Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Yanvar, 2025   |   11 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:33
Shom
17:17
Xufton
18:36
Bismillah
11 Yanvar, 2025, 11 Rajab, 1446

09.11.2018 y. Hayo – imondan

2.11.2018   6094   25 min.
09.11.2018 y. Hayo – imondan

بسم الله الرحمن الرحيم

HAYO – IMONDAN

الحَمْدُ للهِ الذِي جَعَلَ العِفَّةَ وَالحَيَاءَ صِفَةَ الأَتْقِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ، وَسِمَةَ الأَصفِيَاءِ المُكْرَمِينَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ الذِي وَعَدَ المُتَعَفِّفَ أَنْ يَكُونَ فِي كَنَفِ اللهِ وَحِمَايَتِهِ، وعَدَّ الحَيَاءَ شُعْبَةً مِنْ شُعَبِ الإِيمَانِ وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ

Muhtaram jamoat! Ma’lumki, Alloh taolo tomonidan insonga berilgan eng buyuk va qimmatli narsa imon ne’matidir. Har bir mo‘min-musulmon inson bu ne’matni umrining oxirigacha  salomat saqlab, eson-omon bu foniy dunyodan o‘tib olishi eng katta baxt hisoblanadi. Shunday ekan, har bir inson doimo imoni baquvvat bo‘lishi uchun sabab bo‘ladigan barcha xayrli amallarda bardavom bo‘lishi kerak bo‘ladi. Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam imonni quvvatli bo‘lishiga sabab bo‘ladigan omillar haqida to‘xtalib shunday marhamat qilganlar:  

الْإِيمَانُ بِضْعٌ وَسَبْعُونَ شُعْبَةً، فَأَفْضَلُهَا قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَأَدْنَاهَا إِمَاطَةُ الْأَذَى عَنِ الطَّرِيقِ، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الْإِيمَانِ

(رَوَاهُ الْإِمَامُ مُسْلِمٌ)

ya’ni: “Imon yetmishdan ortiq bo‘laklardan iboratdir. Uning eng afzali “La ilaha illalloh” kalimasi bo‘lsa, eng past darajasi yo‘ldagi aziyat yetkazadigan narsani olib tashlashdir. Hayo ham  imondan bir bo‘lakdir” (Imom Muslim rivoyati).

         Demak, hayo imondan bir bo‘lak bo‘lib, u imonni sayqal topishida muhim o‘rin tutadi. Qaysi bir kishining hayosi kuchli bo‘lsa, demak, uning imoni ham kuchli bo‘ladi. Muqaddas Islom dinimizda har bir mo‘min-musulmonni hayoli bo‘lishiga targ‘ib qilingan. Chunki, hayo dinimizning xulqi hisoblanadi. Bu haqda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deganlar:

إِنَّ لِكُلِّ دِينٍ خُلُقًا، وَخُلُقُ الْإِسْلَامِ الْحَيَاءُ

(رَوَاهُ الْإِمَامُ ابْنُ مَاجَةُ)

ya’ni: Albatta, har bir dinning (o‘ziga xos) xulqi bo‘ladi. Islomning xulqi esa hayodir (Imom Ibn Moja rivoyati).

Demak, Islom dinida ekanmizmi, albatta dinimiz xulqi bilan xulqlanishimiz zarur bo‘ladi.  Hayo sababli inson o‘zini ko‘p gunoh va xatolardan saqlaydi, behuda ishlardan tiyiladi. Insonda hayo kamayishi bilan imoni ham zaiflashib ketadi. Bu haqda hadisda shunday keltiriladi:

"إِنَّ الْحَيَاءَ وَالْإِيمَانَ قُرَنَاءُ جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الْآخَرُ"

(رَوَاهُ الْإِمَامُ الْحَاكِمُ)

ya’ni: Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytdilar: “Albatta hayo va imon bir biriga chambarchas bog‘liqdir. Biri ko‘tarilsa (ketsa), ikkinchisi ham ko‘tarilib ketadi” (Imom Hokim rivoyati).

Shuni unutmaslik kerakki, insonparvarlik, taqvodorlik, rahmdillik va barcha eng yuqori insoniy fazilatlar hayo orqali amalga oshadi. Bunga Oisha onamizning quyidagi so‘zlari yaqqol dalildir: "Go‘zal xulqlar o‘ntadir: rostgo‘ylik, xushmuomalalik, omonatdorlik, silai rahm, xizmatga yarasha haq berish, hammaga yaxshilik qilish, qo‘shnilar haqqiga muhofaza qilish, do‘stning haqqiga rioya qilish va mehmonni e’zozlash. Barchasining boshi esa hayodir".

Imom Abulhasan Movardiy rahmatullohi alayh hayo uch qismga bo‘linadi deganlar:

Birinchisi Allohdan hayo qilishdir. U Alloh taoloning barcha amr va farmonlariga itoat qilish va qaytargan narsalaridan o‘zini tiyishdir.

Ikkinchisi odamlardan hayo qilishdir. U odamlar bilan chiroyli muomala qilib, til va qo‘l orqali yetadigan ozorlar bilan ularni ranjitmaslikdir.

Uchinchisi kishi o‘zidan hayo qilishdir. U hech kim ko‘rmaydigan joyda o‘zini nojo‘ya va noo‘rin harakatlardan saqlashidir.

