Alloh taolo quyidagi oyati karimasida kimlarga yaxshilik qilishimiz lozimligini uqtirgan:
“Ota-onaga, qarindoshlarga, yetimlarga, miskinlarga, yaqin qo‘shnilarga, yon qo‘shnilarga, yonboshdagi sohiblarga, ko‘chada qolganlarga va qo‘lingizda mulk bo‘lganlarga yaxshilik qilinglar. Albatta, Alloh taolo o‘zini yuqori tutuvchi va odamlar ustidan faxr qiluvchilarni xush ko‘rmas” (Niso surasi, 36-oyat).
Agar e’tibor bersak, oyatda har bir toifa bir martadan, qo‘shni haqida esa uch marotaba qayta-qayta zikr qilinmoqda: “yaqin qo‘shnilarga, yon qo‘shnilarga, yonboshdagi sohiblarga”.
Demak, yaxshilik qilayotganimizda qo‘shnichilik haqqini esimizdan chiqarmasligimiz, ularning haqqi buyukligi, ota-onayu, aka-ukalik rishtalari kabi yaqin ekanligini unutmasligimiz, ularning qaysi din, qaysi millat, qaysi irqqa mansubligi bizni qiziqtirmasligi kerak.
Qo‘shnichilik haqlarini Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham birma-bir aytib o‘tganlar: “Ey ummati Muhammad, qo‘shnilar haqqi ushbular: sizdan yordam so‘rasa, yordamlashing, qarz so‘rasa, qarz bering, kambag‘al bo‘lsa, ko‘maklashing, kasal bo‘lsa, borib ko‘ring, vafot etsa, janozasida ishtirok eting, shodonligida muborakbod eting, g‘amginligida ko‘ngil so‘rang, dalda bering. Uyingizning tomini ularning uyidan baland qurmang, shamolga monelik qilgan bo‘lasiz. Agar u ruxsat bersa mayli. Biror tansiq yesangiz yoki toza chiqqan mevalardan keltirsangiz, qo‘shningizga ham ilining. Chiqara olmasangiz, pinhona yeng. Bermoqchi bo‘lmasangiz uyingizga olib kelganingizni ko‘rmasin. Bolangizning qo‘liga biror meva berib tashqariga chiqarib yubormang, qo‘shnining bolasining havasini keltirmasin. Qo‘shnilarga oshxonangiz tutuni birla ozor bermang. Tutuni tarqalsa, o‘sha taomdan qo‘shniga ham berishni unutmang.
Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, faqat Allohning rahmatida bo‘lgan kishigina qo‘shnining haqqini ado qila oladi. Biling, qo‘shnichilik haqlaridan yana biri, behudaga devordan uning uyiga qaramang, mabodo ko‘zingiz tushib qolsa, sirini saqlang, oshkora qilmang. Eshitishingiz kerak bo‘lmagan narsalarga quloq tutmang. Qo‘shningizning mahrami va qizlariga nazar solmang. Mana shu musulmonchilik qoidalaridandir”.
Imom Buxoriy bobomiz rivoyat qilgan hadisda aytilishicha, “Bir kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan: “Ey Rasululloh, men o‘zimning yaxshi yoki yomonligimni qanday bilsam bo‘ladi?” deb so‘radi. U zot: “Agar qo‘shnilaring sen haqingda yaxshi gaplarni gapirayotgan bo‘lsa, demak sen yaxshisan, ammo sen haqingda yomon so‘zlarni aytayotgan bo‘lsa, demak sen yomonsan”, deb javob berdilar” (Al-adab al-mufrad).
Hadisi shariflarning yana birida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Ey ahlim, namoz o‘qing, zakot bering, miskinlarga, yetimlarga, qo‘shnilarga yaxshilik qiling. Shoyad Alloh sizlarni jannatda birga qilsa, degan odamga Allohning rahmati bo‘lsin», deganlar.
Abdulloh ibn Amr ibn Oss roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Allohning huzurida do‘stlarning yaxshisi o‘z do‘stiga yaxshilik qilganidir. Allohning huzurida qo‘shnilarning yaxshisi o‘z qo‘shnisiga yaxshilik qilganidir», deganlar (Termiziy rivoyati).
Ha azizlar, qo‘shnilar bilan munosabatimizni yaxshilaylik, yaxshi kunimizda ham yomon kunimizda ham qo‘shni asqotadi. Ular bilan shunday ahil-inoq bo‘laylikki, boshqalar havas qilsin, o‘rnak olsin. Jannatda ham yaxshilar bilan qo‘shni bo‘lish nasib etsin.
Shirinov Abdulatif.
Romitan tuman “Xo‘ja Muhammad Boboyi Samosiy”
jome’ masjidi imom xatibi
O‘MI matbuot xizmati
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.