Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Yanvar, 2025   |   12 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:34
Shom
17:18
Xufton
18:37
Bismillah
12 Yanvar, 2025, 12 Rajab, 1446

Sabrli bo‘lish uchun nima qilish kerak?

3.10.2018   12102   5 min.
Sabrli bo‘lish uchun nima qilish kerak?

Naqldurki, bir kuni shayx Hasan Basriy oldiga bir saxroyi arab kelib so‘radi: Ey shayx sabr degani qanday narsa? Shayx dedi:Sabr ikki hil bo‘ladi. Birinchisi baloga sabr etmoq, ikkinchisi qanoat etmoq va hech kimdan narsa tilamaslikdir. Arab dedi: men sendan ko‘ra zuhtsiz va sabrsiz kishini ko‘rmadim. Shayx dedi: rost aytasan, ilm kerak, ilmga amal va ixlos bilan birga qanoat kerak bo‘ladi. Shunda amallar qabul bo‘ladi.

Sabr doim kerak. Yaxshilik yetganida ham, yomonlik yetganida ham, zarar-kamchilik paytida ham, foyda-borchilik paytida ham. Yo‘qchilikka sabr qilish oson. Ammo borchilik, to‘qchilikka hamma ham sabr qila olmaydi. Aslida esa, banda og‘ir paytda bardosh bilan, ne’mat yetganida shukr va yaxshilik bilan sabr qilishi kerak. Ham yengil, ham og‘ir paytlarda:
«yaxshi amallarni qilganlar, ana o‘shalarga mag‘firat va katta ajr bor».
Imom Buxoriy va Imom Muslimlar rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Jonim qo‘lida bo‘lgan Zot ila qasamki, Alloh mo‘min banda uchun nimani qazo qilsa, o‘sha uning uchun yaxshi bo‘ladi. Agar unga xursandchilik yetsa, shukr qiladi, unga yaxshi bo‘ladi. Agar unga xafachilik yetsa, sabr qiladi, unga yaxshi bo‘ladi. Bu faqat mo‘minlardagina bo‘ladi», deganlar. Ammo odamlarning ko‘plari bu haqiqatlarni tushunmaydiganlar, din yo‘liga yurmaganlar Payg‘ambarlik mohiyatini ham anglay olmaydilar. Shuning uchun bu haqda turli noto‘g‘ri tasavvurlar qiladilar.

Alloh taolo yana:«Ular Robbilari yuzini ko‘zlab, sabr qilarlar», degan (Ra’d, 22).
Ya’ni, aql sohibi bo‘lgan bandalar Allohning rizosini umid etib, sabr qiladilar. Ularning sabrlari faqat Allohning roziligi uchun bo‘ladi. Xo‘jako‘rsinga, riyo uchun bo‘lmaydi. O‘ziga-o‘zi maqtanib yurish uchun ham bo‘lmaydi.

Sabr turli xil bo‘ladi. Eng ulug‘i Iymon-Islom talablarini bajarish yo‘lidagi qiyinchiliklarga sabr qilish. Odamlarning noo‘rin tasarruflariga sabr qilish. Yetgan musibatlar va ne’matlarga sabr qilish va hokazolar. Alloh taolo yana:«Albatta, Biz sabr etganlarni qilib yurgan amallarining eng go‘zaliga beriladigan ajr ila mukofotlarmiz», degan (Nahl, 96).
Ya’ni, axdiga vafo qilib, qasamiga rioya etish yo‘lidagi mashaqqatlarga chidab, sabr qilgan odamlarni eng yaxshi ajrlar bilan mukofotlaymiz. Eng yaxshi amaliga tegishli ajru savobimizni umumlashtirib, hamma ishlariga beramiz.

Alloh taolo: «Sabr va namoz ila yordam so‘rang. Va, albatta, u nafsi siniqlardan 6oshqalarga juda katta ishdir», deya Baqara surasi 45 oyatda marhamat qilgan.
Yordam so‘rang, deb tarjima qilgan ibora arab tilida «ista’iynu» deb kelgan. Bu so‘zning ma’nosi bir ishga urinib turib, yana qo‘shimcha yordam so‘rashni anglatadi. Demak, musulmon kishi har bir ishga astoydil urinadi va shu urinish bilan birga, Allohdan yordam so‘raydi. Sabr ham, ko‘pchilik xayol qilganidek salbiy ma’noda, ya’ni, nima bo‘lsa ham sabr qilyapman, deb jim-harakatsiz turish emas, balki Allohning aytganini bajarish jarayonida duch keladigan mashaqqatlarni yengishdagi sabrdir.