Hayoli inson gapirar ekan, og‘zidan yomon so‘zlar chiqib ketishidan, boshqalarning sirini oshkor qilishdan o‘zini tiyadi. Hayosizlikda o‘zgalarning insoniy haqlarini poymol qilish bor. Hayo o‘z egasini jannatga kirishiga sabab bo‘ladi. Bu haqda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday marhamat qilganlar:

اَلْحَيَاءُ مِنَ الْإِيمَانِ وَالْإِيمَانُ فِي الْجَنَّةِ وَالْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ وَالْجَفَاءُ فِي النَّارِ

(رَوَاهُ الْإِمَامُ أَحْمَدُ وَالْإِمَامُ ابْنُ حِبَّانَ)

ya’ni: “Hayo – imondandir, imonning joyi esa – jannatdir. Behayolik esa – jafodandir, jafoning joyi – do‘zaxdadir” (Imom Ahmad va Imom Ibn Moja rivoyati).

Hayo bobida gapirar ekanmiz, beixtiyor janob Rasulullohning hayolari haqidagi Abu Said Xudriy raziyallohu anhuning so‘zlari yodimizga tushadi:

كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَشَدَّ حَيَاءً مِنْ الْعَذْرَاءِ فِي خِدْرِهَا وَإِذَا كَرِهَ شَيْئًا عُرِفَ فِي وَجْهِهِ

(َروَاهُ الْإِمَامُ الْبُخَارِيُّ)

 ya’ni: “Rasululloh sallallohu alayhi vasallam hayo bobida chimildiqdagi kelindan ham o‘tar edilar. Agar biror narsani yoqtirmasalar, yuzlaridan (yoqtirmaganlik alomatlari) bilinar edi” (Imom Buxoriy rivoyati).

Ushbu hadisi sharifdan ma’lum bo‘ldiki, imon qanchalik kuchli bo‘lsa hayo ham shunchalik kuchli bo‘ladi. Chunki Payg‘ambarimizning imonlari eng kuchli ekanida hech shak-shubhamiz yo‘qdir. Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam sahobai kiromlarga qanday hayo qilishni o‘rgatganlar. Bu haqda quyidagi hadisda shunday deyiladi:

اسْتَحْيُوا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ قَالُوا: إِنَّا لَنَسْتَحْيِي مِنَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، قَالَ: لَيْسَ ذَاكَ، وَلَكِنْ مَنِ اسْتَحْيَا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ فَلْيَحْفَظِ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبَلاءَ، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ

(رواه الإمام البيهقي)

ya’ni: “Allohdan chinakam hayo qilinglar”, – dedilar.  Ular: “Yo Rasululloh, biz hayo qilamiz, alhamdulillah”, – deyishdi. Shunda u zot: “Yo‘q, u (namoz o‘qish, ro‘za tutish, hajga borish kabi amallaringiz) haqiqiy hayo emas. Haqiqiy hayo – bosh va undagi (ko‘z, qo‘loq, burun, og‘iz, til kabi) barcha a’zoni (Alloh qaytargan narsalardan) saqlash, qorin va undagi (ozuqa, farj singari) barcha a’zoni (haromdan) tiyish hamda o‘limni va undan keyingi chirish (azob-uqubat)ni eslashdir. Kim oxiratni xohlasa, haddan ziyoda dunyoga hirs qo‘ymasin. Kimki bularga amal qilsa, Allohdan haqiqiy hayo qilibdi”, – dedilar (Imom Bayhaqiy rivoyati).

Demak, ko‘zini nomahramlarga qarashdan, qulog‘ini nomaqul gap-so‘zlarni eshitishdan, tilini g‘iybat, yolg‘on, bo‘htonlardan, qornini man qilingan narsalarni iste’mol qilishdan, boshqa a’zolarini esa haromdan tiygan va o‘limni eslab yurgan kishigina haqiqiy hayo qilgan hisoblanadi. Hayo bobidagi quyidagi hadisi sharifni ulamolarimiz Islomning madori ya’ni, Islomning asosiy ta’limotlarini o‘z ichiga olgan hadislar sarasiga kiritganlar. Nabiy sallallohu alayhi vasallam shunday marhamat qiladilar:

"إِنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسَ مِنْ كَلَامِ النُّبُوَّةِ الْأُولَى: إِذَا لَمْ تَسْتَحْيِ، فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ"

(رَوَاهُ الإمام الْبُخَارِيُّ)

ya’ni: ““Hayo qilmasang, xohlaganingni qilaver”, (degan gap) odamlarga yetgan birinchi nubuvvat so‘zlaridandir” (Buxoriy rivoyat qilgan). Hadisdagi “Hayo qilmasang, xohlaganingni qilaver” deganlarini ulamolar quyidagicha sharh qilganlar: bu jumla ogohlantirish ma’nosida bo‘lib: “Agar hayo qilmasang, bilganingni qil, qilmishingga yarasha jazo olasan” degan ma’noda aytilgan. “Nimani istasang, shuni qilaver” ma’nosida emas. Fuzayl ibn Iyoz rahmatullohi alayh: “Baxtsizlikning nishonasi quyidagi narsalarda ko‘rinadi deganlar:  besharm va behayo bo‘lish, ko‘ngli qattiq va dag‘al bo‘lish, molu dunyoga haddan ortiq mukkasidan ketish”, – der edi.

Muhtaram jamoat! Afsuski, ba’zi bir ota-onalar farzandlarini ta’lim-tarbiyasi, odob-axloqi va sharm-hayosiga beparvo bo‘lmoqdalar. Natijada, ayrim yoshlarimiz g‘arb madaniyatiga taqlid qilib, hayo chegarasidan chiqib ketmoqda, ularning og‘zidan chiqayotgan so‘zlarga o‘zlari uyalmasalar-da, atrofdagilar noqulay ahvolga tushib qolmoqda. Zero, Alloh taolo fahshni ham, fahsh so‘zni so‘zlovchini ham sevmaydi.  Oyati karimada shunday deyiladi:

قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ

ya’ni: “Ayting: «Rabbim, albatta, fahsh ishlarning oshkorayu pinhonasini, gunoh (ishlar)ni, nohaq tajovuzkorlikni va Alloh hech qanday hujjat tushirmagan narsa(lar)ni Unga sherik qilishingizni hamda Allohning sha’niga o‘zingiz bilmagan narsalarni gapirishingizni harom qildi” (A’rof surasi, 33-oyat).

