Markaziy Osiyoda tibbiyot fani ko‘hna va boy tarixga ega. Hozirgi O‘zbekiston hududida qadimdan keng ko‘lamda olib borilgan ilmiy va amaliy ishlar ko‘pgina xastaliklarni to‘g‘ri ajrata olish va ularni asosan xalq tabobati yordamida davolash imkonini bergan. Qadimda, ayniqsa, IX-XII asrlarda tibbiyot Sharqda, xususan, Markaziy Osiyoda ravnaq topdi. O‘sha davrda yunon tilidan sanskrit va qadimiy sharq tillariga o‘girilgan ko‘pgina tibbiy asarlar paydo bo‘ldi. Jumladan, Aristotel, Dioskorid va Galenning dorishunoslikka oid asarlari suryoniy va arab tiliga tarjima qilindi.
Islom hayotning boshqa sohalari qatori tib sohasini ham tartibga soldi, to‘g‘ri yo‘nalishga yo‘lladi. Quyida o‘rganadigan hadisi shariflar ana o‘sha ulug‘ ishning ba’zi namunalari hisoblanadi. Qur’oni karim va Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning sunnatlarida inson sog‘lig‘iga katta e’tibor berilgan. Agar bu ikki masdarda sog‘likni saqlash bo‘yicha kelgan ma’lumotlarni o‘rganadigan bo‘lsak, ulkan xazina topgan bo‘lamiz. Islomda sihat-salomatlik, tani sog‘lik Alloh taolo bandalariga bergan eng ulkan ne’matlardan biri hisoblanadi.
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Ikki ne’mat borki, ko‘p odamlar ularda aldanib qolurlar. Ular sog‘lik va farog‘at”, deganlar. Ko‘rinib turibdiki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam ochiq-oydin qilib sog‘likning bandaga berilgan ne’mat ekanini aytmoqdalar.
Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom ibn Mojalar Abdulloh ibn Mexon al-Ansoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam quyidagini aytganlar: “Kimning jasadi ofiyatda bo‘lsa, o‘z guruhida tinch-omon bo‘lsa va huzurida yegani rizqi bo‘lsa go‘yoki dunyoni qo‘lga kiritibdi”.
Inson uchun dunyoni qo‘lga kiritish yo‘lida zarur bo‘ladigan shartlardan eng avvalgisi salomatlik deb e’lon qilinishining o‘zi islomda tibbiyotga qanchalik e’tibor berilishini ko‘rsatib turibdi. Imom Termiziy Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: «Qiyomat kuni bandadan eng avval so‘raladigan ne’mat unga, sening jismingni sihatlik qilgan emasmidik, seni sovuq suv ila serob qilgan emasmidik deyilishidir» deganlar. Alloh taolo o‘z bandasiga bergan ne’matlar ichida eng ahamiyatlilaridan bo‘lgani uchun ham sog‘lik ne’mati haqida oxiratda birinchi bo‘lib so‘raladi. Shunday ekan, banda bu narsalarning qadriga yetmog‘i kerak. Ne’matni bergan zotga shukr qilmoq kerak. Ne’matning shukri esa uni beruvchi zotga maqtov so‘zlari aytish va ne’matni ne’mat buruvchini rozi qiladigan yo‘lda sarflash bilan bo‘ladi.
Sog‘lik-salomatlik ne’mati muhim bo‘lgani uchun ham payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam biz ummatlariga o‘sha ulug‘ ne’matni doimo Alloh taoloning o‘zidan so‘rab turishini amr etganlar. Imom Ahmad Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda quyidagilar aytilgan: “Allohdan yaqiynni va mustahkam sog‘likni so‘ranglar. Hech bir kimsaga yaqiyndan keyin ofiyatchalik yaxshi narsa berilmagan”.
Yaqiynn mustahkam imondir. Demak, Alloh taolo bandalariga bergan ne’matlar ichida eng birinchi o‘rinda mustahkam imon tursa, undan keyingi ikkinchi o‘rinda sog‘lik turar ekan. Islom sog‘likni Alloh taolo bandaga bergan ulug‘ ne’mat ekanini, uning uchun banda shukr qilishi lozimligini ta’kidlash bilangina kifoyalanib qolmaydi. Islom sog‘likni saqlashning yo‘llarini ham bayon qilib beradi. Masalan, ular: tozalikka rioya qilish, sog‘likka zarar yetkazuvchi va atrofni iflos qiluvchi narsalardan qaytarish, badan tarbiya, sog‘likka zararli narsalarni harom qilish va boshqalardir.
Manbalar asosida Xo‘jaobod tuman “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi Muhammad Quddus Abdulmannon tayyorladi.
O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.
Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.
"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.
O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.
Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.
"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.
Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.
Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.
Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.
"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.
Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.
Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.
"Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati