Qo‘shnimning bolalari qizlarim bilan tengqur, doim birga o‘ynashardi. Bir kuni qo‘shnim Anora norozi ohangda, to‘satdan: “Islom dinining ko‘p qoidalari menga to‘g‘ri kelmaydi, shuning uchun biz masihiylikka e’tiqod qilyapmiz”, deb qoldi. Kutilmagan bu so‘zlardan hayron qoldim. Nahotki, qo‘shnim missionerlarning tuzog‘iga ilinib qolgan bo‘lsa?! Afsuski, shunday ekan!
U bilan bo‘lib o‘tgan qisqa suhbatimiz asnosida dinimizning sofligi va go‘zalligini Qur’on va hadislar bilan ishonchli dalillar ila astoydil quvvatlab, tushuntirdim. Missionerlarning maqsadlarini imkon qadar ochib berdim. Lekin u so‘zlarimdan xulosa chiqaradigan darajada emasdi. Qaytanga: “Siz Injilni o‘qib ko‘ring, gaplarimga shohid bo‘lasiz”, deb, meni-da o‘z e’tiqodiga da’vat qilardi... Uni gaplariga e’tibor bermay, u bilan xayrlashdim.
Taxminan ikki hafta u bilan ko‘rishmadim. Oradan bir oy o‘tar-o‘tmas uyimga yig‘lab kirib keldi:
– Opa, men qattiq adashdim, gaplaringizni jiddiy o‘ylab ko‘rsam, qilgan amallarimdan qo‘rqib ketyapman, Alloh meni kechirarmikan? – deb ko‘zyosh to‘kdi.
Uni tinchlantirib:
– Agar chin dildan afsus-nadomatda bo‘lsangiz, tavba qilsangiz, inshoalloh, Alloh kechiradi, – dedim.
Shu-shu bo‘ldiyu, qo‘shnim bilan aloqalarimiz yana tiklandi. Bir kuni suhbatida ularni bu yo‘lga da’vat qilgan akasi va kelinoyisining ahvoli haqida qayg‘urdi. “Qancha gapirmaylik, hech bu yo‘ldan qaytishmayapti, bunga qanday chora topsak ekan”, deb yozg‘irib qoldi.
Oradan ancha vaqt o‘tdi, qo‘shnim Chirchiq shahriga oilasi bilan ko‘chib ketdi. Bir kuni nimadir yumush bilan uning uyiga borganimda kelinoyisini uchratdim. Salom-alik qilgandan so‘ng qizchasi qo‘liga shirinlik berib:
– Bismillahir rohmanir rohiym, deb yegin, dedim. So‘zimni tugatar-tugatmas:
– Unday so‘zni aytmagin, “Isoga hamd bo‘lsin”, degin, – deb o‘rgatdi qizalog‘iga.
– Nega unday deysiz? Axir bolaning tarbiyasiga zid so‘zlar aytyapsiz, yana bu katta shirkdir”, – dedim. U esa:
– Iso Allohning o‘g‘li, Isoga sig‘indik nima, otasiga sig‘indik nima, bari bir. Hech bir xato tomoni yo‘q, – deya ta’kidladi.
Unga tushuncha berish niyatida: “Alloh yagonadir. U tug‘magan va tug‘ilmagan ham” (Ixlos surasi, 1-3-oyatlar) oyatini keltirib o‘tdim. Unga qancha misollarni keltirmay, baribir o‘z fikridan qaytmasdi. Aksincha menga:
– Sizga juda achinaman, e’tiqodda mustahkam ayol ekansiz, ammo adashgansiz, to‘g‘ri yo‘lni tanlashingiz uchun yana bir o‘ylab ko‘ring. Siz ham xudomiz bo‘lgan Isoga sig‘ining, najot topasiz, – dedi.
Men uning aytgan so‘zlaridan o‘zimni juda yomon his qildim, go‘yo nafasim qaytgandek bo‘ldi. U adashganini anglash o‘rniga o‘z to‘riga meni ham chorlab: “Biz birgina Injilni tan olamiz, boshqa kitoblarni tan olmaymiz”, deb so‘zida qattiq turib oldi. O‘zimni tortishishdan qancha olib qochmay:
– Agar gaplaringiz o‘rinli bo‘lganda, shuncha odam masihiylikka e’tiqod qilarmidi? – deb tortishishga kirishdi:
Ayol tilidan so‘zlanayotgan ba’zi so‘zlarni gapirish u yoqda tursin, eslashga ham yuragim dosh bermaydi. Odam shunchalar qabohatga botishi mumkinmi?
