(Davomi, boshi o‘tgan sonda)

Bu o‘lkaga Islomni Saodat asridan boshlaboq musulmon savdogarlar, diplomatlar olib kira boshlagan. Keyinchalik Islom musulmonlarning harbiy yurishlari davomida yoyila boshlandi. Jumladan, VII asr oxirida Iroqning qudratli hokimi Hajjoj ibn Yusuf nevarasi Muhammad ibn al-Qosim Hind vodiysining Mo‘ltongacha bo‘lgan butun pastki qismini bosib oldi. U Hindistonda uzoq qolmadi, lekin shundan buyon Sindni va hatto janubi-g‘arbiy Panjobni arablar xalifaligining bir qismiga aylantirgan edi. Shundan so‘ng Hindistonga ko‘plab musulmon sarkardalar hujumlar uyushtirgan va ushbu hududdagi eng yirik davlatlarni ko‘pincha musulmonlar boshqarib kelgan.

Va nihoyat 1526 yili Zahiriddin Muhammad Bobur Hindistonga bostirib keldi. Bu mamlakat 500 yil mobaynida, Sind va Mo‘lton esa 800 yil musulmon mamlakati bo‘lib turdi. Hindiston keng musulmon dunyosining bir qismi sifatida xalifalikning ruhiy ta’sirida bo‘ldi. Unga barcha osiyoliklar Dar ul-Islom (Islom qarorgohi) deb qarashardi. Butun Islom dunyosidan bu yerga oqib kelgan musulmon ruhoniylari, faylasuflari, fozillari va shoirlari, ma’rifatparvarlari va mutafakkirlari o‘zlarini uylaridagidek his qilardilar. Bu yerda hamma joyda dorilfununlar va bilimlarning katta muxlislari mavjud edi. Kashmir hokimi Iskandar But Shikan va Iskandar Lo‘diydan boshqa musulmon hukmdorlari hindlarning diniy va madaniy an’analariga hech qachon aralashmaganlar, ularga hurmat bilan qarab, davlat faoliyatiga jalb qilganlar, yuksak lavozimlarni ishonib topshirganlar, harbiy xizmatga olib, lashkarboshilikka tayinlaganlar, xullas, begona bilmaganlar. Xalqqa oddiy dunyoviy va majburiy islomiy ma’naviy ma’rifat berish sohasidagi ishlarni Laxo‘rlik Data Ganj Bahsh, ajmerlik Xo‘ja Mo‘yniddin, dehlilik Xo‘ja Baxtiyor Qoqiy, pakpattanlik Bobo Farid, mo‘ltonlik Shayx Bahovuddin Zakariya, bahovalpurlik Mahtum Jahoniyan Jahongasht, dehlilik Shayx Nizomiddin Avliyo, birlashgan viloyatlar vakili Ahmad Sobir Qalyariy, bengallik Jaloliddin Tabriziy va dekanlik Xo‘ja Gesuv singari musulmon ruhoniylari boshqarib borishardi. O‘zlari bo‘lgan hamma joyda bilim ziyosini sochadigan bu yirik din arboblariga musulmonlar ham, hindlar ham birdek quloq solardilar. Ma’rifatchilik faoliyati tufayli Islom dinini qabul qilganlarning aksariyati shunday ish tutishardi. Bu ruhoniylarning hammasi ma’rifat tarqatish bilan shug‘ullandilar. Nizomiddin Avliyo xoljiylar saltanatida, Xo‘ja Gesuv Daroz esa XV asr boshida shunday faoliyat ko‘rsatishdi. Ular Alloh marhamatiga oddiy ishonchni, halollikdan, hamdardlikdan, Parvardigorga yaqinlikdan rohatlanishni, kishilarning o‘zaro bir-birlari oldidagi burchi va mas’uliyatini, toat-ibodatning kuchi, e’tiqodning go‘zalligini o‘rgatib bordilar. Lekin o‘z fikrlarini hech qachon zo‘rlik bilan tiqishtirishmas va ko‘plab tarafdorlarga ega edilar. Ular bu mamlakatda Islom dinini ommalashtirdilar.     

Ularning oddiy ta’limotlari har doim kam sonli va imtiyozli tabaqalar dini bo‘lib kelgan hindlar e’tiqodiga asta-sekin ta’sir eta boshladi. Bu din to XIX asrda Hindistondagi bxagatlar guruhi (xalq avliyolari), ya’ni Panjobda Guru Nanak, markaziy Hindistonda – Ramanand va Kabir, Bengalda – Chaytaniya, Rajputan hamda Nanadevada – Dadu va Maxararashtrada boshqa guruhlar isyon ko‘targanlariga qadar shunday mavqeni saqlab qoldi. Bu avliyolarning hammasi sevgi-muhabbat, yaxshilik, saxovat, oddiy e’tiqod va muxlislik, insonga hamdardlik va mehr tuyg‘ularini singdira boshladilar. Ular ta’limoti tezda ommalashib, tarafdorlar orttira bordi, bxagatlarning har biri pans (diniy ta’limot) boshchisiga aylanib, xalqni uyg‘otishga hissa qo‘shdi. Hindlar ularning o‘tmishini o‘rganib, mavjud shart-sharoitlarni yaxshilashga kirishdilar. Yana yuz yil o‘tgach, bu harakat o‘zgarib ketdi: u hindlar orasida adabiy jonlanishni, yana ikki yuz yildan keyin esa ijtimoiy-siyosiy uyg‘onishni keltirib chiqardi. XVIII asrga kelib harbiy doiralarda, Panjobda siqhlar, G‘arbiy Hindistonda maxrattanlar orasida to‘la-to‘kis shakllangan mazkur harakat bengallarni madaniyatga oshna qildi, xalqqa ma’rifat tarqatdi. Hindlarda milliy ruh tug‘ilishiga, ularning musulmonlardan qo‘rquvi barham topishiga va britaniyaliklarga nisbatan nafrat uyg‘onishiga asosiy sabab bo‘ldi. Shu jihatdan, hindlar milliy ruhining ildizlari juda qadimiydir.

Hozirgi vaqtda Hindistonda Islom diniga e’tiqod qiluvchilar son jihatdan hindulik diniga e’tiqod qiluvchilardan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Hindiston musulmonlari 176 milliondan ortiq, umumiy aholining 14,4 foizi.

Hindiston musulmonlari son jihatidan Indoneziya va Pokiston aholisiga yeta olgani yo‘q hozircha, biroq ularning soni yildan yilda ortishda davom etmoqda.