Abdulloh yoshligidan tirishqoq, kichik bo‘lishiga qaramay, keksa otasiga yordam berish uchun tinmay harakat qilardi. Otasi Murod ota ancha keksayib qolgan, yoshi oltmishdan oshgan bo‘lib, og‘ir mehnat qilsa, tez toliqib qoladi. Charchaganini bildirmaslikka har qancha harakat qilmasin, baribir keksaligi oshkora qilib qo‘yardi. Otasini doimo kuzatib yurgan, ahvolini anglab yetgan kenja Abdulloh imkon qadar unga yordam berishga urinadi. U keksa otasining harsillab ketmon chopishini ko‘rib ruhan eziladi. Abdullohning ketmon chopishga kuchi yetmasa-da, otasiga sezdirmay toklarning ostini yumshatishga, yer chopishga harakat qildi.
Erta tongda eshagini minib, choshgohgacha mollarga ikki-uch marta o‘t olib kelar, tushdan keyin yana shunday qilardi. Hamma o‘yin bilan ovora bo‘lganida, u mehnat qilardi. Vaqt topdi degunicha qo‘liga kitob olib mutolaa qilardi. Ota-onasi biron marotaba o‘t olib kel, yer chop, kitobingni o‘qigin, deb aytmasdi, yurakdan mehnat qilar va tinim bilmasdi. Onasi bo‘lsa, “Ko‘p kitob o‘qiyverma”, deb chiroqni o‘chirib qo‘yardi. Shunga qaramay, ilm olishga qiziquvchan bola fonarini yoritib ko‘rpaning ichida kitob o‘qirdi. U oldiga katta maqsad qo‘ygan: “O‘qib yetuk inson bo‘laman, otamning og‘irini yengil qilaman, onamga ko‘makdosh bo‘laman”, deb tinmay harakat qilardi. Ba’zi yoshi katta bolalar uni masxaralab kamsitishganda: “Hali shoshmay turinglar, kelajakda olim bo‘laman. O‘shanda Abdullohning kimligini ko‘rasizlar, hammangiz yalinib oldimga borasizlar!” derdi. Murod ota farzandini doimo duo qilardi. Murod ota qo‘shnisi Temir ota bilan gaplashib o‘tirganida, eshakka o‘t ortib kelib tushirishga qiynalayotgan Abdullohga qarab:
– Shu o‘g‘lingdan katta odam chiqadi. Hech tinim bilmaydi. “Bo‘ladigan bola o‘n besh yoshda bosh bo‘lar, bo‘lmaydigani qirqqa kirsa, yosh bo‘lar”, degan maqolni eshitgansan-a, shu maqol sening o‘g‘lingga o‘xshagan g‘ayratli bolalarga aytilganov. Menga qara, Murod, o‘g‘lingni ishla deb urasanmi? – dedi ko‘ziga tikilib.
– Nima deyapsan, bu bolani urib bo‘larkanmi? O‘zining g‘ayrati ichiga sig‘maydi. Boshqalarga o‘xshab o‘ynagin, dam ol desam, quloq solmaydi.
Abdulloh maktabni tugatib, oliygohda o‘qidi. Uni bitirib, katta olim bo‘ldi. Otasini e’zozlab, boshlariga ko‘tarib, duosini oldi. Uni yaxshi taniganlar: “Sen duo olgansan, sen bilan o‘ynashib bo‘lmaydi!” derdilar. Ha, “Bo‘ladigan bola boshidan” deb bejizga aytilmagan. Bu kabi bolalarga ishoraning o‘zi kifoya bo‘ladi. Har gapni ma’nosiga qarab yo‘l tutadi. Ba’zilar qirqqa kirsa-da, pand-nasihatni qulog‘iga olmaydi. To‘g‘rini egri, egrini to‘g‘ri deydi. Dangasalikka o‘rganib, ota-onaning xizmatidan qochib, yomonligini qo‘ymay, ulg‘ayishga intilmaydi.
Ey aziz farzand! Intilganga tole yor! Ota-onasini xizmatini qilgan, ustozlar duosini olgan, el-yurtning olqish va rahmatlarini olgan inson, albatta, baxtli bo‘ladi. Bunday insonlar uzoq umr ko‘radilar. Kim mana shunday insonlarga yomonlik qilsa, albatta, yomonligi o‘ziga qaytadi. Shu bois ulug‘larimiz: “Duo olgan odamdan ehtiyot bo‘ling. U duolar qo‘rg‘onida bo‘ladi. Unga yomonlik qilsangiz, o‘zingizni balolarga giriftor qilasiz. Siz ham duo olgan mana shunday insonlar duosini oling, siz ham baxtli bo‘lasiz”, deydilar. Yuqoridagi ulug‘ insonlarning aytganini qilib, baxtga erishing, rahmat va olqishlar olib, umringizni barakotli qiling. Aslo qarg‘ish olmang! Qarg‘ish umringizni kesib, barakangizni qochiradi. Aqlingizni yoshligingizdan ishlatsangiz, hayotda ko‘p yaxshiliklar ko‘rasiz.
