Nafs tarbiyasi eng hassos mavzulardan biri hisoblanadi. Bu mavzuda ko‘plab olimlar, tariqat mashoyixlari so‘z yuritganlar, qator kitoblar va risolalar bitganlar.
Darhaqiqat, nafsga bo‘ysunmaslikda inson uchun juda ko‘p yaxshiliklar, barakalar bor. Unga ergashish esa yomonliklarning poydevori hisoblanadi. Shu kungacha o‘tgan solih bandalar barcha yaxshiliklarning asosi nafsni tarbiya qilish, barcha yomonliklarning asosi esa unga tobe bo‘lishda ekanligini ta’kidlaganlar.
Nafsiga ergashmay, uni tarbiyalagan kishi yutuqqa, muvaffaqiyatga yetishadi. Unga faqat gumroh kimsalargina ergashadilar.
«Haqiqatda, kim u (nafs)ni poklasa, yutuqqa erishadi». (Shams surasi, 9 - oyat).
«...O‘z havoi nafsiga ergashgan kishidan ko‘ra adashganroq kimsa bormi?!». (Qasos surasi 50 - oyat).
Donishmand xalqimiz «Mening nafsim balodir. O‘tdan cho‘qqa solodir» deb ham bejiz aytmagan.
Ulamolar nafs istaklariga teskari harakat qilishni ibodatning boshi, deydilar.
Tarixda o‘tgan ko‘plab allomalar, mashoyixlar, ruhiy tarbiya ulamolari nafslarini isloh etish bilan oliy martabalar, maqomlarga erishganlar.
Bir kishi havoda muallaq o‘tirgan odamni ko‘rib, buning sababini so‘radi. U aytdi: «Men havoni tark qilgan edim, Alloh havoni bo‘ysundirib qo‘ydi». Ya’ni, ichimdagi nafsim istaklariga xilof qilgan edim, Alloh tashimdagi havoni xizmatimda qildi.
Mashoyixlar aytadi:
Nafsga xilof qilishning barakasi, ta’siri har bir insonga garchi u Islom ahlidan bo‘lmasa ham o‘tadi. Rivoyat qilinishicha, Misrda mukoshafa bilan mashhur bo‘lgan rohib bo‘lar edi. Uning bu holati musulmonlarni fitnaga solishidan qo‘rqqan bir olim zaharlangan pichoqni olib, rohibning uyiga bordi. U eshikni taqqillatgan edi, ichkaridan: «Hoy musulmonlar peshvosi! Pichoqni tashla», degan ovoz eshtildi. Olim pichoqni tashlab, uy ichiga kirdi. Rohibga qarab: «Senda mukoshafa nuri qayerdan paydo bo‘ldi? Yoki musulmonmisan», dedi. Rohib aytdi: «Ha, musulmon bo‘ldim». Imom: «Bu qanday sodir bo‘ldi?», dedi. U: «Nafsga xilof qilish bilan bo‘ldi. Nafsimga islomni taklif qilgandim, u bosh tortdi. Men esa unga xilof qildim», deb javob qaytardi.
Ho‘jaobod tuman “YETTI CHINOR” jome masjidi noibi-imomi
Muhammadquddus Abduhalimov
Bir qishloqda jahli tez chiqadigan, o‘zini boshqa olmaydigan o‘spirin yigit bor ekan. Kunlardan birida otasi unga har gal jahli chiqqanida bir mix olib, uyning oldidagi daraxtga qoqishini aytdi.
O‘g‘il shunday qila boshladi. Bir necha mix qoqilgan daraxtni ko‘rib, yigitning unga rahmi keldi. O‘zini boshqarishni, sabrli bo‘lishni o‘rgandi. Daraxtga mix qoqmay qo‘ydi. Buni ko‘rgan ota endi o‘g‘liga qoqilgan mixlarni sug‘urib tashlashni buyurdi. O‘g‘il otasining aytganini bajardi.
Daraxtning yaralari bitib, o‘rnida chandiqlar paydo bo‘ldi. Ota o‘g‘liga:
– Qara, o‘g‘lim! Qoqilgan har bir mix bu daraxtni yaralagan edi. Ularni sug‘urib tashlagan taqdiringda ham, o‘rni, chandiqlari qoldi. Endi daraxtning ana shu joylari mo‘rtlashib, qurt tushadi va uni yemiradi.
O‘g‘il boshini egib qoldi. Ota so‘zida davom etdi:
– Bu-ku bir daraxt ekan, Alloh taolo azizu mukarram qilib yaratgan inson zotining qalb atalmish daraxtiga ham ba’zan til atalmish bolg‘a bilan so‘z atalmish mixlar qoqiladi. Garchi keyin xatolar tan olinib, uzr so‘ralib, u “mix”lar sug‘urib olinsa-da, o‘rnida chandig‘i, dog‘i qoladi... Sen o‘shanday mixlarni qoqishdan saqlan. O‘zingni idora qilishni, jahlingni jilovlashni o‘rgan!..
Darhaqiqat, inson qalbi go‘yo nafis bir oynaga o‘xshaydi. U darz ketsa, keyin hech qachon aslidagidek tiklanmaydi. Shunday ekan, har doim Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga o‘xshab muomila qilishni o‘rganaylik hech bo‘lmasa harakat qilaylik. Alloh hammamizni to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmasin! Zero, ko‘ngil – Yaratganning nazargohidir.
Qudsiy hadislardan birida Alloh taolo: “Men sizlarning na suratingizga va na chiroylaringizga qarayman. Balki qalblaringizga qarayman va sizlardagi yaxshi xislatlardan rozi bo‘laman”, degan.
Akbarshoh Rasulov