Ibn Arafa: “Har bir Alloh qaytargan ish – fahshdir”, – deganlar.

Biz farzandlarimizni zamon bilan hamnafas qilib tarbiyalash bilan birga, shu kunimizda keng tarqalgan, behayolikni targ‘ib qiladigan vositalar va yo‘llardan himoya qilishimiz kerak. Sir emas, ayrim yoshlarimiz telefon apparatlari va boshqa vositalarda pornografik mahsulot (rasm, video, kino)larni saqlashmoqda va bu ham yetmagandek boshqalarga tarqatishmoqda. Bu narsa davrimizda yoshlarni o‘z domiga tortuvchi katta baloga aylanib ulgurdi. Xo‘sh, bunga qarshi kurashga kim mas’ul? Bizningcha, har bir oila, har bir ota-ona farzandlariga, ularning fahsh narsalarni saqlashi mumkin bo‘lgan asbob vositalariga e’tibor qaratib, vaqti-vaqti bilan nazorat qilib turishlari va foydali mashg‘ulotlar bilan band qilish lozim. Aksariyat noxushliklar, jinoyatlar bekorchilikdan kelib chiqadi. Ayniqsa, ularni turli fan va sport to‘garaklariga  jalb qilish foydali bo‘ladi.

Yigit-qizlarning kiyinish madaniyati ham milliy qadriyatlarimizga to‘g‘ri kelmay qolmoqda. Bu holat millatimizning madaniyati, milliyligi yo‘qolib borishiga sabab bo‘layotgan omillardandir. Yoshlarni bunday ahvolga solayotgan narsa nima bo‘lishi mumkin? – deb o‘ylaymiz. Bunga sabab oiladagi muhit. Xalqimizda bir gap bor: “Qush uyasida ko‘rganini qiladi”. Haqiqatdan ham, farzandlar eng ko‘p ma’lumotni ota-onasidan yig‘adi, ota-ona behayo so‘zlarni gapirsa, urush-janjal qilsa, farzandlar ulardan o‘rganadi. Oiladagi muhit nosog‘lom bo‘lsa, farzandga katta ta’sir ko‘rsatadi. Yarim kechasi bola ko‘chadan kirib keladi, bunga ota-ona befarq qaraydi. Ayniqsa, qiz bolalarda bunday holatning kuzatilishi – juda og‘ir masala. Bunday holatlar behayolikka, og‘ir oqibatlarga olib borishini nahotki o‘ylashmaydi?! Ota-ona “Qayerdan kelding?”, “Kim bilan eding?”, “Nega kech kelding?” kabi savollarni bermasa, ularga kim tarbiya beradi?! Xullas, “hayo” deganda, har bir holatda Alloh taoloni ko‘rib turganini his qilib yashash, gunohlardan o‘zini tiyish bilan namoyon bo‘ladi. Shu ruhda tarbiyalangan inson birovga, garchi u bilmasa-da, ko‘rmasa-da, xiyonat etmaydi, obro‘sini to‘kmaydi, zulm qilmaydi, haqini toptamaydi. Ichi bilan tashi bir bo‘ladi. Birov bor paytda – boshqacha, yo‘g‘ida esa boshqacha muomala qilmaydi va hokazo.

Alloh taolo barchamizni imonda, Islomda sobitqadam qilib, haqiqiy hayo bilan ziynatlasin! Omin!

ILOVA

Hurmatli imom-domla! 20.08.2018 kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashi raisi, muftiy Usmonxon Alimov tomonidan tasdiqlangan “O‘zini-o‘zi turli yo‘llar bilan qasddan  o‘ldirishning og‘ir gunohligi  haqida fatvo” bilan tanishib chiqib, uni jamoatga yetkazishingiz so‘raladi. Fatvo matni ilova qilinadi.

Muhtaram imom-domla! Masjidlarda namoz vaqtiga qat’iy rioya etib, xususan, juma namozini belgilangan vaqtdan o‘tkazmagan holda ado etishingiz va juma ish kuni bo‘lgani uchun namozxonlarni ko‘p ushlanib qolishlariga yo‘l qo‘ymasligingiz tavsiya etiladi!

 I L O V A

O‘ZINI-O‘ZI TURLI YO‘LLAR BILAN QASDDAN  O‘LDIRISHNING OG‘IR GUNOHLIGI  HAQIDA

 FATVO

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَعَلَى اَلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَجْمَعِينَ. اَمَّا بَعْدُ

Inson doimo o‘ziga berilgan barcha ilohiy ne’matlarga shukr qilib, hayotda duch keladigan har qanday musibat va qiyinchiliklarga sabr qilishi va Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lib yashashi lozim bo‘ladi. Turli shaytoniy vasvasa, tushkunlik va umidsizlikka berilmay, Inson degan ulug‘ nomga muvofiq ish tutish chin mo‘min-musulmonga xos ishdir. Zero, Alloh taolo bu dunyoni imtihon dunyosi qilib, unda bandalarini turli xil yo‘llar bilan sinashini ma’lum qilgan. Qur’oni karimda bu haqda shunday degan:

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ

ya’ni: Sizlarni biroz xavf-xatar, ochlik (azobi) bilan, molu jon va mevalar (hosili)ni kamaytirish yo‘li bilan sinagaymiz. (Shunday holatlarda) sabr qiluvchilarga xushxabar bering (ey, Muhammad)! Ularga musibat yetganda: “Albatta, biz Allohning ixtiyoridamiz va albatta, biz Uning huzuriga qaytuvchilarmiz”, – deydilar” (Baqara surasi, 155-oyat).