Eng bosh sabr havoi nafsni, rohat-farog‘atni, mansabni tark qilib, Allohning aytganiga yurishga chidamdir. Namoz esa, bandani Allohga bog‘lab turuvchi narsa bo‘lib, inson namoz orqali quvvat, matonat, chidam va bardoshga erishadi. Payg‘ambar alayhissalom qachon boshlariga qiyin ish tushsa, namoz o‘qishga shoshilar edilar.

Alloh taolo kalomida: «Ey iymon keltirganlar! Sabr va namoz ila madad so‘ranglar. Albatta, Alloh sabrlilar bilandir», degan (Baqara, 153).
Islom ummatiga Alloh taolo ulkan mas’uliyatni – butun dunyoni ilohiy yo‘lga da’vat etishni yuklagan. Bu juda ham mashaqqatli ish. Bunday ulkan mas’uliyatni ado etish uchun kamida shunday ulkan sabr kerak bo‘ladi. Shu bois Alloh ushbu oyatda mo‘min bandalarini sabr-toqatga chaqirmoqda.

Qur’oni Karimda sabrga da’vat ko‘p takrorlanadi. Chunki Allohga toatda ham, gunohdan saqlanish, yo‘ldagi to‘siqlarni yengish uchun ham, zaiflik kelib qolganda ham, havoi nafsni jilovlash uchun ham sabr kerak va hokazo. O‘tgan ulamolarimizdan birlari sabrni umumiy tarzda uchga bo‘lganlar: Birinchisi: Alloh harom qilgan narsalardan va gunohlardan saqlanishga sabr. Ikkinchisi: toat va qurbat hosil qilish uchun sabr. Uchinchisi: yetadigan musibat va qiyinchiliklarga sabr.

Demak, mo‘min-musulmon banda mazkur qiyinchiliklarni yengish uchun katta mikdordagi sabrga ega bo‘lishi kerak. Ammo hamma narsaning chegarasi bo‘lganidek, gohida sabr ham tugashi, susayishi mumkin, bunday holatda namoz yordamga keladi. Namoz bitmas-tuganmas yordamchi, kuchga kuch, quvvatga quvvat baxsh etuvchi, qalbga madad beruvchi, sabrga sabr qo‘shuvchi, sokinlik va xotirjamlik manbaidir. U ojiz, zaif odamni quvvat va yordamning asl manbai bo‘lmish Alloh taologa bog‘lovchi vositadir. Shu bois Alloh taolo qiyinchilik va mashaqqatlar ostonasida turgan Islom ummatini sabrga va namozga chaqirmoqda. Va ortidan: «Albatta, Alloh sabrlilar bilandir», deb ta’kidlamoqda. Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom hadislaridan birida: «Mo‘minning ishi ajoyib, Alloh unga nimani qazo qilsa ham, yaxshilik bo‘ladi. Xursandlik yetsa, shukr qiladi, yaxshi bo‘ladi. Musibat yetsa, sabr qiladi, yaxshi bo‘ladi», deganlar.

Xadichai Kubro ayol-qizlar
o‘rta maxsus islom bilim yurti
M. Saidjalolova

O‘MI matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

OITSdan saqlanishning oson-ishonchli yo‘li

10.01.2025   4894   4 min.
OITSdan saqlanishning oson-ishonchli yo‘li

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


"Alloh sizdan yengillatmoqni iroda qiladir. Va inson zaif yaratilgandir".

Insonni Alloh taoloning O‘zi yaratgan. U Zot O‘z bandasining xususiyatlarini yaxshi biladi. Shuning uchun ham insonga faqat Alloh taoloning ko‘rsatmalarigina to‘g‘ri kelishi mumkin. Ushbu oyatda Alloh taolo insonning zaif holda yaratilganini ta’kidlamoqda. Yaratuvchining O‘zi «zaif yaratilgan», deb turganidan keyin, shu zaif insonga yo‘l ko‘rsatishda U Zot og‘irlikni xohlarmidi? Yo‘q, U Zot yengillikni xohlaydi.

