Qalblarni ezgu niyatlar bilan bog‘laylik
Yaxshi niyat va ezgu amallar sohibini jannat sari yetaklovchi ishlar ekani ma’lum. Inson niyatini to‘g‘ri qilsa, nafsini turli yomonliklardan poklasa, albatta, u dunyo va oxiratda baxtlilar qatorida bo‘ladi. Alloh taolo: “(Qasamyod etaman), haqiqatan, uni (nafsni) poklagan kishi najot topur”, deydi (Shams, 9). Abdulloh ibn Abbosdan (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinishicha, Payg‘ambarimiz (alayhissalom) ushbu mazmunli oyatni tilovat qilganlaridan so‘ng, Alloh taologa bunday duo qilar ekanlar: «Yo Alloh, nafsimga taqvo ato et, O‘zing uning Xojasisan va eng yaxshi Poklaguvchisan».
Nafsni poklash Alloh taoloning g‘azabidan qo‘rqib gunohlardan tiyilish, imonni quvvatlantiradigan amallarda davomli bo‘lish va Undan mag‘firat so‘rab, ixlos bilan tavba qilish bilan bo‘ladi. Gunohlardan tiyilmagan bandaning qalbi xotirjam bo‘lolmaydi va ibodati ham halovatsiz kechadi. Hazrat Ali (roziyallohu anhu) bunday nasihat qiladi: «Dunyoga hirs qo‘yishdan qalbda zulmat paydo bo‘ldi. Alloh taolo g‘azabidan qo‘rquv, qanoat, Qur’oni karimga amal qilish va oxiratga tayyorgarlik ko‘rish kabi amallar u (zulmat)ni tarqatib yuboradi».
Shubhasiz, Alloh taologa muhabbat, qo‘rquv insonni kamtarin, sabrli, amallarda, Yaratganni ko‘rmasa ham, U ko‘rib turganini his etadigan qilib qo‘yadi. Hadisda: «Alloh taoloni ko‘rib turganingdek ibodat qil. Garchi sen Uni ko‘rmasang ham U seni ko‘radi» (Imom Muslim rivoyati), deyilgan. Donishmandlar, Haq taolodan qo‘rqqan inson nafsini har soniyada nazorat qilib, xuddi tijoratdagi sherigi bilan hisob-kitob qilganidek, u bilan hisoblashadi, deyishgan.
Gunohlardan saqlanib, yaxshilik qiluvchilarga jannat va’da qilingan. Unga erishish yo‘li esa oson kechmaydi. Qur’oni karimda: «Alloh taqvoli bo‘lganlar va ezgu ish qiluvchilar bilan (hamisha) birgadir» (Nahl, 128),deyilgan.
Shu bois mo‘min kishi dunyoga mukkasidan ketmagan, qo‘li va tili bilan boshqalarga zararsiz, yomon so‘z va ishlarni qilmaydigan, ibodatlarda g‘ayratli bo‘lmog‘i lozim. Qiyinchilik va kenglik kunlarida ham saxiy, qalbi keng bo‘lish qo‘rquvning belgisi, deb bayon qilingan. Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) kishilarning hurmatlisi kim, deb so‘rashganida, u zot: «Ulardan eng taqvolisi», deb aytganlar (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati). Qur’oni karimda taqvodorlar uchun tayyorlangan kengligi osmonu yerga teng jannatga shoshilishga buyurilgan. Mufassirlar, jannatga shoshilish bu ibodatlarni vaqtida ado etish, jamoatni tark etmaslik, tavba va ixlosda davomli bo‘lish kabi amallardir (Nasafiy tafsiri, 1 jild, 182 bet), deydi. Demak, jannatga erishishning eng oson yo‘li ezgu niyat va yaxshi amallar bo‘ladi. Shunda nafs ham poklanadi va inson najot topadi.