Inson o‘zi kutmagan musibatli holatlarga duch kelganda albatta, bu musibatdan qutulish choralarini qidiradi. Ba’zan imon-e’tiqodning sustligi, sabr-toqatning ozligi sababli, shayton vasvasasi g‘olib kelishi oqibatida boshiga tushgan musibat yoki qandaydir og‘ir sharoitda qolgan kishi turli xildagi noxush ishlarga qo‘l urib qo‘yishi mumkin. Shuning uchun, Alloh taolo musibatlarni yengishda sabr-qanoatga suyanish, Uning taqdiriga rozi bo‘lish eng to‘g‘ri yo‘l ekanligini bayon etmoqda.

Afsuslar bo‘lsinki, keyingi vaqtlarda ayrim kishilar, ayniqsa, xotin-qizlar bilib-bilmay o‘zlarining jonlariga qasd qilish orqali, Alloh taolo ato etgan hayot nurini bevaqt so‘ndirishga, ikki dunyoda abadiy la’natga va do‘zax azobiga duchor bo‘lishga sabab bo‘ladigan og‘ir gunohga qo‘l urmoqdalar. Inson o‘ziga omonat qilib berilgan jonni o‘z qo‘li bilan halokatga tashlashi, ya’ni o‘z joniga qasd qilishi nafaqat musibatdan qutulishning eng noto‘g‘ri  yo‘li, balki undanda kattaroq musibatga o‘zini mubtalo qilish demakdir. Chunki, o‘z joniga qasd qilish Alloh taoloning unga ato etgan ne’matlariga, xossatan, berilgan umr – holi hayotga noshukurlik hamda Odilu Hakim zotning belgilab qo‘ygan taqdiriga nisbatan ulkan isyondir.

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan vorid bo‘lgan hadislarda o‘z joniga qasd qilishning ayanchli oqibatlari aniq bayon etiladi. Sobit ibn Zahhokdan rivot qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deganlar:

عَنْ ثَابِتِ بْنِ الضَّحَاكِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ فِي الدُّنيَا عُذِّبَ بِهِ يَومَ القِيَامَةِ.

ya’ni: “Kim bu dunyoda o‘zini biror narsa bilan o‘ldirsa, qiyomatda ham unga o‘sha narsa bilan azob beriladi” (Imom Buxoriy rivoyati).

O‘z joniga qasd qilishning og‘ir gunoh ekanligi, unga tayinlangan jazodan ham ma’lumdir. “Sahihi Buxoriy” va “Sahihi Muslim”  kitoblarida keltirilishicha:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَنْ تحَسَّى سَمًّا فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَسَمُّهُ فِيِ يَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِيِ نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فيِهَا أَبَدًا وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيْدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ فِي يَدِهِ يَطْعَنُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ يَتَرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَالَّذِى يَتَقَحَّمُ فِيهَا يَتَقَحَّمُ فِي النَّارِ وَالَّذِي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُهَا فِي النَّارِ

ya’ni: Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytadilar:“Kim zahar ichib o‘zini o‘ldirsa, qiyomat kunida o‘sha zahari qo‘lida, uni ichgan holda jahannam olovida abadiy qoladi. Kim o‘zini temir parchasi bilan o‘ldirsa, o‘sha temir parchasini qorniga suqqan holida jahannam o‘tida abadiy qoladi. Kim tog‘ tepasidan tashlab o‘zini-o‘zi o‘ldirsa, jahannamda ham shu xil azobga giriftor bo‘ladi. O‘zini biror narsaga urib o‘ldirgan kimsa, do‘zaxga  o‘zini urib azoblaydi. O‘zini o‘zi bo‘g‘ib o‘ldirgan kimsa, jahannamda ham o‘zini bo‘g‘ib azoblaydi” (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati). Boshqa hadisda Rasuli akram sallallohu alayhi vasallam marhamat qildilar:

 عَنْ جُندُبِ بْنِ سُفيَانَ رَضِيَ اللهُ عَنهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَليْهِ وَسَلَّمَ: "خَرَجَ بِرَجُلٍ فِيمَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ خَرَاجٌ فَلَمَّا آذَاهُ اِنْتَزَعَ سَهْمًا مِنْ كِنَانَتِهِ فَنَكَّأَهُ فَلَمْ يَرقَأِ الدَّمُ حَتَّى مَاتَ

فَقَالَ اللهُ تَعَالَى: "بَادَرَنِي ابْنُ آدَمَ بنَفْسِهِ فَقَتَلَهَا، فَقَدْ حَرَّمْتُ عَلَيْهِ الجَنَّةَ"

(رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ)

ya’ni: Jundub ibn Sufyon raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytadilar: “Sizlardan oldingi ummatdan bo‘lgan bir kishining badaniga toshma toshgan edi. Toshma unga ozor beravergach kamon o‘qini qinidan olib, yarani tirnay boshladi. Undan chiqqan qon to‘xtamay oqibatda u kishi o‘ldi. Shunda Alloh taolo: “Bandam shoshib o‘zini o‘ldirdi. Shuning uchun jannatni unga harom qildim”, – dedi” (Imom Buxoriy rivoyati).

