1-savol: Qizim uchun aqiqa qilmoqchi edim. Qurbon hayiti kuni ham qurbonlikka, ham aqiqaga niyat qilib qo‘y so‘ysam bo‘ladimi?
Javob: Qurbon hayitida qurbonlik qiling. Qurbonlik qodir kishilarga vojib amal, aqiqa qilish mustahab amal. Qurbonlik qilishda aqiqani qo‘shib niyat qilish mumkin. Chunki, bir jinsdagi katta amal o‘zining jinsidagi kichik amalni o‘z ichiga oladi.
2-savol: Avtomobili bor lekin puli nisobga yetmagan insonga qurbonlik qilish vojib bo‘ladimi? Mashina ham nisob hisoblanadimi?
Javob: Va alaykum assalom. Inson hojati uchun minib turgan mashinasi nisobga kirmaydi. Yolg‘iz mashinasi bo‘lib, boshqa nisob miqdorida mablag‘i bo‘lmasa, qurbonlik vojib bo‘lmaydi. Ehtiyojdan ortiq mashina olib qo‘yilgan bo‘lsa, qurbonlikning nisobiga kiradi va qurbonlik vojib bo‘ladi.
3-savol: Men savdogarchilik qilaman va nisobdan oshgan pulim bor shunga qurbonlik so‘yishim kerakmi? Zakotni bu yil chiqargan edim, lekin qurbonlik hakida ma’lumotga ega emasman. Iltimos, kimlarga farzligini va qanday so‘yilishini tushuntirib bering. Uyda erkak kishi bo‘lmasa akamni chaqirib va qassob chaqirib so‘ysam bo‘ladimi?
Javob: Ha, nisobga yetadigan miqdordagi mablag‘ga ega kishi qurbonlik qilishi vojibdir. Siz akangizni chaqirib qurbonlik qilishingiz joiz. Qurbonlik uchun so‘yiladigan jonliq ayb va nuqsonlardan salomat bo‘lishi kerak. Qurbonlik go‘shtidan bir qismini tarqatib, bir qismini saqlab qo‘yib, yana bir qismini esa qavmu-qarindosh, qo‘ni-qo‘shnilarga pishirib yedirish mustahab amaldir.
4-savol: Meni savolim shuki, Ramazon hayiti bilan Qurbon hayiti orasidagi farq qancha?
Jabov: Ramazon hayiti shavvol oyining birinchi kuni, Qurbon hayiti esa zulhijja oyining o‘ninchi kunidir. Shunga ko‘ra bularning o‘rtalarida chamasi yetmish kunga yaqin bo‘ladi.
5-savol: Qurbon hayitida qurbonlik qilmoqchi edik, jumada imom domla oilasi katta bo‘lsa go‘shtni yarmini o‘ziga olib qolsa bo‘ladi dedi. Shu to‘g‘rimi? Umuman oila katta bo‘lsa hammasini olib qolsayam bo‘ladimi?
Javob: Qurbonlik qiluvchi inson Alloh taoloning roziligi uchun qurbonlikka yaroqli hayvonni so‘yish bilan ibodat hosil bo‘ladi. Uning go‘shtidan foydalanish ikkinchi masala hisoblanadi. Shunga ko‘ra, siz so‘ragandek katta oilalar qurbonlik go‘shtining hammasini o‘z oilalari uchun olib qolishi joiz. Shuningdek qurbonlik qiluvchi hayt kunida go‘shtning hammasini muhtoj insonlarga tarqatishi ham joiz. Ammo, mustahab amal ya’ni, shu o‘rinda eng afzali qurbonlik go‘shtini uch qismga bo‘lib, bir qismini tarqatish, bir qismi o‘z oilasi uchun olib qolish va yana bir qismini qarindosh-urug‘ va yaqinlar bilan pishirgan holda baham ko‘rish bo‘ladi.
6-savol: Meni ko‘limda nisobiga yetgan pulim bo‘lsa Qurbonlik xam qilamanmi? Men Rossiyada ishlayman u yerda nasroniy qo‘shnilarim ham bor. Agar Qurbonlik mengayam vojib bo‘lsa, o‘sha nasroniy qo‘shnilarimga Qurbonlikdan bersam bo‘ladimi?
Javob: Qurbonlik ibodatida qurbonlikka yaroqli hayvonni so‘yish e’tiborli. Hayvonning qoni yerga tushishi bilan ibodat hosil bo‘ladi. Qo‘shnilarlarga berish ehson. Boshqa dindagi qo‘shnilarga bersa ham bo‘ladi.
7-savol: Qurbonlikka mol oldik. 4ta odam bo‘lib bo‘ladimi yo toq bo‘lishi kerakmi?
Javob: Qurbonlikka so‘yiladigan molda yetti kishigacha sherik bo‘lish mumkin. Bunda sheriklar soni toq yoki juft bo‘lishi shart emas. Muhimi sheriklarning barchasi qurbonlikni niyat qilishi kerak. Agar ularning birortasi go‘sht niyatida sherik bo‘lsa qolganlarning ham qurbonligi qabul bo‘lmaydi.
O‘MI fatvo hay’ati
Mamlakatimizda diniy-ma’rifiy sohadagi keng ko‘lamli islohotlar xalqaro ekspertlar tomonidan yuksak baholanmoqda. Bu o‘zgarishlar zamirida zaminimizdan yetishib chiqqan buyuk allomalar, shaxslar, ilm-fanga ulkan hissa qo‘shgan mashhur ajdodlarimiz xotirasini abadiylashtirish, boy ilmiy merosini keng targ‘ib qilish ishlari mujassam.
Samarqand shahrida o‘tkazilgan "Moturidiylik — bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti" mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman fikrimizni tasdiqlaydi. Ushbu nufuzli anjumanda "Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosining islom ilmlari rivojidagi o‘rni", "Moturidiylik ta’limotida umuminsoniy qadriyatlar talqini", "XXI asrda moturidiylik ta’limotining ahamiyati" kabi sho‘balarda muhokamalar bo‘lib o‘tdi. Muftiylar, ilm-fan arboblari va ilmiy tadqiqotchilar o‘z ma’ruzalarida buyuk bobomizning ilmiy merosi, moturidiylik ta’limotining mohiyati kabi muhim masalalarda so‘z yuritdi.
Tadbirda Misr, Turkiya, Malayziya, Indoneziya, BAA, Saudiya Arabistoni, Kuvayt, Qatar, Pokiston, Ozarbayjon, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston kabi 20 dan ortiq davlatdan 70 dan ziyod muftiy, nufuzli islomshunos olimlar, davlat va jamoat arboblari, moturidiyshunos tadqiqotchilar, tarixshunoslar va diniy-ma’rifiy soha vakillari qatnashdi.
Jamoliddin Karimov,
Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori
Manba: "Yangi O‘zbekiston" gazetasi 2025 yil 1 may, 88-son