Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Yanvar, 2025   |   16 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:46
Peshin
12:38
Asr
15:39
Shom
17:23
Xufton
18:41
Bismillah
16 Yanvar, 2025, 16 Rajab, 1446

Asl ne’mat nedir?

30.08.2018   3963   4 min.
Asl ne’mat nedir?

Ba’zilar ne’mat so‘zining ma’nosini tor doirada tushunishadi. Ular uchun orzu umidlar ro‘yobi har kim ham yetisha olmaydigan narsalarni qo‘lga kiritish: katta mol-dunyo, mansab-martaba va shunga o‘xshash narsalarni ne’mat deb biladilar. Suv, havo, tan sihatlik, el-yurt tinchligi kabi inson hayotining asosi bo‘lgan narsalarga beparvo qarab, go‘yo ular o‘z-o‘zidan paydo bo‘lib qolgan tabiiy holat deb o‘ylaydilar.

Holbuki, kishining dunyo va oxirati uchun manfaat yetkazadigan narsalar borki, ularning barchasi ne’mat hisoblanib, dinimiz bizlarni uning qadriga yetib yashashga buyuradi. Zero, ne’matning qadrini bilish, uni e’zozlash ne’mat beruvchi «Mun’im» (Alloh)ning shukrini ado etish demakdir. Payg‘ambar alayhissalom hadislarining birida: «Qaysi biringiz tongda uyqudan uyg‘onganda oilasi tinch, tani cog‘ va uyida bir kunlik yeguligi bo‘lsa, bilsinki, unda dunyodagi barcha ne’matlar mujassam ekan», deb ne’matni keng ma’noda tushunish lozimligini o‘rgatganlar. Ne’mat moddiy va ma’naviy bo‘lib, yuqorida sanab o‘tganlarimiz moddiy ne’matlar jumlasiga kiradi. Ma’naviy ne’matlar esa imon, islom, hurriyat, tinchlik kabi ko‘zga ko‘rinmaydigan, biroq moddiy ne’matlarga qaraganda qadrliroq narsalardan iboratdir.

Ne’matning bardavom bo‘lishi, uning shukri ado etilishiga bog‘liqdir. Ne’matning salmog‘iga yarasha shukr lozimdir. Tinchlikning qadrini turli o‘lkalarda bo‘lib turgan qo‘poruvchilik harakatlarini, odamlarning notinch holatlarini ko‘z o‘ngiga keltirgan odamgina chuqur his kila oladi. U yerdagi odamlarning ko‘ngliga ibodat qilish u yoqda tursin hatto yeb-ichish ham sig‘maydi. Bas, shunday ekan, ushbu buyuk ma’naviy ne’matning shukrini doim ado etib turmog‘imiz lozim. Inson berilgan bu ne’matlarga qay darajada shukr qilgan yoki qilmagani haqida qiyomat kunida albatta so‘raladi. Rasululloh (s.a.v.) bir hadisda: «Alloh taolo qiyomat kunida bandasidan: «Taningni sog‘ qilib qo‘ymaganmidim? Seni totli suv bilan qondirmaganmidim?..» deb so‘raydi», deganlar (Imom Termiziy rivoyati). Boshqa bir hadisda: «Odam bolasi qiyomat kunida to besh narsadan so‘ralmagunicha joyidan jilmaydi: umrida nima ishlar qilgani, yoshlik davrini qanday o‘tkazgani, molini qaysi yo‘l bilan topib, qayerga sarf qilgani va nihoyat bilganlariga qay darajada amal qilgani», deb marhamat qilganlar. Ne’matni Allohdan deb bilish kishini Allohga yana ham yaqinlashishga, Unga taqarrub hosil qilishga undaydi. Aksincha, tinchlik shukri ado etilmagan ne’mat esa insonga ofat keltiradi.

Tinchlik qaror topgan joyda xotirjamlik hukm suradi, insonlar emin-erkinlikda yashab, kelajak avlodlarni kamolotga erishish yo‘lida tarbiya qiladilar. Buning natijasi o‘laroq jamiyatda har tomonlama yuksalish va rivojlanish ro‘y beradi. Bundan kelib chiqadiki, dunyoda hayotning bir maromda davom etishi, xalqning Haq taolo buyurgan ishlarini mukammal va xotirjam ado etishlari uchun tinchlik va osoyishtalik lozim. Buning uchun esa inson o‘z zimmasiga yuklatilgan, tinchlikni saqlash va qadrlash vazifasini to‘laqonli bajarmog‘i lozim.

Jannatmonand yurtimiz, mustaqil O‘zbekistonimizda har bir jabhada yuksalish va rivojlanishlar ro‘y berib, shahar va qishloqlar kundan-kunga obod bo‘lib bormoqda. Albatta, bularning barchasining negizida yurtimizdagi tinchlik va xotirjamlik yotadi. Tinchlik va osoyishtalikni doimiy saqlamoq uchun esa shu yurtning har bir farzandi Vatan tinchligi va taraqqiyotini ma’lum bir soha vakillarining vazifasi deb qaramasdan, balki mening burchim, mening or-nomusim deb bilib, birlik va hamjihatlikda harakat qilishlari va fidoyilik ko‘rsatishlari lozim.

Yurtimizdagi rivojlanish va yuksalishlarni ko‘ra olmaydigan, undagi imkoniyatlar, yer osti va yer usti boyliklariga ega bo‘lishga harakat qilayotgan, bu yo‘lda har xil fitnalar bilan notinchlik keltirib chiqarishga urinayotgan qabih niyatli guruhlarning mavjudligi, undan ham yomoni bunday dushmanlarga yordam berishga intilayotgan xoinlarning topilishi bizni har doim ogoh bo‘lishga chorlaydi.