Pok dinimiz va Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) haqida aytgan so‘zlaridan qattiq qalbim og‘ridi:
– Iltimos boshqa haqorat qilmang, ortiq bardosh qilolmayman, – dedim oxiri. Gapirish befoydaligini bilib, ketishga chog‘landim. Afsuslar bo‘lsinki, uning bu egri aqidasidan qaytarolmadim. Uyni tark etarkanman, obdon o‘yladim. Bu holatga qanday chora ko‘rish mumkin? Kimning loqaydligi sabab bunga?
***
Ishini tez va sifatli qiladigan usta qidirganimizda bizga bir yigitni tavsiya qilishdi. Haqiqatan, ustaning ishi bizga ma’qul keldi, ammo...
Unga yordamchi sifatida ishlayotgan ukam menga o‘rtalaridagi bo‘lgan savol-javobni so‘zlab berdi: “Ustaning vazminligi va o‘z ishiga mas’uliyat va mohirlik bilan yondoshishiga havasim keldi. Ishini o‘rganish uchun diqqat bilan uni kuzatdim. Tushlik vaqti, “Allohga shukr” kalimasini aytganimda usta:
– Men Alloh demayman, Xudo deb murojaat qilaman, – dedi. “Xudoga sig‘inarkan-ku”, dedim ichimda. Ba’zi harakatlarini ko‘rib:
– Hattoki “bismillah” lafzini ishlatmas ekansiz? – dedim ajablanib.
– Men musulmon emasman, masihiyman. Yolg‘iz Isoga sig‘inaman. U meni asraydi, doim hamrohimdir, dedi.
– O‘lganingizda qabringiz qayerda bo‘ladi, sizga kim janoza o‘qiydi, shular haqida ham o‘yladingizmi? – dedim taajjubim tobora ortib.
– Odam o‘lgandan keyin qayerga ko‘milishining ahamiyati yo‘q, janozaga kelsak, o‘qilmasa ham bo‘laveradi, – dedi xotirjam. Yuragim tars yorilgudek bo‘lib:
– Aka bu haqda oilangiz, ya’ni ota-onangiz bilishadimi? – deb so‘radim.
– Ha nafaqat bilishadi, balki ular ham, ayolim ham mening yo‘limda, allaqachon, – deb javob berdi usta.
Ming taassuflar bo‘lsinki, oramizda shunday insonlar borligi achinarli holat. Axir o‘z dinidan qaytgani yetmaganday, bemalol o‘z g‘oyalarini targ‘ib qilishiga qanday ko‘z yumish mumkin?! Ba’zilar o‘z dinini yaxshi bilmaganidan Allohga shirk keltirib, adashyapti. So‘ng boshqalarni ham nasroniylikka chorlayapti.
Alloh taolo kitobida insonlarni ogohlantirib shuday deydi: “Ey, ahli kitoblar! (Isoni ilohiylashtirib) diningizda haddan oshib ketmangiz! Alloh (sha’ni)ga esa faqat haq (gap)ni aytingiz! Albatta, Iso Masih ibn Maryam faqat Allohning payg‘ambari va Uning Maryamga tushirgan “Kalimasi” hamda Uning tomonidan (kelmish) ruhdir, xolos. Bas, Allohga va Uning payg‘ambarlariga imon keltiringiz! “(Ilohlar) uchta” demangiz! Qaytingiz – o‘zlaringizga yaxshi bo‘lur! Albatta, Alloh yagona ilohdir! U farzandli bo‘lishdan pokdir. Osmonlardagi-yu Yerdagi narsalar Unikidir. Alloh vakillikka kifoyadir” (Niso surasi, 171-oyat).
Demak, Iso (a.s.) Allohning o‘g‘li emas, balki bandasi va payg‘ambari, Maryam ham Allohning xotini emas, bir soliha banda. Iso (a.s.)ni “Allohning kalimasi” deb atalishiga bois u zot Allohning “Bo‘l!” degan so‘zi tufayli dunyoga kelgani yoki u zotga aytilgan so‘z bilan hidoyatga yo‘llash joiz bo‘lgani uchundir.
