“...Agar Allohning ne’mat(lar)ini sanasangiz, sanog‘iga yeta olmaysiz. Haqiqatan, inson (o‘ziga) o‘ta zolim va (Rabbiga) juda noshukrdir”.

 (“Ibrohim” surasi, 34-oyat)

Uyqu, hayotimizda biz uchun suv va havodek juda ham zarur omillardan biri. Uyqusiz yashashni tasavvur qilish qiyin. Me’yoridagi uyqu biz uchun foydali bo‘lishi bilan birga Yaratganning ulug‘ ne’matlaridan biri hisoblanadi.

Alloh taolo O‘z kalomida mazkur ne’mat haqida shunday marhamat qiladi:

“Uyqularingizni (badanlaringiz va asablaringiz uchun) orom qildik”. (Naba surasi, 9)

“U siz uchun kechani libos, uyquni istirohat qilgan va kunduzni tirilish (zamoni) qilgan Zotdir”. (Furqon surasi, 47)

Agar ushbu ne’mat tirik mavjudodlarga berilmaganda nima sodir bo‘lar edi? Zamonaviy ilm-fan aynan shu savolga jovob izlash natijasida bir nechta tadqiqotlar o‘tkazishgan va quyidagicha xulosaviy fikrlarni bayon etishgan.

Uyqu — odam va hayvonlarda davriy yuz beradigan fiziologik holat. Bunda fiziologik jarayonlar bir qadar sekinlashadi va tananing, masalan markaziy nerv sistemasining ish qobiliyati tiklanishi uchun eng yaxshi sharoitlar yaratiladi. Uyqu har bir insonning zarur hayotiy ehtiyojidir. Inson hayotining uchdan biri qismi har kecha-kunduzda davriy kuzatiladigan uyqu holatida o‘tadi.

Uyqu vaqtida muskullar tonusi susayadi (uyqudagi odamning ko‘p muskullari bo‘shashgan bo‘ladi), sezuvchanlikning barcha turlari — ko‘rish, eshitish, ta’m bilish, hid sezish, teri sezuvchanligi keskin susayadi. Shartsiz va shartli reflekslar tormozlanadi. Qattiq uyquda nafas uyg‘oqlikdagiga nisbatan ancha chuqur, yurak urishi sekin, arterial qon bosimi, to‘qimalarga qon kelishi, moddalar almashinuvi, tana harorati past bo‘ladi. Bularning barchasi uyqu holatida miya bilan bir qatorda hujayralar va to‘qimalar hayot faoliyatini ta’minlovchi barcha ichki a’zolarning ham «dam» olishidan dalolat beradi. Bu holat esa tana hayotiy faoliyatini ta’minlaydi.

Zamonaviy tibbiyot tasavvurlariga ko‘ra, uyqu faqat dam olish emas, balki kun bo‘yi olingan turli axborotni qayta ishlash va ertasi kun yana axborot qabul qilishga tayyorgarlik jarayonidir.

Mazkur ne’mat inson hayoti uchun suv bilan havodek zarur. Agar biz bu ne’matdan mosuvo bo‘lsak qanday jarayon ro‘y beradi? Shifokorlarning ta’kidlashlaricha uxlay olmaslik kuchli bosh og‘rig‘iga, ong chalkashligiga, hushdan ketishga va gallyutsinatsiyaga sabab bo‘ladi. Uyqusizlikning organizmga ta’sirini o‘rganish bo‘yicha o‘tkazilgan zamonaviy tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, biroz uyqu yetishmasligida ham bosh miya faoliyati buziladi, bu esa sezgi, fikrlash va mantiqiy mulohazalar qilish qobiliyatiga ta’sir ko‘rsatadi.

Olimlarning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki uzoq davom etadigan uyqusizlik natijasida organizmda 

• Xotira susayishi
• Ish qobiliyatining yo‘qolishi
• Ruhiy xastaliklar
• Insult
• Qandli diabet (biologlarning tajriba vositasida isbot qilishicha, uyquga e’tiborsizlik inson organizmining glyukozani o‘zlashtirish qobiliyatini susaytiradi) kabi bir qator xastaliklarni vujudga kelishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Surunkali uyqusizlikning eng xavfli jixati. Ma’lum bo‘lishicha, tungi uyqu inson tanasining turli o‘simtalar paydo bo‘lishiga qarshi tabiiy kurashuvchanligini ta’minlaydi. Aniqroq aytganda, kuniga 6 soatdan kamroq uxlaydiganlar saraton kasalligiga chalinishga moyilroq bo‘lar ekan. Albatta, xavfli kasallikning paydo bo‘lishi faqat uyquga bog‘liq emas. Ammo, uyqusizlik bu xastalik boshlanishiga aynan turtki berishi mumkin.

Bandalariga o‘zlaridan ham, ota-onalari ham ming chandon Mehribon bo‘lgan, ular uchun turli ne’matlarni ato etgan Zot, Alloh taologa cheksiz hamdu sanolar bo‘lsin! 

Saidabror UMAROV

O‘MI matbuot xizmati