Dinimizda nafaqat o‘zini qasddan o‘ldirish, balki ehtiyotsizlik tufayli hayotiga zomin bo‘lish ham qattiq qoralanadi. Bu haqda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan quyidagi hadis vorid bo‘lgan:

عَنْ عَلِيِّ بْنِ شَيْبَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ  صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: مَنْ بَاتَ فَوْقَ بَيْتٍ لَيْسَ حَوْلَهُ شَيْءٌ يَرُدُّ  قَدَمَيْهِ  فَوَقَعَ فَمَاتَ فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ الذِّمَّةُ   وَمَنْ رَكِبَ الْبَحْرَ بَعْدَمَا يَرْتَجُّ  فَمَاتَ فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ الذِّمَّةُ 

(رَوَاهُ الْحَاكِمُ)

ya’ni: Ali ibn Shaybon raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sallallohu alayhi vasallam dedilar: Kim  uyning atrofi o‘ralmagan tomi ustida tunasa va undan tushib ketib o‘lsa, unga hech kim javobgar emas, kim dengizga mavjlanib turgan vaqtda chiqsa va cho‘kib o‘lsa, unga hech kim javobgar emas” (Imom Hokim rivoyati). Shunga o‘xshash, avtoulovning tezligini haddan oshirib haydash, yoki tamaki va giyohvandlik moddalarini iste’mol qilishga mukkasidan ketish oqibatida inson o‘z hayotiga zomin bo‘lishi ham o‘z joniga qasd qilgan bilan barobardir. Shunday ekan, inson hayotiga xavf tug‘diradigan har qanday holatlardan o‘zini saqlashi lozim bo‘ladi.

Inson qilgan gunohlariga sidqidildan tavba qilsa, Alloh taolo uni mag‘firat qiladi. Ammo, insonning o‘z joniga qasd qilish holatida, agar uning bu xatti-harakati amalga oshsa, unga bu gunohdan tavba qilishning imkoni bo‘lmaydi. Shuning uchun o‘z joniga qasd qilish insonga nisbatan shayton vasvasasining eng avj nuqtasi va shaytonning bir inson ustidan g‘alabasi hisoblanadi. Bu dardga aksar holda yoshlarning mubtalo bo‘layotganini alohida e’tirof etish lozim. Xo‘sh, undan qanday saqlanmoq kerak?

Mazkur illatni keltirib chiqaruvchi eng asosiy omillardan biri yoshlarimizning hayot haqidagi tushunchasining sayozligi, hayotni yengil-yelpi filmlar orqali tasavvur qilishi, shuningdek, milliy qadriyatlarimiz hamda Islom dini ta’limotlaridan yiroqlashib ketishi buning bosh sabablaridan biri hisoblanadi. Chunki, milliy qadriyatlarimiz zamirida va Islom dini ta’limotlarida, xususan, Qur’oni karim va hadisi shariflarning bir necha o‘rinlarida jon egasining o‘z joniga qasd qilishidan qat’iy qaytarilgan. Aksincha, Alloh taolo omonat qilib bergan hayot ne’matini, umrimiz yillarini chiroyli solih amallar va savobli ishlar bilan o‘tkazishga, kundalik hayotiy qiyinchilik va muammolarni aql-zakovat bilan hal etishga harakat qilish va Alloh taoloning rahmatidan doimo umidvorlik bilan yashashga intilish haqiqiy imonli insonning barkamol fazilati bo‘lib hisoblanadi.

Asosiy muammolarimizdan biri ruhiy tushkunlikka berilayotgan bunday toifa insonlarga yaqinlari tomonidan o‘z vaqtida e’tibor berilmasligi, beparvolik, uni qiynayotgan, javobini topa olmayotgan masala yechimini hal qilib berilmasligidir. Shuning uchun barchamiz bir-birimizga nisbatan mas’ul ekanligimizni unutmaylik. O‘zaro e’tiborli, mehr-oqibatli bo‘laylik.

Alloh taologa shukrki, biz – musulmonlar inson uchun hamma hayot sharoitlari to‘liq muhayyo qilingan farovon jamiyatda yashamoqdamiz. Birov-birovni haq-huquqini kamsita olmaydi. Bunday adolatli jamiyatda yashash ayni saodatdir. Binobarin, bizning Vatanimizda o‘zini-o‘zi o‘ldirishga hech qanday sabab yo‘q.

Har bir inson, xoh erkak va xoh ayol bo‘lsin, ushbu haqiqatni yaxshi tushunib olishi va shunday to‘kin, tinch va farovon zamonda hamda adolat  ustivor bir jamiyatda yashayotgani uchun Alloh taologa shukr qilishi lozim. Har qanday ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni sabru qanoat va husni tadbir bilan hal qilsa bo‘ladi. Ammo besabrlik ila noshukrlik qilinsa, oqibati xayrli bo‘lmaydi. Hadislarda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam o‘zini o‘ldirgan odamga janoza namozi o‘qimaganliklari aytilgan.

عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ أَنَّ رَجُلًا قَتَلَ نَفْسَهُ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَيْهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

ya’ni: Jobir bin Samuradan rivoyat qilinadi, bir kishi o‘zini o‘ldirib qo‘ydi, Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallam unga janoza namozi o‘qimadilar (Imom Termiziy rivoyati). Imom Nasaiyning rivoyatlarida Rasululloh sallalohu alayhi vasallam:

أَمَّا أَنَا فَلَا أُصَلِّي عَلَيْهِ

 ya’ni: “Men unga janoza namozi o‘qimayman”, – deganlar.