Qirq yoshga yetsa ham aqli to‘lmasa,
Yomon amallarni hargiz qo‘ymasa,
Ustiga fazldan libos kiymasa,
Bo‘ladi, bundayni odam demasa.
“Qasamini buzgan qiz” kitobidan
Abu Bakr roziyallohu anhuning muhabbati
Buyuk sahobiy Abu Bakr roziyallohu anhu bunday deydilar: “Biz hijratda edik. Men juda chanqab turgan edim. Ozgina sut olib kelib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga uzatdim va: “Yo Allohning Rasuli, ichib oling”, dedim. Rasululloh ichdilar-u, mening chanqog‘im qondi”.
Bu gaplar aynan haqiqat. Abu Bakr roziyallohu anhu chin dildan shunday dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ichdilar va Abu Bakr roziyallohu anhuning chanqoqlari qondi. Bu muhabbatning go‘zalligini his qila olyapsizmi? Bu o‘zgacha, xos bir muhabbatdir...
Savbon roziyallohu anhuning muhabbati
Payg‘ambar alayhissalom dastyorlari Savbon roziyallohu anhuning oldida kun davomida bo‘lmadilar. Nabiy alayhissalom qaytib kelganlarida Savbon roziyallohu anhu u zotga qarab: “Ey Allohning Rasuli, meni yolg‘iz tashlab ketdingiz”, dedi-da, yig‘lab yubordi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Shunga yig‘layapsanmi?” – dedilar. Savbon roziyallohu anhu: “Yo‘q, Rasululloh! Lekin jannatda sizning va o‘zimning martabamni yodga olib qo‘rqib ketdim. Alloh taoloning mana bu oyati esimga tushdi: «Kimda-kim Alloh va Payg‘ambarga itoat etsa, ana o‘shalar Allohning in’omiga erishgan zotlar, ya’ni, payg‘ambarlar, siddiqlar, shahidlar va solih kishilar bilan birgadirlar. Ular esa eng yaxshi hamrohlardir»[1]. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Xursand bo‘laver! Sen ham o‘zing muhabbat qo‘yganlar bilan birgasan”, dedilar.
Savod ibn G‘oziyyaning muhabbati
Savod ibn G‘oziyya Uhud g‘azoti kunida qo‘shinning markazida turardi. Nabiy alayhissalom qo‘shinga qarata: “Saflarni rostlanglar, to‘g‘ri turinglar!” – dedilar. Qarab borar ekanlar Nabiy alayhissalom Savod roziyallohu anhuning to‘g‘ri turmaganini ko‘rib: “Rostlangin, ey Savod!” – dedilar. Sahobiy: “Xo‘p”, dedi-yu, biroq to‘g‘irlanmasdan turaverdi. Payg‘ambar alayhissalom u tomonga yaqinlashib, qo‘llaridagi misvoklari bilan sahobiyning biqiniga niqtab: “Savod, to‘g‘ri turgin!” – dedilar. Savod: “Og‘rittingiz, Rasululloh! Alloh taolo sizni haq ila yuborgan bo‘lsa, endi men sizdan o‘ch olishim uchun imkon bering”, dedi. Payg‘ambarimiz alayhissalom qorinlarini ochib: “Qasosingni olvol, Savod”, dedilar. Savod roziyallohu anhu egilib qorinlarini o‘pa boshladi va: “Yo Allohning Rasuli, bugun shahidlik kunidir, shuning uchun ham oxirgi onlarimda tanam sizning muborak tanangizga tegib qolishini xohladim”, dedi.
Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Minbar yasalmasidan avval Nabiy sollallohu alayhi vasallam xurmoning tanasiga suyanib xutba qilar edilar. Bir muddat o‘tib, minbar joylashtirilganidan so‘ng Nabiy sollallohu alayhi vasallam minbarga ko‘tarildilar. Shunda o‘sha xurmo tanasidan (yosh boladay) o‘ksik ovoz chiqdi. Uni, hatto biz ham eshitdik. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam keldilar-da, unga qo‘llarini tekkizdilar. Zum o‘tmay u tinchib qoldi” (Imom Buxoriy rivoyati).
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Niso surasi, 69-oyat.