Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Yanvar, 2025   |   24 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:19
Quyosh
07:41
Peshin
12:40
Asr
15:48
Shom
17:32
Xufton
18:49
Bismillah
24 Yanvar, 2025, 24 Rajab, 1446

Ilm olish fazilati

16.08.2018   12880   4 min.
Ilm olish fazilati

Ilm olish fazilati haqida Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: «Mo‘minlar yoppasiga (jangga) chiqishlari shart emas. Ularning har bir guruhidan bir toifa chiqmaydimi?! (Qolganlari Payg‘ambardan) dinni o‘rganib, qavmlari ularga (jangdan) qaytib kelgach, (gunohdan) saqlanishlari uchun ularni ogohlantirmaydilarmi?!» (Tavba surasi, 122-oyat).

Bu oyatdan ko‘zlangan maqsad – ta’lim berish va to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatishdir.

Alloh taolo aytadi: “Eslang (Ey Muhammad!) Alloh ahli kitoblardan, uni (Tavrot va Injilni) odamlarga, albatta, aniq bayon qilasiz, uni (hech kimdan) sir tutmaysiz deb ahd olgan edi” (Oli Imron, 187). Bu oyat ta’lim berishning vojibligiga dalolatdir.

Boshqa oyatda aytiladi:

Agar (bu haqda) bilmaydigan bo‘lsangiz, ahli zikrlardan (ya’ni Tavrot va Injilni biladiganlardan) so‘rasangiz!..” (Nahl, 43)

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ilm olish fazilatini shunday bayon qildilar: “Kim ilm talab qilish yo‘lini tutsa, Alloh taolo uni jannat yo‘liga yo‘llab qo‘yadi” (Imom Muslim rivoyati).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Maloikalar tolibi ilmni qilgan ishidan mamnun bo‘lib unga qanotlarini yozadilar. (Imom Ahmad Ibn Hibbon va Hokimlar rivoyati).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar: “Ilmdan bir bob o‘rganib tong ottirishing yuz rakat namoz o‘qishingdan afzaldir” (Imomi ibn Abdulbar Abu Zarr rivoyat etgan).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam yana aytadilar: “Kishi ilmdan bir bob o‘rganishi uning uchun dunyo va undagi narsalardan yaxshiroqdir” (Imom ibn Abdul Bar Hasan Basriydan mavquf holda rivoyat qilgan).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Ilmni Chinda (Xitoyda) bo‘lsa ham o‘rganinglar” (Imom ibn Adiy va Bayhaqiylar zaif isnod bilan rivoyat qilgan).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar: “Ilm – xazina, uning kaliti – savol. So‘ranglar, so‘rashda 4 kishi savobga ega bo‘ladi: savol beruvchi, javob beruvchi, eshituvchi, ularni do‘st tutuvchi” (Abu Nu’aym zaif isnod bilan rivoyat qilgan).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Johil bilmaganini so‘ramasligi, olim bilganini aytmasligi durust emas” (Taboroniy, Ibn Murdavayh, ibn Sunniy, Abu Nu’aymlar rivoyat qilgan).

Abu Zarr rivoyat qilgan hadisda bunday deyiladi: «Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Olimning majlisida hozir bo‘lish ming rakat namozdan, mingta kasalni borib ko‘rishdan, mingta janozada ishtirok etishdan afzaldir”, dedilar. Shunda: “Yo Rasululloh, Qur’on tilovatidan ham yaxshiroqmi?” deb so‘rashdi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Ilm bo‘lmasa, Qur’on tilovati foyda beradimi? (Ibn Javziy “Mavzu’ot”da zikr qilgan).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Kim islomni tiriltirish uchun ilm o‘rganayotganida vafot etsa jannatda u bilan Payg‘ambarlar orasida bir daraja qoladi» (Doramiy va ibn Sunniy hasan holda rivoyat qilishgan)

Islom buyuklari ilm o‘rganish fazilatini ko‘p va xo‘b ta’kidlashgan.

Ibn Abbos roziyallohu anhu aytadilar: “Ilm olishda (qiynaldim), bir oz xorlandim, tilagim hosil bo‘lgach azizu mukarram bo‘ldim”.

Ibn Abu Mulayka Ibn Abbos haqida shunday deganlar: “Chiroyda Ibn Abbosdek chiroylisini, so‘zlashda tili ravonini, fatvo berishda ilmlisini ko‘rmaganman”.

Abdulloh Ibn Muborak aytadilar: “Ilm o‘rganmasdan turib ulug‘likka intilgan kishiga hayronman”.

Hakimlardan biri aytadi: “Men ikki kishiga achinganchalik boshqa hech kimga achinmaganman:

  1. Ilmni tushunmasdan turib o‘rgangan kishiga,
  2. Ilmning muhimligini tushunib, uni o‘rganmagan kishiga”.

Abu Dardo roziyallohu anhu aytadilar: “Sen olim yo o‘rganuvchi yoki unga quloq tutuvchi bo‘l. Lekin to‘rtinchisi bo‘lmagilki, halok bo‘lasan”.

Tobeinlardan Ato Ibn Abu Raboh aytadilar: “Bir ilm majlisi lag‘v – behuda majlislardan 70 tasiga kafforat bo‘ladi”.

Hazrati Umar roziyallohu anhu aytadilar: “Kunduzlari ro‘zador va kechalari qoim bedor bo‘lgan mingta obidning o‘limi, halol haromni ajrata oluvchi bir olimning o‘limidan yengilroqdir”.