Katta-kichik, ahamiyatli-ahamiyatsiz demasdan har bir ishda, kundalik turmushimizda niyatimizni o‘nglab ish tutishimiz kerak bo‘ladi. Masalan, ko‘chaga chiqish oldidan o‘zingizga xushbo‘y atir sepmoqchi bo‘ldingiz. Agar bundan odamlar sizdan ozorlanmasliklarini, balki xushbo‘ylikdan qalblari sururga to‘lishini niyat qilgan bo‘lsangiz, ana shu niyatingiz savobga sazovordir. Bordi-yu, uni boshqa g‘arazli niyatda yoki kibrlanish uchun sepgan bo‘lsangiz, mukofotga erishish tugul, gunohkor bo‘lasiz. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar: “Kim Alloh roziligi yo‘lida xushbo‘y narsa surtsa, uning hidi qiyomat kuni mushk-anbar hididay bo‘lur, kim Allohdan o‘zganing roziligi niyatida xushbo‘ylansa, qiyomat kuni uning hidi o‘laksanikidan ham jirkanch bo‘lur”.
Niyatning makoni qalbdir. Shuning uchun amallarimiz qabul bo‘lishi uchun qalbdan niyat qilish, har bir ishni chin ixlos bilan kirishish zarur bo‘ladi. Ayni paytda niyatni til bilan izhor etish yanada yaxshidir. Niyat qilingan zahoti uni amalga oshirish lozim. Agar boshlashning vaqtini aniqlash qiyin bo‘lsa, imkon topilganda niyat qilinadi. Har bir narsaga alohida niyat qilgan ma’qul.
Shuning uchun mo‘minning niyatsiz amali savob kasb etmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytganlarki: “Niyatsiz bajarilgan amal uchun ajr yo‘qdir”.
Beniyat amal mashaqqatdir. Ixlossiz niyat riyodir, ro‘yobga chiqmagan ixlos bekordir. Sidq va ixlos bandaning najot topishi uchun vasiladir. Bu ikki narsa haqiqatini bilganidan keyin u amal bilan niyatni to‘g‘rilaydi.
Bir hadisi sharifda bunday deyilgan: “Mo‘minning niyati uning amalidan yaxshidir” Imom Bayhaqiy rivoyati.
O‘tmishdagi solihlardan biri: “Men har bir narsada niyatim bo‘lishini juda ham yaxshi ko‘raman. Hatto taom yeyish, suv ichish, uyquga ketishda niyatim bo‘lishini istayman”, degan. Kim taom tanovul etishdan ibodatga quvvat bo‘lishini, uylanishdan dinini mustahkamlashni va o‘zini gunohdan tiyishni hamda o‘zidan keyin salohiyatlik farzand ato etilishini niyat qilsa, bu niyatlariga yarasha savob oladi. Harakatlaringiz, so‘zlaringizdan biror narsani kichik, arzimagan narsa deb hisoblamang. Hisob berishdan oldin hisob-kitobingizni ehtiyot qiling. Qiladigan amalingizdan oldin niyatingizni to‘g‘rilang. Xalqimizda “Niyatingni yaxshi qil”, degan hikmatli so‘z bor. O‘zingizdan keyin tark etadigan narsalar borasidagi niyatingizga ham e’tibor bering.
Shuning uchun ham yurtimizdagi har bir ota-ona yetuk va komil farzandlar tarbiyalashni hayotdagi eng ulug‘ niyat va muqaddas maqsad deb biladi. Boshlangan “Sog‘lom avlod” yilida yaratganning o‘zi ana shu ezgu niyat va orzularimizga yetishishda hammamizga yoru-madadkor bo‘lsin. Yaxshi niyatli, yaxshi amalli va ixlosli bandalari jumlasidan aylasin!
A.Boboyev
Shovot tumani “Vayangan bobo” masjidi imom-xatibi
O‘MI matbuot xizmati
«Bismillah»ni aytish esidan chiqib qolsa...
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon birortangiz taom yesa, Allohning ismini zikr qilsin. Agar avvalida Allohning ismini zikr qilishni unutib qo‘ysa, «Bismillahi avvalahu va axirohu» desin», dedilar» (Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilganlar).
Ba’zan taom tanovul qilish paytida inson shoshilib, «Bismillah»ni aytish esidan chiqib qoladi. Bir oz yeganidan keyin «Bismillah»ni aytmagani esiga tushib qoladi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning ushbu hadisi shariflariga binoan, ana shunday vaqtda «Bismillahi avvalahu va axirohu» demog‘i lozim.
