Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Iyul, 2025   |   29 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:34
Quyosh
05:11
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:52
Xufton
21:21
Bismillah
24 Iyul, 2025, 29 Muharram, 1447

Tibbiyot ilmining ahamiyati

22.09.2018   13640   4 min.
Tibbiyot ilmining ahamiyati

Markaziy Osiyoda tibbiyot fani ko‘hna va boy tarixga ega. Hozirgi O‘zbekiston hududida qadimdan keng ko‘lamda olib borilgan ilmiy va amaliy ishlar ko‘pgina xastaliklarni to‘g‘ri ajrata olish va ularni asosan xalq tabobati yordamida davolash imkonini bergan. Qadimda, ayniqsa, IX-XII asrlarda tibbiyot Sharqda, xususan, Markaziy Osiyoda ravnaq topdi. O‘sha davrda yunon tilidan sanskrit va qadimiy sharq tillariga o‘girilgan ko‘pgina tibbiy asarlar paydo bo‘ldi. Jumladan, Aristotel, Dioskorid va Galenning dorishunoslikka oid asarlari suryoniy va arab tiliga tarjima qilindi. 

Islom hayotning boshqa sohalari qatori tib sohasini ham tartibga soldi, to‘g‘ri yo‘nalishga yo‘lladi. Quyida o‘rganadigan hadisi shariflar ana o‘sha ulug‘ ishning ba’zi namunalari hisoblanadi. Qur’oni karim va Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning sunnatlarida inson sog‘lig‘iga katta e’tibor berilgan. Agar bu ikki masdarda sog‘likni saqlash bo‘yicha kelgan ma’lumotlarni o‘rganadigan bo‘lsak, ulkan xazina topgan bo‘lamiz. Islomda sihat-salomatlik, tani sog‘lik Alloh taolo bandalariga bergan eng ulkan ne’matlardan biri hisoblanadi.

Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Ikki ne’mat borki, ko‘p odamlar ularda aldanib qolurlar. Ular sog‘lik va farog‘at”, deganlar. Ko‘rinib turibdiki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam ochiq-oydin qilib sog‘likning bandaga berilgan ne’mat ekanini aytmoqdalar.

Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom ibn Mojalar Abdulloh ibn Mexon al-Ansoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam quyidagini aytganlar: “Kimning jasadi ofiyatda bo‘lsa, o‘z guruhida tinch-omon bo‘lsa va huzurida yegani rizqi bo‘lsa go‘yoki dunyoni qo‘lga kiritibdi”.

Inson uchun dunyoni qo‘lga kiritish yo‘lida zarur bo‘ladigan shartlardan eng avvalgisi salomatlik deb e’lon qilinishining o‘zi islomda tibbiyotga qanchalik e’tibor berilishini ko‘rsatib turibdi. Imom Termiziy Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: «Qiyomat kuni bandadan eng avval so‘raladigan ne’mat unga, sening jismingni sihatlik qilgan emasmidik, seni sovuq suv ila serob qilgan emasmidik deyilishidir» deganlar. Alloh taolo o‘z bandasiga bergan ne’matlar ichida eng ahamiyatlilaridan bo‘lgani uchun ham sog‘lik ne’mati haqida oxiratda birinchi bo‘lib so‘raladi. Shunday ekan, banda bu narsalarning qadriga yetmog‘i kerak. Ne’matni bergan zotga shukr qilmoq kerak. Ne’matning shukri esa uni beruvchi zotga maqtov so‘zlari aytish va ne’matni ne’mat buruvchini rozi qiladigan yo‘lda sarflash bilan bo‘ladi.

Sog‘lik-salomatlik ne’mati muhim bo‘lgani uchun ham payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam biz ummatlariga o‘sha ulug‘ ne’matni doimo Alloh taoloning o‘zidan so‘rab turishini amr etganlar. Imom Ahmad Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda quyidagilar aytilgan: “Allohdan yaqiynni va mustahkam sog‘likni so‘ranglar. Hech bir kimsaga yaqiyndan keyin ofiyatchalik yaxshi narsa berilmagan”. 

Yaqiynn mustahkam imondir. Demak, Alloh taolo bandalariga bergan ne’matlar ichida eng birinchi o‘rinda mustahkam imon tursa, undan keyingi ikkinchi o‘rinda sog‘lik turar ekan. Islom sog‘likni Alloh taolo bandaga bergan ulug‘ ne’mat ekanini, uning uchun banda shukr qilishi lozimligini ta’kidlash bilangina kifoyalanib qolmaydi. Islom sog‘likni saqlashning yo‘llarini ham bayon qilib beradi. Masalan, ular: tozalikka rioya qilish, sog‘likka zarar yetkazuvchi va atrofni iflos qiluvchi narsalardan qaytarish, badan tarbiya, sog‘likka zararli narsalarni harom qilish va boshqalardir.