Islom shariati, umuman, yengillik ustiga bino qilingandir. Bu haqda ko‘plab oyat va hadislar bor. Hammasi o‘z o‘rnida bayon qilinadi. «Niso» surasining boshidan muolaja qilib kelinayotgan masalalar, xususan, erkak va ayol, oila, nikoh masalasiga kelsak, ushbu oyatda bu masalalarda ham Alloh O‘z bandalariga yengillikni istashi ta’kidlanmoqda. Zohiriy qaralganda, diniy ko‘rsatmalarni bajarish qiyin, shahvatga ergashganlarning yo‘llarida yurish osonga o‘xshaydi. Islomda hamma narsa man qilingan-u, faqat birgina yo‘lga ruxsat berilganga o‘xshaydi. «Nomahramga qarama», «U bilan yolg‘iz qolma», «Uylanmoqchi bo‘lsang, oldin ahlining roziligini ol», «Mahr ber», «Guvoh keltir» va hokazo. Hammasi qaydlash va qiyinchilikdan iborat bo‘lib tuyuladi. Shahvatga ergashganlar esa «Yoshligingda o‘ynab qol, gunoh nima qiladi», deyishadi. Bu esa sodda va oson ko‘rinadi. Haqiqatda esa unday emas. Natijaga qaraganimizda bu narsa yaqqol ko‘zga tashlanadi. Dunyo tarixini kuzatadigan bo‘lsak, oila masalasiga yengil qaragan, jinsiy shahvatga berilgan xalqlar, davlatlar va madaniyatlar inqirozga uchragan. Qadimiy buyuk imperiyalarning sharmandalarcha qulashining asosiy omillaridan biri ham shu bo‘lgan.

Bizning asrimizga kelib, G‘arbda, o‘zlarining ta’biri bilan aytganda, jinsiy inqilob bo‘ldi. Jins borasida olimlar yetishib chiqdilar. Ular «Jinsiy hurriyat bo‘lmaguncha, inson to‘liq hur bo‘la olmaydi. Agar jinsiy mayllar jilovlansa, insonda ruhiy tugun paydo bo‘lib, unda qo‘rqoqlik va boshqa salbiy sifatlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi», kabi g‘oyalarni tarqatishdi. Oqibatda jinsiy inqilob avjiga chiqdi.

Natijasini – har xil balo-ofatlar buhronini hozir o‘zlari ko‘rib-tatib turishibdi. Axloqiy buzuqlik, oilaning va jamiyatning parchalanishi, hayotga qiziqishning yo‘qolishidan tashqari, son-sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan muammolar paydo bo‘ldi. Jinsiy inqilob oqibatida taraqqiy etgan g‘arb davlatlarining tub aholisi dahshatli sur’atda kamayib bormoqda. Ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan tanosil kasalliklari kelib chiqdi, har yili son-sanoqsiz odamlar shu kasalliklardan o‘lmoqda. Nasl buzilib, odamlari zaifhol va kasalmand bo‘lib bormoqda. Turli aqliy va ruhiy kasalliklar urchidi. Oxiri kelib, kasalliklarga qarshi insondagi tabiiy monelikning yo‘qolishi (OITS) kasalligi paydo bo‘ldi. Bu kasallik haqli ravishda, XX asr vabosi deb nomlandi. Uning davosi yo‘q. Bu dardga chalinishning sababi zinodir. U bilan kasallangan odam tez muddatda o‘ladi. Hamma dahshatda. Bu dardga chalinmaslikning yo‘llari axtarilmoqda, bu yo‘lda behisob mablag‘lar sarflanmoqda, mazkur vaboga chalinmaslikning turli choralari taklif etilmoqda. Qonunlar chiqarilmoqda, idoralar ochilmoqda.

Lekin shahvatga ergashganlari sababli ular eng oson, eng ishonchli bitta yo‘l – Allohning yo‘liga qaytishni xayollariga ham keltirishmayapti. Aqalli ushbu dardning bevosita sababchisi bo‘lmish zinoni man etuvchi qonun chiqarishni hech kim o‘ylab ham ko‘rmayapti. Chunki shahvatga ergashganlar shahvatga qarshi chiqa olmaydilar. Ularning o‘zlari shahvatga banda bo‘lganlari uchun unga ergashganlar. O‘zlarini zohiriy yengil ko‘ringan ishga urib, endi og‘irlikdan boshlari chiqmay yuribdi. Zohiriy og‘ir ko‘ringan bo‘lsa ham, Alloh ko‘rsatgan yo‘lga yurgan bandalar boshida mazkur og‘irlik va mashaqqatlarning birortasi ham yo‘q. Ular mutlaq yengillikda, farovon turmush kechirmoqdalar.

"Tafsiri Hilol" kitobidan

Maqolalar