Bu jumlaning ma’nosi «avvalida ham, oxirida ham Bismillah» degani bo‘lib, taomning barakasini qaytaradi va unga shayton sherik bo‘lishini qirqadi.
وَعَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْكُلُ فِي سِتَّةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَأَكَلَهُ بِلُقْمَتَيْنِ، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَا إِنَّهُ لَوْ سَمَّى كَفَاكُمْ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَصَحَّحَهُ.
Yana o‘sha kishidan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining oltita sahobalari bilan taom yemoqda edilar. Bir a’robiy kelib, ikki luqmada (hammasini) yeb qo‘ydi. Shunda u zot sollallohu alayhi vasallam: «Agar u tasmiya aytganida, hammangizga yetar edi», dedilar» (Termiziy rivoyat qilgan va sahih, degan).
Bu hadisi sharifda har bir odam taomni «Bismillah»ni aytib yesa, u barakali bo‘lishiga dalolat bor.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam va u kishining olti sahobalari albatta «Bismillah»ni aytib, so‘ng taom yeyishni boshlaganlar. Ammo haligi a’robiyning «Bismillah»ni aytmay taom yegani barakani qochirdi.
وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا وَرَجُلٌ يَأْكُلُ فَلَمْ يُسَمِّ حَتَّى لَمْ يَبْقَ مِنْ طَعَامِهِ إِلَّا لُقْمَةٌ، فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ قَالَ: بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلَمَّا ذَكَرَ اسْمَ اللهِ اسْتَقَاءَ مَا فِي بَطْنِهِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ.
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘tirgan edilar. Bir kishi taom yer edi. U tasmiya aytmadi. Faqat bir luqma taom qolgandagina «Bismillahi avvalahu va axirohu» dedi. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam kuldilar va:
«Shayton u bilan taom yeb turdi. Allohning ismini zikr qilganida qornidagi narsani qusib yubordi», dedilar» (Abu Dovud va Nasoiy rivoyat qilganlar).
Bu ham barchamiz uchun dars. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bor joydagi har bir o‘tirish, harakat va sakinat hammaning diqqat e’tiborida bo‘lishi ma’lum.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam o‘tirgan joyda bir odam «Bismillah»ni aytmay, taom tanovul qila boshladi. Hamma damini ichiga yutib, nima bo‘lar ekan, deb kutib turdi.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam esa indamas edilar. Haligi kishi esa taom yeyishda davom etar edi. Endi nima bo‘ladi? Atigi bir luqma taom qolganda birdan esiga tushib qolib:
«Bismillahi avvalahu va axirohu» dedi».
Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam kuldilar va: «Shayton u bilan taom yeb turdi. Allohning ismini zikr qilganda qornidagi narsani qusib yubordi», dedilar».
Demak, taomni «Bismillah»ni aytmay yegan odam bilan birga shayton ham uning taomidan qo‘shilishib yeb turar ekan.
Bu esa ham gunoh, ham taomning barakasini qochirishdir. Shuning uchun bu masalaga juda ehtiyot bo‘lmoq kerak. Mabodo avvalida aytish esdan chiqib qolgan bo‘lsa ham, eslagan zahoti aytish lozim.
Allohning ismini zikr qilib, so‘ng taom yeyishni boshlash islomiy ovqatlanish madaniyatining boshida turadi.
Albatta, taom Alloh taolo tomonidan bandaga beriladigan ulkan ne’mat ekanligi hech kimga sir emas. Doimo Allohni eslab turishi lozim bo‘lgan banda uchun ne’matga erishgan paytda ne’mat beruvchi Zotni eslash zarurati yana ham ortadi. Ana shunday paytda Allohni – ne’mat beruvchi Zotni esidan chiqargan odam xato qilgan bo‘ladi. Agar o‘zi eslab, xatosini to‘g‘rilasa, yaxshi. Agar uning esiga tushmasa, atrofdagilar unga eslatib qo‘yishlari lozim. Chunki Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam doimo shunday qilganlar.
«Hadis va hayot» kitobi 16-juzidan