Shunga ko‘ra ba’zi ulamolar, o‘zini o‘zi o‘ldirgan kishiga imom janoza namozi o‘qimaydi, balki, mayyitning yaqinlaridan biri o‘qiydi, deganlar. Buning sababi, odamlar o‘z joniga qasd qilishning oqibati yomon bo‘lishi, hatto unga katta jamoat bo‘lib, imom boshchiligida namoz o‘qilmasligini bilsinlar va bunday gunohi azimga qo‘l urishdan qo‘rqsinlar, degan ma’no bor.   

Ruhiy kasalliklar tufayli o‘z joniga qasd qilganlar bundan mustasno. Zero, aql-hushi joyida bo‘lganlargina mukallaf hisoblanadilar. Ya’ni, shariat ko‘rsatmalarini bajarishga va taqiqlaridan saqlanishga buyurilgan bo‘ladilar. Ammo, ruhiy kasalligi bor kishi o‘zining hech qanday tasarrufidan mas’ul bo‘lmaydi.

Qur’oni karim va Payg‘ambarimiz hadislariga amal qilgan holda va mazkur dalillar asosida O‘zbekiston musulmonlari idorasi yurtimizdagi barcha musulmonlarga murojaat qilib, o‘zini-o‘zi o‘ldirish kabi noshar’iy holatlarga qarshi keskin choralar ko‘rishga chaqiradi. Insonlar shunday holatlarga duch kelgan taqdirda uni bartaraf etishning chora-tadbirlarini ko‘rish barcha imom-xatiblarning eng muhim vazifasi va ham diniy, ham insoniy burchlaridir, deb hisoblaydi.

Barcha imom-xatiblar inson o‘zini-o‘zi o‘ldirishni yoki o‘ziga o‘t qo‘yishi katta gunoh ekanligini musulmonlarga oyat va hadislar bilan isbotlab tushuntirishlari lozim. Bunday noshar’iy ishlar Alloh taoloning bandalariga bergan hayot ne’matiga noshukrlik ekanini batafsil anglatib  borishlari zarurdir.

Shu bilan birga imom-xatiblardan o‘zini-o‘zi o‘ldirganlarga janoza namozi o‘qishdan bosh tortishlari, uylariga duoyi fotihaga, ma’raka marosimlariga bormasliklari talab etiladi. Balki, shunday holat yuz berganda janozani mayyitning uyida yaqinlaridan biri o‘qishlarini  tushuntirishlari lozim bo‘ladi. Imom-xatiblar shu yo‘l bilan o‘zini-o‘zi o‘ldirgan shaxslarning gunohi qanchalik og‘ir ekanini xalqqa oshkor qilgan va  musulmonlarni bu mudhish fe’ldan asragan bo‘lishadi.     

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashi mazkur dalillar va fatvolarga asoslangan holda barcha imom-xatiblar mazkur fatvoning mazmun va mohiyatini mo‘min-musulmonlarga batafsil tushuntirib berib, barchani ogohlikka, hushyorlikka chaqirishlarini talab qiladi.

Alloh taolo har bir bandasiga ato etgan ne’matlariga shukr qilishga va  sinov uchun yetgan musibatlarga sabr qilishni nasibu ro‘ziy aylasin!

Vallohu a’lam bissavob.

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Ulamolar kengashi raisi, muftiy

Usmonxon  ALIMOV     

 28.08.2018 y.

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

Mo‘min bandaning do‘zaxda abadiy qolmasligi bayoni

10.01.2025   1879   13 min.
Mo‘min bandaning do‘zaxda abadiy qolmasligi bayoni

Bismillahir Rohmanir Rohiym

 

 - 61وَذُو الإِيْمَانِ لَا يَبْقَى مُقِيمًا بِسُوءِ الذَّنْبِ فِي دَارِ اشْتِعَالِ

Ma’nolar tarjimasi: Mo‘min banda gunoh zarari tufayli alangalanib yonish diyorida muqim holatda boqiy qolmaydi.


Nazmiy bayoni:

Osiy mo‘min doimo qolmas abad hech,
Alangali diyordan chiqar erta kech.


Lug‘atlar izohi:

وَذُو الاِيْمَانِ – mubtado.

لَا – nafiy harfi.

يَبْقَى – muzori’ fe’li. Foili yashirin هُوَ zamir bo‘lib, ذُو الاِيْمَانِ ga qaytadi.

مُقِيمًا – muqim deganda biror makonda doimiy qoluvchi kishi tushuniladi.

بِ – “sababiya” ma’nosida kelgan jor harfi.

سُوءِ الذَّنْبِ – sifat mavsufga izofa qilingan, bu jumla, aslida, بِسَبَبِ الذَنْبِ السَّيِّءِ bo‘lgan.

فِي – “zarfiyat” ma’nosida kelgan jor harfi.

دَارِ اشْتِعَالِ – bu kalimadan do‘zax nazarda tutilgan. Chunki u abadiy alangalanib yonib turadi. Jor va majrur يَبْقَى fe’liga mutaalliq.


Matn sharhi:

Ahli sunna val-jamoa mazhabiga ko‘ra gunohi kabiralar qilgan mo‘min kishi tavba qilishga ulgurmasdan vafot etib ketgan bo‘lsa-da, do‘zaxda abadiy qolmaydi. Bunday kishilar qilgan osiyliklariga yarasha jazolanib, so‘ngra qalblarida iymon borligi e’tiboridan do‘zaxdan chiqariladilar. Ular haqida hadisi sharifda shunday xabar berilgan:

حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ يَخْرُجُ قَوْمٌ مِنْ النَّارِ بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُسَمَّوْنَ الْجَهَنَّمِيِّينَ. رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Bizlarga Imron ibn Husayn roziyallohu anhumo Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan eshitganini gapirib berdi: “Bir qavm Muhammad sollallohu alayhi vasallamning shafoatlari sababli do‘zaxdan chiqib, jannatga kiradilar, “jahannamiylar” deb nomlanadilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Sharh: Imom Buxoriy rivoyat qilgan ushbu hadisi sharifga ko‘plab sharhlar yozilgan. Munoviyning “Taysir bi sharhi jomi’is sog‘ir” kitobida quyidagicha sharhlangan: “Bu yerda ushbu ism ishlatiladigan darajada ularning jahannamda uzoq azoblanishlariga va hatto undan chiqishlariga umid ham uzilishiga ishora bor. Shundan so‘ng ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shafoatlari bilan undan chiqariladilar”[1].