“Ey, (Isoga) imon keltirgan zotlar! Allohdan qo‘rqingiz va Uning payg‘ambari (Muhammad)ga ham imon keltiringiz, (shunda) U sizlarga o‘z rahmatidan ikki barobar ato etur va sizlarga (qiyomatda yorituvchi) nur paydo qilur hamda sizlarni mag‘firat qilur. Alloh mag‘firatli va rahmlidir” (Hadid surasi, 28-oyat).
Nilufar BOZORBOY qizi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Tashaddud yo‘nalishi tarafdorlari dinni faqatgina Qur’on va Sunnat deb talqin qilib, har bir masalaga dalil so‘rayverishadi, chunki ular ikkinchi ta’rifdan, ya’ni «Fiqh ilmi – mukallaflar qiladigan amallarning holatini halol yoki haromlik, fasod yoki sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir», degan ta’rifdan g‘ofil qolishgan.
Demak, faqihning ishi shifokorning ishidek ekan. Hozir shifokorning huzuriga borib, «Qornim og‘riyapti», deysiz. U sizga: «Nima yeding? Nima ichding? Qon bosiming bormi? Qandli diabet bilan og‘rimaganmisan?» degan savollarni beradi. Keyin dori yozib beradi. Shifokorning ishi shunaqa. O‘sha shifokordan: «Siz aytgan falon dori qanday tayyorlangan?» deb so‘raysizmi? Yo‘q. Bu sohaning o‘z mutaxassislari bo‘ladi – dorishunoslar.
Xuddi shunga o‘xshab, muhaddislar ham faqihlarga: «Sizlar tabibsizlar, bizlar esa dorishunos», deyishadi. Ha, faqihlar shifokorga o‘xshaydi, ularning amali hukm chiqarish bo‘ladi. Ularni biror tashkilot deb olsak, odamlar ularga nikoh va taloq, savdo-sotiq masalalari bo‘yicha murojaat qilishsa, holatga qarab, hukm chiqarib berishadi. Demak, faqihlar mukallaflar qilayotgan amallarning holati haqida bahs qilishadi, ularning dalili haqida emas. Dalilning bahsini qila oladigan zotlar esa mutlaq mujtahidlardir.
Bir masalaning dalili mujtahid tomonidan Qur’on va sahih Sunnatdan olinganiga ishonch hosil qilmasak, uni qabul qilmaymiz.
Mujtahidlar kimlar? Ular sahoba, tobe’in va mazhab imomlaridir. Hukm faqat hanafiy, molikiy, shofe’iy yoki hanbaliy mazhabi ulamolari tomonidan chiqarilgan bo‘lsagina qabul qilamiz. Masalan, bir hukmning Abu Hanifaga nisbat berilganini ko‘rsak, aniq bilamizki, u zot hech qachon dalilsiz gap aytmaganlar. Oddiy muftiy esa mazhabni puxta o‘rgangach, mana shu mazhab asosida fatvo beradi, chunki uning oldida mutlaq mujtahidlardan yetib kelgan, ishonchli, mazhabda qaror topgan hukmlar bo‘ladi. Biz hukmni mana shunday mazhabdan sodir bo‘lsagina qabul qilamiz. Farmatsevt odam dorini faqat ishonchli korxonadan olib, Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan muhrlangan holatda berishi kerak bo‘lganidek, biz ham hukmni faqatgina ishonchli, muhr bosilgan mazhab tomonidan berilgandagina qabul qilamiz. Shundagina ko‘nglimiz xotirjam bo‘ladi.
Masalan, kamina xodimingizning ishi ham shaxsning holatlarini o‘rganishdir. Falonchida nima sodir bo‘ldi, nega xotinini taloq qildi, uning holati qanday? Shularni bilib, so‘ng unga mazhabdan hukm aytaman. Men shifokor bo‘lsam-u, dorishunos bo‘lmasam, lekin o‘zimcha borib, dori tayyorlasam, bemorni o‘ldirib qo‘yishi mumkin, chunki mening ishim uni davolashdir, unga dori tayyorlash emas. Dorini shu sohaning mutaxassislari tayyorlaydi. Buning uchun juda katta ilm, tajriba kerak. Endi men faqih bo‘la turib, yangitdan hukm chiqarish bilan shug‘ullansam, «Falonchining xotiniga taloq tushibdi», deb fatvo berib yuboraman, Falonchining qo‘lini kesishga hukm qilaman, yana kimningdir hayotini barbod qilaman, natijada butun jamiyatni buzib yuboraman. E’tibor beryapsizlarmi?! Shunday holat yuzaga keladi!
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan