Inson tabiati – qiziq. Ba’zan bandaligiga borib, birovdan eshitgan narsasiga darhol ishonadi-qoladi. Uni surishtirib ko‘rishni, to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini o‘ylab ham o‘tirmaydi. Ayniqsa, bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqatilayotgan noxolis axborotlar, turli uydirma va bo‘htonlar, mish-mishlar g‘iybatchilarning tegirmoniga suv quyayotgani kunday ravshan.
Musulmon kishi biror masala chiqsa: «Falonchi nima debdi, pismadonchi-chi?» deb emas, balki Alloh taolo va Uning Rasuli (sollallohu alayhi va sallam) aytganlarini o‘ziga hujjat qiladi.
Bejizga So‘fi Olloyor bobomiz:
Dema, tutdim falon buzruk ishini,
Ko‘ra qo‘yma nabiyning qilmishini», demaganlar. Shu bois biror narsani eshitsak, o‘qisak yoki ko‘rsak, avvalo, doimiy va asosiy manbaimiz – Qur’oni karim va hadisi shariflarga murojaat qilishimiz kerak. Bu muqaddas va muborak manbalar, mana, 15 asradn beri insoniyatga ma’naviy, ruhiy mayoq bo‘lib kelmoqda.
Alloh taolo Qur’oni karimda: «Ey mo‘minlar! Agar sizlarga biror fosiq kimsa xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda biror qavmga aziyat yetkazib qo‘yib, (keyin) qilgan ishlaringizga pushaymon bo‘lmasligingiz uchun (u xabarni) aniqlab (tekshirib) ko‘ringiz!» (Hujurot surasi, 6-oyat).
Mug‘ira ibn Shu’ba (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo onalaringizga oq bo‘lishni, qizlarni tiriklayin yerga ko‘mishni harom qilib, mumsik (zakot va ushr kabi zimmaga vojib bo‘lgan narsalarda baxil) bo‘lish va tama(olishga haqli bo‘lmagan narsani talab)qilishdan qaytardi. Shuningdek, mish-mish gaplar tarqatish, ko‘p savol berish va mol-dunyoni behuda sarf qilish kabi ishlarni yomon ko‘radi”, dedilar(Imom Buxoriy rivoyati).
Boshqa bir hadisda esa: “Eshitgan narsasini gapiraverishi, kishininig gunohkor bo‘lishiga kifoya”(Imom Muslim rivoyati), deyilgan.
Jamiyatda g‘iybat, bo‘hton, yolg‘onchilik kabi illatlarning ildiz otishi ishonchsizlik, hatto adovat va nafratni yuzaga keltirishi mumkin. To‘g‘riligiga aniq ishonmay turib mish-mish tarqatish bo‘hton sanaladi.
Shu kunlarda Feysbuk ijtimoiy tarmog‘i g‘iybatxonaga, fitnalar iniga aylanib qoldi. Kim nimadir eshitsa, tekshirmasdan, o‘zicha talqin qilib tarqatib yuboryapti.
Yurtimizning ko‘zga ko‘ringan ulamolari haqida bolalayotgan mish-mishlar kishini tashvishga soladi. Axir, shu mish-mishlarni tarqatayotganlar ham mo‘min-ku, musulmon-ku! Ular aqalli, bir marta bo‘lsa-da, yo‘li tushib, g‘iybat qilinayotgan, mish-mish tarqatilayotgan o‘sha imomlar, ulamolar ortida turib namoz o‘qigandir.
Vaholanki, Qur’oni karimda: «(Ey inson!) O‘zing (aniq) bilmagan narsaga ergashma! Chunki quloq, ko‘z, dilning har biri to‘g‘risida (har bir inson) mas’ul bo‘lur (javob berur)» (Isro surasi, 36-oyat), deyilgan.
Inson o‘zi aniq bilmagan va ishonch hosil qilmagan narsa ketidan quvib, aniq eshitmagan, ko‘rmagan narsalarni gapirish, tarqatishning oqibati juda xatarli.
Birovning obro‘siga putur yetkazish – katta gunoh.
Ijtimoiy tarmoqlarga mukkasidan ketish oqibatida namoz, zikr, silai rahm, qo‘shniga yaxshilik qilish, farzand tarbiyasi, ota-onaga yaxshilik qilish, ustozlar, bemorlar holidan xabar olish, janozada qatnashish kabi muhim ibodat va vazifalar unutiladi.
Shu bilan birga, ulamolar, imomlarni yaqindan tanimagan, ular haqida aniq ma’lumotga ega bo‘lmagan kishilar ayrim nokaslarning ta’siriga tushib qolib, ulkan gunoh – g‘iybat balosiga mubtalo bo‘lmoqdalar.
Xulosa qilib aytganda, dinimiz tilni faqat yaxshilik yo‘lida ishlatish, yomon so‘zlardan tiyilish, ezgu narsalar haqida fikr yuritishni buyuradi. Zero, so‘zlash va tafakkur qilishda ehtiyot bo‘lishimiz, har bir so‘zimiz foyda yoki zararimizga hujjat bo‘lishini unutmasligimiz lozim. Zotan, Kalomi Majidda:«U biror so‘zni talaffuz qilsa, albatta, uning oldida hoziru nozir bo‘lgan bir kuzatuvchi (so‘zni yozib oluvchi farishta) bordir», deya marhamat qilingan. Shuni unutmasak bo‘lgani.
Tolibjon NIZOMOV
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.