Muborakfuriyning “Tuhfatul Ahvaziy” kitobida quyidagicha sharhlangan: “Ushbu nom ularga atoqli ot bo‘lib, (jannatga kirganda ham) o‘zgarmagan bo‘ladi”.

Hofiz “Fath”da quyidagilarni keltirgan, “Nasaiy Amr ibn Amrning Anas roziyallohu anhudan qilgan rivoyatida: “Jannat ahli “anavilar jahannamiylar” deyishganida, Alloh taolo: “Ular Allohning ozod qilgan bandalaridir”, deb aytadi”, – deyilgan.

 Muslim ushbu hadisni boshqa yo‘ldan Abu Sa’iddan rivoyat qilgan. O‘sha rivoyatda: “Ular (ya’ni jahannamiylar deb nom olganlar) Allohga duo qiladilar, Alloh ulardan ushbu ismni ketkazadi”, lafzlari ziyoda qilingan”[2].

 

Jazo soqit qilinishiga sabab qilib qo‘yilgan ishlar

Dunyoda ba’zi bir ishlar borki, Alloh taolo bu ishlarni gunohkor bandalardan do‘zax azobini soqit qilishga sabab qilib qo‘ygan. Bular:

1. Tavba. Qilgan gunohlariga astoydil tavba qilgan va iymonga kelib solih ishlarni qilgan insonlarga jannat va’dasi berilgan. Zero, tavba qilish deganda ma’siyatlarni tark qilib taoatga qaytish tushuniladi.

“Illo, iymon keltirib, ezgu ishlarni qilgan zotlargina (bundan mustasnodir). Bas, ular jannatga kirurlar va ularga biror narsada nohaqlik qilinmas”[3].

2. Istig‘for. Alloh taolo istig‘for aytgan bandalarni azoblamasligini xabar bergan:

“Ular istig‘for aytib (kechirim so‘rab) turgan hollarida ham Alloh ularni azoblovchi emas”[4].

“Mag‘firat so‘rash, ya’ni gunohlarning zararidan saqlashni va ularni bekitishni so‘rab yolvorish – istig‘for deyiladi”[5].

Quyidagi kalimalar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ta’lim bergan eng mashhur istig‘forlardan biri hisoblanadi:

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيَّ الْقَيُّومَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ

“Allohdan mag‘firat so‘rayman, Undan o‘zga iloh yo‘qdir, U abadiy barhayot va butun borliqni tutib turguvchidir, Unga tavba qilaman”.

3. Yaxshi ishlar. Alloh taolo yaxshi ishlar yomonliklarni ketkazishini aytgan:

“Kunduzning ikki tarafida va kechaning bir bo‘lagida namozni to‘kis ado qil! Albatta, yaxshiliklar yomonliklarni ketkazadi. Bu esa, eslovchilarga eslatmadir”[6].

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yomon ish sodir bo‘lib qolsa, darhol uni o‘chiradigan yaxshi ishni qilishga buyurganlar:

عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Abu Zar G‘iforiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qayerda bo‘lsang ham Allohga taqvo qil, yomon ishga uni o‘chiradigan yaxshi ishni ergashtirgin, insonlarga go‘zal xulqlar bilan muomala qilgin”, – dedilar”. Imom Termiziy rivoyat qilgan.

4. Dunyoviy musibatlar. Dunyoda mo‘min kishi biror musibatga uchrasa, shu musibatlari sababli Alloh taolo uning oldin qilgan xatolarini yuvib yuboradi.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَا يُصِيبُ الْمُؤْمِنَ مِنْ وَصَبٍ وَلاَ نَصَبٍ وَلاَ هَمٍّ وَلاَ حَزَنٍ وَلاَ أَذًى وَلاَ غَمٍّ حَتَّى الشَّوْكَة يُشَاكُهَا إِلاَّ كَفَّرَ اللَّهُ مِنْ خَطَايَاهُ. رَوَاهُ اَحْمَدُ

Abu Hurayra va Abu Said Xudriy roziyallohu anhumolardan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minga biror kasallikmi, kulfatmi, g‘ammi, tashvishmi, xafalikmi yetsa, hatto tikan kirib og‘ritsa ham, albatta, Alloh xatolariga kafforot qiladi”, – dedilar”. Imom Ahmad rivoyat qilgan.

5. Mo‘minlarning tirikligida va vafotidan keyin orqasidan istig‘for aytishlari:

“Ulardan keyin (dunyoga) kelganlar: “Ey Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga (nisbatan) qalblarimizda nafrat (paydo) qilmagin. Ey Robbimiz, albatta, Sen shafqatli va mehribonsan”, – derlar”[7].

