Tabarruk diyorimizda kamol topgan ulug‘ muhaddislar, fozilu fuzalolarning nomini butun dunyoda yaxshi bilishadi. Bobokalonlarimiz bilan nafaqat faxrlanish, balki ularning boy ma’naviy merosini tadqiq va targ‘ib etish burchimizdir. Shu ma’noda, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017 yil 14 fevraldagi “Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori buyuk mutafakkirlar -xotirasini abadiylashtirish va ilmiy faoliyatini keng o‘rganishga oid ishlar silsilasining yangi bosqichi sifatida tarixiy ahamiyatga ega.
Ushbu hujjatga binoan faoliyati yo‘lga qo‘yilgan markaz islom dini rivojiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk vatandoshimiz Abu Iso Termiziy (Imom Termiziy) va termiziy allomalarning benazir merosini ilmiy asosda chuqur o‘rganish, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash va rivojlantirish, shu asosda yosh avlodni ezgu g‘oyalar ruhida tarbiyalashdek ulug‘vor maqsadlarga xizmat qiladi.
O‘zbekiston Buyuk allomalar yurti deganimizda dunyoni o‘z ilmi bilan larzaga solgan hadis ilmining sultoni, betakror ilm sohibi Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy, algebra faniga asos solgan Muso al-Xorazmiy, “Astronomiya asoslari” fundamental olamning tuzilishi, yerning o‘lchovi haqida dastlabki ma’lumotlarni IX asrda bera olgan Ahmad Farg‘oniy, ulug‘ qomusiy alloma, birinchi bo‘lib yer shari globusini yaratgan Abu Rayhon Beruniy, meditsina otasi deb tan olingan Abu Ali ibn Sino, “Sharq Aristoteli” deb nom olgan buyuk alloma Abu Nasr Farobiy, 1018 ta yulduzni holatini va joylashuvini XV asrda bayon qilib bergan astronomiya sohasida buyuk alloma Mirzo Ulug‘bek, “Musulmonlarning e’tiqodini tuzatuvchi” degan yuksak sharafga sazovor bo‘lgan, kalom ilmining yetuk allomasi Imom Moturudiy, “Din va millatning hujjati” degan nom bilan ijod qilgan islom huquqshunoslaridan biri Burhoniddin Marg‘inoniy, “Diling Alloh, qo‘ling mehnatda bo‘lsin” degan purma’no so‘zlar sohibi, dunyoga mashhur bo‘lgan buyuk alloma Bahouddin Naqshband hazratlari, o‘zbek tilining asoschisi, yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda “Agar bu ulug‘ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultoni” bo‘lgan, jahon adabiyoti tarixida porloq yulduz bo‘lib porlagan hazrat Alisher Navoiy va yana shunga o‘xshash minglab aziz avliyo, olimu ulamo, fozilu fuzalolarni misol keltira olamiz. Allohning nazari tushgan olimlarning ona zaminimizda qo‘nim topishlari, shu zamin tuprog‘ida mangu yotishlarida hamhikmatlar bisyor. Shunday ekan tashlayotgan qadamlarimizni, olayotgan ilmimizni, gapirayotgan gapimizni ustozlarga munosib shogirt sifatida amalga oshirishimiz zarur.
Alloh taolo ilm izlashni, ilm o‘rganishni barcha musulmon bandalariga buyurgan. Qur’oni karimning bir necha oyatlari bunga dalolatdir:
ya’ni: “…Alloh sizlardan imon keltirgan va ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja (martaba)larga ko‘tarur. Alloh qilayotgan (barcha yaxshi va yomon) amallaringizdan xabardordir”, – deb bashorat beradi.
Bundan tashqari Payg‘ambarimiz Muhammad (a.s.)dan ilm va ilm ahllarining fazilati haqida ko‘plab hadisi shariflar rivoyat qilingan.
Abu Umoma (rz.)dan rivoyat etiladi. U zot aytadilar: “Rasululloh (s.a.v.) huzurlarida biri obid va biri olim bo‘lgan ikki kishi zikr etildi. Shunda Rasululloh (s.a.v.): “Olim kishining obidga nisbatan fazli mening oralaringizdagi eng quyi tabaqa vakiliga nisbatan fazlim kabidir”, – deb marhamat etdilar. So‘ng yana u zot (a.s.): “Darhaqiqat, Alloh, Uning maloikalari, osmon va yer ahllari, hatto inidagi chumoli va nihoyat dengizdagi baliqlar ham odamlarga yaxshilik o‘rgatuvchi olimlarga mag‘firat so‘rab duo qilishadi”, – dedilar”. Bu hadisni hamyurtimiz Imom Termiziy ham rivoyat etganlar.
Ilm va ilm ahlining darajasi har qaysi jamiyatda ham yuqori darajaga qo‘yilgan. O‘zbekistonimiz ham ustozlar vatani bo‘lgani uchun ana shunday sharafli nomlarga munosib topishgandir. Darhaqiqat, ota insonning dunyoga kelishiga sabab bo‘lsa, ustoz unga ta’lim berib ilmini ziyoda qiladi. Bobolarimizdan qolgan odatga ko‘ra namozlaridan so‘ng Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga salovot aytib bo‘lgach, ota-onalari qatorida ta’lim-tarbiya bergan ustozlarining haqlariga ham Yaratgandan mag‘firat so‘rab duo qiladilar. Yoshlarimiz ham ana shu odatni dasturul amal qilib, o‘rganib olishlari, o‘tgan ustozlar haqqiga doimo duolar qilib, hayotda yashab turgan ustozlar duosini olib yashashlari maqsadga muvofiqdir. Bugungi kun yoshlari zamon talabidan kelib chiqib dunyoviy bilimlar bilan birga diniy bilimlarni yoki diniy bilimlar bilan birga dunyoviy bilimlarni a’lo darajada o‘zlashtirishlari kerak.