Imom Shofe’iy rahmatullohi alayh aytadilar: “Ilm o‘rganish nafl ibodatidan afzalroq”.

Ibn Abdulhakam rahmatullohi alayh aytadilar: “Men imomi Molik huzurida ilm o‘qirdim. Peshin vaqti kirishi bilan nafl namoz o‘qish uchun kitoblarimni yig‘ishtira boshladim. Shunda ustoz: “Agar niyating durust bo‘lsa, xozir mashg‘ul bo‘lib turgan ishing bajarmoqchi bo‘layotgan ishingdan afzalroqdir” dedilar”.

Abu Dardo roziyallohu anhu aytadilar: “Kim ilm o‘rganishga chiqish jihod emas, desa uning aqli va fikrida noqislik bor».

 

Manbalar asosida Mirza G‘olib” jome masjid imom noibi
Q. K.
 Salimov tayyorladi.

manba: nasihat.uz

Boshqa maqolalar

Jabroil alayhissalom eng ko‘p tavsiya qilgan amal

22.01.2025   3563   4 min.
Jabroil alayhissalom eng ko‘p tavsiya qilgan amal

Islom dini jamoat, ittifoqlik, do‘stlik va mehr-oqibat dinidir. Bir mahalla, bir uyda yashaydigan qo‘shnilar insonga yaqin birodaridan ham yaqinroqdir. Qo‘shnilar o‘rtasidagi o‘zaro totuvlik, yaxshi aloqalar jamiyatning salohiyati va kuchi bo‘lishini ta’minlaydi. Zeroki, Islom dini qo‘shnilarga e’tibor berish, o‘zaro yordam va samimiy aloqalarni tiklashga chaqiradi va bu orqali birlik, ittifoqda bo‘lgan kuchli jamiyatni barpo qilishni talab qiladi.

Bas shunday ekan har bir musulmon qo‘shnisiga e’tibor berib, ularga go‘zal muomala qilishi va shariatga zid kelmagan haqlarini ado etishi kerakdir. Qo‘shnisiga yomonlik qilish, ozor berish musulmonning xulqi emasdir.

Imom Buxoriy va Muslim o‘z sahihlarida Ibn Umar roziyallohu anhu va Oisha roziyallohu anholardan rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu haqda bunday deganlar:

وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ وَعَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَا: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرَّثُهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ibn Umar roziyallohu anhu va Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Jabroil menga qo‘shni xususida tavsiya beraverganidan uni menga merosxo‘r qilib qo‘yarmikan, deb o‘ylab qoldim”, dedilar. Muttafaqun alayhi.

Qo‘shnilarining haqlariga rioya qilmaslik, ularga yomonlik qilish, ozor berish musulmonni eng yomon, ayanchli oqibatlarga olib keladi. Musulmon uchun imon sifatidan mosuvo bo‘lishdan ham ayanchli oqibat bo‘lmasa kerak?! Imondan mahrum bo‘lishdan, oxiratda jahannamga uloqtirilishdan ham ulkan halokat bo‘lmasa kerak?! Bu holga tushishdan Alloh asrasin!

Bunday ayanchli holatga tushib qolishdan ogohlantirib, bunday past, razil ishlardan qaytarib, Nabiy sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar:

وَعَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: واللهِ لَا يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ قِيلَ: مَنْ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «الَّذِي لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ ، مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Allohga qasamki, mo‘min emas! Allohga qasamki, mo‘min emas! Allohga qasamki, mo‘min emas!” deganlarida, “Kim u, yo Allohning Rasuli?” deyildi. Shunda u zot: “Yomonliklaridan qo‘shnisi omonda bo‘lmagan kishi”, dedilar. Muttafaqun alayhi.

 

Hadisdan biz o‘rgangan foydali o‘gitlar:

1. Qo‘shnilar bilan o‘zaro totuvlikda yashash.
2. Qo‘shniga go‘zal muomala qilishning zarurligi.
3. Qo‘shnilar bilan yaxshi, samimiy aloqalar o‘rnatish, qo‘shnilarga e’tibor berish, qiyinchilik vaqtida, tuy va marosimlarda yordam qo‘lini cho‘zish.
4. Qo‘shnining shunday haqlari borki, ularga rioya qilish musulmonning vazifasidir.
5. Kim qo‘shnisiga ozor bersa, uning imoni mukammal emas.
6. Qo‘shniga yomonlik qilish musulmon axloqiga ziddir.
7. Har bir musulmon kishi qo‘shnilariga e’tibor berib, ularga go‘zal muomala qilishi va haqlarini ado etishi. Qo‘shnining haqlaridan: salom berish, bemor bo‘lsa, borib ko‘rish, shariatga zid kelmagan marosim va munosabatlarda ishtirok etish va ularda ko‘maklashish.
8. Qo‘shni zinasidagi chiroqni o‘chirib qo‘yish, ozor beradigan darajada televizor va radio ovozini baland qilish, qo‘shnining ayoli va qizlariga nazar solish, qo‘shnilarni poylab, josuslik qilish, istirohat vaqtlarida shovqin solish, o‘yin o‘ynash kabi holatlar bilan qo‘shnilarga ozor bermaslik.

Beknazar Muhammad Shakur,
Hadis ilmi maktabi katta o‘qituvchisi.