 

Manbalar asosida Xo‘jaobod tuman “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi Muhammad Quddus Abdulmannon tayyorladi.

Boshqa maqolalar

O‘zini bolalardek tutsin...

14.07.2025   6089   3 min.
O‘zini bolalardek tutsin...

Bolalar bilan muomala qilish uslubi

Eringizning hurmatini joyga qo‘ying!

Erkak kishining oilada oila boshlig‘i, ota sifatida o‘z o‘rni bo‘lmog‘i lozim. Buning uchun ayol kishi turmush o‘rtog‘iga nisbatan mehr-muhabbatli, ayniqsa, farzandlarining oldida otaning hurmatini joyiga qo‘ymog‘i kerak. Soliha ayol har qanday vaqtda otalarining buyuk shaxs ekanini bildirib turadi va otani hurmat qilish, uni yaxshi ko‘rishda bolalariga o‘rnak bo‘lib, amaliy yo‘l ko‘rsatadi. Farzandlariga otasining go‘zal xislatlarini o‘rnak sifatida aytib beradi. Onaning farzandiga: “Mana shunday qilsang otang sendan xursand bo‘ladi. Bunday qilmagin, dadangning jahllari chiqadi. Dadangning sendan jahli chiqsa, Allohning ham g‘azabi keladi”, deya pand-nasihatlar qilmog‘i maqsadga muvofiqdir.


Arzimas bo‘lsa ham hadyalar bering!

Farzandingizga kichik bo‘lsa-da, hadyalar bering. Bayram kunlari, biror muvaffaqiyatga erishganliklari munosabati bilan, ayniqsa, hayit kunlari buni unutmang. Bu bilan farzandingizning sizga bo‘lgan mehr-muhabbati, e’tibori ortadi, kayfiyati ko‘tariladi, yaxshiliklar sari intiladi. Sovg‘alaringiz ichida u qiziqqan kitoblar bo‘lsa, undan-da yaxshi.


Farzandingizga quloq soling!

Farzandingiz bog‘chasida yoki maktabida nima bo‘lganini aytib berish uchun oldingizga kelsa, uning shashtini qaytarmang. So‘zlarini diqqat bilan tinglang. U siz bilan o‘zining his-tuyg‘ularini bo‘lishmoqchi bo‘ladi. Farzandingizning muvaffaqiyatlarini rag‘batlantiring, agarda u imtihondan yuqori baho olsa, yilni a’lo baholarga yakunlab, maqtov yorlig‘i bilan taqdirlansa, siz ham farzandingizni munosib baholang, shirin so‘zlaringiz bilan uni yanada ilhomlantiring. 


Farzandlaringiz bilan hazillashib turing!   

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bolalar bilan hazillashar va ularga mehr ko‘rsatar edilar. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nevaralari Hasayinni o‘pdilar. U zotning oldilarida tamiymlik Aqro ibn Hobis o‘tirgan edi. U Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: “Mening o‘nta bolam bor, ulardan birontasini ham o‘pmagan ekanman”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Rahm qilmagan kishiga rahm qilinmaydi” [1],  dedilar».

Nabiy alayhissalom bolalar bilan hazillashar, ularning boshlarini silar edilar. Bolalar esa u zotning taftini, mehrini his qilishardi. Abdulloh ibn Ja’far roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, u kishi aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qo‘llari bilan mening boshimni siladilar va: “Alloh, Ja’farga bolasi uchun o‘rinbosar bo‘l” [2], dedilar. 

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bolalarning yanoqlarini silaganlari borasida  “Sahihi Muslim”da rivoyat keltiriladi. Jobir ibn Samura roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga namoz o‘qidim, keyin u zot uylariga chiqib ketdilar, men ham birga qo‘shilib oldim, yo‘lda ikkita yosh bola u zotning qarshilaridan chiqdi, har birining yanoqlarini alohida-alohida silab qo‘ydilar”.

Muoviyya roziyallohu anhu: “Kimning kichik yoshdagi farzandi bo‘lsa, farzandi bilan munosabatda o‘zini bolalardek tutsin”, deganlar. 


Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.

 


[1]  Muttafaqun alayh.
[2]  Imom Hokim rivoyati.