalishi 39,8 foizga, ushbu dardlardan vafot etganlar soni esa 28,5 foizga oshgani aytilgan. Bronxial astma eng ko‘p tarqalayotgan surunkali respirator kasallik sifatida qayd etilgan bo‘lib, nafas yo‘llarining kasallanishi, birinchi navbatda, chekish illati, shuningdek, havoning ifloslanishi hamda sanoat ishlab chiqarishining turli xildagi salbiy oqibatlari sabab yuzaga kelmoqda.

Yurtimizdagi maktablarning birida atrof-muhitni asrab-avaylash hamda boshqa ijtimoiy muammolarni bartaraf etish, ularning oldini olishga bag‘ishlangan tadbirda bir o‘quvchi yigit Ona Yerning odamlarga qilgan murojaatini o‘qib bergan edi. Siz ham bu murojaatga bir e’tibor berib ko‘ring-a:

«Ey odamzod, nimalar qilib qo‘yding, nimalar qilyapsan! To‘xta! Bo‘ldi! Yetar endi. Daraxtlarni kesib, qancha o‘rmonlarni yo‘q qilding, havoni, suvni bulg‘atding. Ko‘lu daryolarni quritding. Juda qizib ketdim. Yaratilganimdan beri bunaqa qizimaganman. Hammayog‘imni yondirib, ilma-teshik qilib tashlading-ku! Yana nima istaysan, odamzot?! Shaharlarda tuproq qolmadi! Hammayoqni toshdek beton bilan qoplab tashlading. Mening sabrim cheksiz emas. Zaxiralarim ham tugab boryapti. Meni asramasang, ertaga o‘zing qiynalasan. O‘zingni bos. To‘xta. Atrofga qara! Aql bilan ish tutib, menga ozgina yordam berib yuborsang, u yog‘iga o‘zimni o‘zim tiklab olaman. Yaxshiyam Alloh menga o‘zimni o‘zim sovutish qobiliyatini bergan. Lekin vaziyat shu zaylda davom etaversa, ya’ni tabiat shu tarzda ifloslantirilaversa, tiklanish qobiliyatim ham ish bermay qo‘yishi mumkin. Avvalgi holga qaytishi dargumonu, lekin vaziyatni yaxshi tomonga o‘zgartirish mumkin. Yaxshi insonlar hali bor bu dunyoda. Hammangiz birlashsangiz, qo‘lingizdan ko‘p narsa keladi, Xudo xohlasa».

O‘smir yigitning bu murojaati har birimizga ko‘zingizni oching, vaqt borida imkoniyatlarni ishga soling, deyayotgandek go‘yo...

Alloh hech bir narsani bekor yaratmagan. Har bir o‘simlikning, har bir jonivorning vazifasi bor. Shuningdek, ularning mavjudligi, yashashi bir-biriga chambarchas bog‘liq. Bu zanjirni uzish mumkin emas. Bordiyu hayvonot yoki nabotot olamining bir vakili yo‘q qilinsa, buning oqibati qachondir baribir sezilishi aniq.

Achchiq haqiqat shuki, bor tabiatdagi, ya’ni atrof-muhitdagi ko‘pgina resurslar yo‘qotib bo‘lingan. Ammo o‘sha narsalarning ko‘pini tiklash, qaytarish mumkin. O‘z navbatida, borini saqlab qolish ham juda muhim. Shunday ekan, Alloh bergan buyuk ne’matlar – suv, tuproq, havo, o‘simliklaru jonivorlarga bo‘lgan munosabatimizni o‘zgartiraylik, azizlar. Zero, bizdan keyingi avlod ham ozod va obod yurtda yashashga haqli.

«Hilol» jurnali 8(65)-sonidan