Ustozlar yurti bo‘lgan O‘zbekistonimizda yana ham ustozlar ko‘payishini umid qilib Allohdan so‘rab qolamiz.
A.Boboyev
Shovot tumani “Vayangan bobo” masjidi imom-xatibi
O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi xabar berishicha, may oyining 13-sanasida bir kunda 3 mlrd so‘mlik energoresurslarini talon-toroj qilish holatlari aniqlangan. Afsuski, bugun bunday gaz va elektr energiyaga yashirincha ulanib, davlatga milliardlab zarar yetkazgan kimsalar haqidagi xabarlarni tez-tez o‘qib qolamiz.
Birovning, ayniqsa, xalq haqidan qo‘rqmay o‘g‘rilik orqali manfaat topmoqchi bo‘layotgan insonlar oramizda ko‘plab topiladi. Bundaylarning nazdida gaz, suv, elektr energiya tuganmas boylik. Undan har kim o‘z manfaati yo‘lida foydalanishi mumkin. Biroq bu ne’matlar xonadonlarga kirib borishi uchun minglab insonlar mehnat qilishini, davlat esa milliardlab mablag‘ sarflashini, ular ham bir kun tugab qolishini xayoliga ham keltirmaydi.
Aslida ushbu ne’matlardan oqilona foydalanish, isrof qilmaslik nafaqat fuqarolik majburiyatimiz, balki insoniy vazifamiz, mo‘minlik burchimizdir.
Aytish joizki, uyda, ishda, ko‘chada kommunal to‘lovlar atrofida aylanayotgan qator muammolar haqida ko‘p eshitamiz, ba’zan o‘zimiz uning guvohi yoki bevosita ishtirokchisiga aylanamiz. Lekin bu muammolar to‘lovni o‘z vaqtida amalga oshirmaslik yoki ayrim nobop kimsalarning qilmishi oqibatida yuzaga chiqayotgani yodimizga ham kelmaydi. To‘lovlarni imkon bo‘la turib asossiz bahonalar yoki o‘z vaqtida to‘lamaslik yoki hisoblagich jihozlarini teskariga aylantirish yoxud har xil hiylalar ishlatib, ularni to‘lashdan qochish davlatning va xalqning haqini yeyish hisoblanadi. Chunki tabiiy boyliklar davlat va xalq mulkidir.
Qolaversa, kommunal xizmatlardan foydalanish uchun har bir xonadon ta’minotchilar bilan shartnoma tuzib, qo‘l qo‘ygan va o‘zaro kelishuvda to‘lovni o‘z vaqtida ado etishga kelishgan. Shu bois to‘lovlarni vaqtida ado etishimiz shar’an ham joiz.
Ta’kidlash lozimki, xalqning mulkida barcha fuqarolar, xususan, kam ta’minlanganlar, nogironlar, yetim-yesirlar, keksalarning haqi bor. Ulardan foydalanishga kelganda faol bo‘lib, to‘lovga kelganda qochayotgan, paysalga solayotganlar yuqorida zikr etilgan qatlamlarning ham haqini o‘zlashtirib, nohaq yeyayotganini bilib olsinlar. Zero, Qur’oni karimda: “Ey iymon keltirganlar, bir-birlaringizning mollaringizni botil yo‘l bilan yemanglar” (Niso surasi 29-oyat), deya ogohlantirilgan. Shunday bo‘lgach, har bir fuqaro o‘zgalarning moliga, ayniqsa, jamoat mulkiga xiyonat etmasligi darkor! Bunga e’tiborsizlik oxiratda yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Havla binti Amr roziyallohu anho rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar: “Ba’zi bir odamlar Allohning mulki (jamoat pullari)ga xiyonat qiladi. Qiyomat kuni ular jahannamga ravona bo‘lishadi” (Imom Buxoriy rivoyati). Shunday ekan, bu masalaga jiddiy yondashishimizga to‘g‘ri keladi.
Shuningdek, gaz, elektr energiya va suv kabi ne’matlardan oqilona foydalanish ham dinimiz talabidir. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Iqtisod qilgan kimsa kambag‘al bo‘lmas, maslahat qilgan pushaymon bo‘lmas” (“Mushkotul nasobih”), deb tavsiya berganlar.
Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Solih hidoyat, go‘zal ko‘rinish va iqtisodli bo‘lish nabiylikning yetmishdan bir juzidir”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Demak, doim ahli solihlardan bo‘lib, tejamkor bo‘lish, isrofga yo‘l qo‘ymaslik, har bir narsani o‘z o‘rnida, me’yorida tasarruf qilish, keragidan ortiq, behudaga sarflamaslik nabiylikning yetmish juzidan bir juz, yetmish bo‘lagidan bir bo‘lak ekan. Buni har bir mo‘min-musulmon yaxshi anglab, hayotiga tatbiq qilishi lozim.
Xulosa qilib aytganda, halollik inson hayotini xotirjam, osoyishta va farovon qiladi. Shunday ekan, kommunal to‘lovlarni o‘z vaqtida to‘lab, xalq haqiga xiyonat qilmaylik, azizlar!
G‘ayrat BOZOROV,
Dehqonobod tumani
“Oqrabot ota” jome masjidi
imom-xatibi