6. O‘limidan keyin uning nomidan sadaqa yo haj qilish kabi ishlar:

Inson vafotidan so‘ng uning ortidan u uchun qilingan sadaqaning savobi tegishiga ushbu hadis dalildir:

أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ قَالَ أَخْبَرَنِي يَعْلَى أَنَّهُ سَمِعَ عِكْرِمَةَ يَقُولُ أَنْبَأَنَا ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ سَعْدَ بْنَ عُبَادَةَ تُوُفِّيَتْ أُمُّهُ وَهُوَ غَائِبٌ عَنْهَا فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ أُمِّي تُوُفِّيَتْ وَأَنَا غَائِبٌ عَنْهَا أَيَنْفَعُهَا شَيْءٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ بِهِ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَ فَإِنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّ حَائِطِيَ الْمِخْرَافَ صَدَقَةٌ عَلَيْهَا. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Bizlarga Ibn Jurayj xabar berdi u Ikrimaning shunday deyayotganini eshitgan ekan: “Bizga Ibn Abbos roziyallohu anhumo xabar berdi: “Sa’d ibn Uboda roziyallohu anhuning onasi vafot etdi. O‘sha payt u onasining yonida emas edi. Shunda u: “Ey Allohning Rasuli, onam vafot etdi, men uning yonida yo‘q edim, agar men uning nomidan biror narsa sadaqa qilsam unga naf beradimi?” – dedi. U zot: “Ha”, – dedilar. Shunda u: “Men sizni guvoh qilamanki, mevali bog‘im uning nomidan sadaqadir”, – dedi”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Inson vafotidan so‘ng uning ortidan u uchun qilingan hajning savobi tegishiga ushbu hadis dalildir.

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ امْرَأَةً مِنْ جُهَيْنَةَ جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ أَفَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ حُجِّي عَنْهَا أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً اقْضُوا اللَّهَ فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Juhayna qabilasida bir ayol Nabiy sollallohu alayhi vasallamning yonlariga keldi va: “Onam haj qilishni nazr qilgan edi, haj qilishga ulgurmasdan vafot etdi. Uning nomidan haj qilsam bo‘ladimi?”, – dedi. U zot: “Ha, uning nomidan haj qil, aytginchi, onangning zimmasida qarz bo‘lganida ado qilarmiding?! Allohning qarzini ado etinglar, Alloh vafoga eng haqlidir”, – dedilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

7. Shafoat qiluvchilarning shafoati:

Shafoat qiluvchilarning shafoatlariga sazovor bo‘lish sababidan ham Alloh taolo bandadan do‘zax azobini soqit qiladi. Shafoat va shafoat qiluvchilar haqida 28-baytning sharhida batafsil bayon qilindi.

8. Shafoatsiz ham, eng mehribon Zot Alloh taoloning avf etishi:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنِّي لَأَعْلَمُ آخِرَ أَهْلِ النَّارِ خُرُوجًا مِنْهَا وَآخِرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ دُخُولًا رَجُلٌ يَخْرُجُ مِنْ النَّارِ كَبْوًا فَيَقُولُ اللَّهُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَيَأْتِيهَا فَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلْأَى فَيَرْجِعُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلْأَى فَيَقُولُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَيَأْتِيهَا فَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلْأَى فَيَرْجِعُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلْأَى فَيَقُولُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَإِنَّ لَكَ مِثْلَ الدُّنْيَا وَعَشَرَةَ أَمْثَالِهَا أَوْ إِنَّ لَكَ مِثْلَ عَشَرَةِ أَمْثَالِ الدُّنْيَا فَيَقُولُ تَسْخَرُ مِنِّي أَوْ تَضْحَكُ مِنِّي وَأَنْتَ الْمَلِكُ فَلَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ضَحِكَ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ وَكَانَ يَقُولُ ذَاكَ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Men do‘zaxdan eng oxiri chiqadigan va jannatga eng oxiri kiradigan kishini aniq bilaman, u do‘zaxdan ranglari o‘chib chiqib keladi. Alloh taolo unga bor: “Jannatga kir”, – deydi. U jannatning yoniga keladi, unga jannat to‘lib ketgandek tuyuladi. U qaytadi va: “Ey Robbim, u liq to‘la”, – deydi. U zot: “Bor, jannatga kir”, – deydi. U yana jannatning yoniga keladi, unga jannat to‘lib ketgandek tuyuladi. U qaytadi va: “Ey Robbim, u liq to‘la”, – deydi. U zot: “Bor, jannatga kir, (u yerda) senga dunyocha keladigan va yana uning o‘n baravaricha keladigan, yoki senga dunyoning o‘n baravaricha keladigan joy bor”, – deydi. U: “Sen podshoh bo‘la turib meni masxara qilyapsan, yo mening ustimdan kulyapsan”, – deydi. Shunda men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oziq tishlari ko‘rinadigan darajada kulganlarini ko‘rganman. U zot sollallohu alayhi vasallam: “O‘sha kishi jannatdan eng kam joy olgan kishidir”, – dedilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Shulardan ko‘rinib turibdiki, qalbida iymoni bor odam do‘zaxda abadiy qolmaydi, albatta, bir kuni undan chiqib, jannatga kiradi.

O‘shiy rahmatullohi alayh shu yergacha Ahli sunna val-jamoaning asosiy e’tiqodiy qarashlarini bayon qilgan va endi so‘zlarini yakunlashga kirishgan.


Keyingi mavzu:
Go‘zal nazmiy bayon.

 

[1] Munoviy. Taysir bi sharhi jlmi’is-sog‘ir. “Maktabatush shomila”. – B. 618.
[2] Muborakfuriy. Tuhfatul Ahfaziy. “Matabatush shomila”. – B. 318.
[3] Maryam surasi, 60-oyat.
[4] Anfol surasi, 33-oyat.
[5] Doktor Ahmad Farid. Bahrur-roiq. – Iskandariya: “Dorul Majd”, 2009. – B. 100.
[6] Hud surasi, 114-oyat.
[7] Hashr surasi, 10-oyat.