Xalqimiz bejizga duoga qo‘l ochganda Yaratgandan yurtga tinchlik, xalqqa farovonlik tilamaydi. Chunki bu ne’matlar – eng oliy ne’matlardir.

 

U.Isaqboyev,
Gurlan tumani “Nur Said eshon bobo” masjidi imom-xatibi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Jelatinning hukmi

14.01.2025   2993   3 min.
Jelatinning hukmi

Jelatin – suyuq modda bo‘lib, hozirda ba’zi dori vositalirida va oziq-ovqat mahsulotlarida ishlatiladi. U hayvonlarning terisi va suyaklaridan olinadi. Agar shu hayvonlar shar’an go‘shtini yeyish mumkin bo‘lgan jonzot bo‘lsa, u holda zarari yo‘q. Ammo, u hozirda musulmon  bo‘lmagan yurtlardan keltiriladigan, asbob-uskunada shar’iy so‘yilmagan hayvonlardan olingan bo‘lsa, qaraladi. Agar jelatin hayvon suyagidan olingan bo‘lsa hanafiylar nazdida – joiz. Chunki suyakda hayot bo‘lmaydi. o‘limtikning hayot nishonasi yo‘q bo‘lgan a’zolari pok hisoblanadi. Shu sababli ularning oldi-sotdisi hanafiylarda joizdir. Biroq, jelatin agar shar’iy so‘yilmagan hayvonlar terisidan olingan bo‘lsa ba’zi hamasirlar: "U – halol, sababi, hayvon terisiga kimyoviy ishlov berilganida uning mohiyati o‘zgarib ketadi, boshqa narsaga aylanishi bilan hanafiy mazhabiga ko‘ra halol, pok bo‘ladi” deyishmoqda. Men o‘zim ba’zi korxonalarda bu amaliyotga guvoh bo‘ldim. Lekin, menimcha bu amaliyot teri mohiyatini yo‘q qilib yuborishga kifoya qilmaydi. to‘g‘ri, bu yerda ba’zi kimyoviy amaliyotlar bo‘ladi, lekin hamma kimyoviy amaliyotlar ham mohiyatni o‘zgartib, boshqa narsaga aylantira olmaydi. Bunga dalil, go‘shtni pishirishda ham kimyoviy o‘zgarishlar amalga oshriladi, biroq: “Go‘shtning mohiyati pishirish bilan boshqa narsaga aylandi», deyilmaydi. Aks holda hamma harom qilingan go‘shtlarni pishirgandan keyin yeyish halol bo‘lib qolardi. Menga shu borada mutaxassis bo‘lgan kishilar: "Jelatin tayyorlash uchun terilarda o‘tkaziladigan bu amaliyotlar terining mohiyatini yo‘q qilib yubormaydi, faqat bu amaliyot terilarni tozalashda va ularni suyuq moddaga aylantirishda ishlatiladi", deyishdi. Qattiq narsalarni suyultirishning o‘zi uning mohiyatini o‘zgartirmaydi. Shu sababli haligacha terining mohiyati yo‘qolib ketish masalasi menga ayon bo‘lgani yo‘q.

Lekin bu amaliyotni ko‘rib, mutaxassislarga murojaat qilgandan so‘ng menga ma’lum bo‘ldiki, bu amaliyotlar bilan terining oshlanishi  hosil bo‘ladi. «Hidoya» sohibi aytadi: “Hidni va fasodni ketkazuvchi narsa oshlovchidir”. Terilarda amalga oshirilayotgan bu amaliyotlarda uni tozalash, namligini ketkazish uchun «lime» (teridan tukni  to‘kib yuboruvchi vosita) va «alkalai» vositalari ishlatiladi. Buni mutaxassislar aytib o‘tishgan. Bu borada yana do‘stlarimdan biri, shayxi sarfaroz Muhammad hafizahullohning ilmiy bahsi bor. O‘zlari fiqh fanidan mutaxassis bo‘lishlari barobarida, kimyo sohasida ham mutaxassisligi bor. U zot: "Bu amaliyot – terini haqiqiy oshlash bo‘ladi, lekin u  teri mohiyatini yo‘q qilolmaydi" - degan xulosaga kelganlar.

Shar’iy so‘yilmagan hayvonlarning suyagi pok va terisi oshlash orqali poklanganidek, bu ikkisidan olingan jelatin ham pok hisoblanadi va hanafiylar nazdida oziq-ovqatdan boshqa narsalarda istemol qilish joiz. ammo uni yeyish uchun ishlatishga kelsak, hanafiylarda berilgan fatvoga ko‘ra, bu – joiz emas. Jelatinlardan olingan kapsulalar bilan davolanish, bir shart bilan ruxsat etiladi: u ham bo‘lsa, jelatin cho‘chqa terisi yoki suyagidan olinmagan bo‘lishi kerak. Biroq davolanishdan boshqa o‘rinlarda, modomiki mohiyati yo‘qolib ketmas ekan, uni iste’molidan saqlanish kerak. Jelatinning oldi-sotdisi cho‘chqadan  olinmagan bo‘lsa joiz, yuqorida aytib o‘tganimizdek u pokdir va undan shariatga muvofiq yo‘l bilan foydalanish mumkin, vallohu  a’lam. 

Hadis ilmi maktabi talabasi
Isomiddinov Javohir
Muftiy Taqiy Usmoniy hafizahullohning "Fiqhul buyu’" kitobidan tarjima qildi.