Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Odamlar azonda va birinchi safda nima borligini bilganlarida edi, unga faqat qur'a tashlash bilan erishishdan boshqa iloj bo'lmasa, albatta qur'a tashlar edilar. Tahjir[1]da nima borligini bilganlarida, unda kimo'zar qilar edilar. Hufton va Bomdod namozlarida nima borligini bilganlarida, emaklab bo'lsa ham kelgan bo'lar edilar”(Imom Buxoriy rivoyati).
اللَّهُمَّ اجْعَلْ في قَلْبِي نُوراً، وفي لِسانِي نُوراً، وَاجْعَلْ في سَمْعِي نُوراً، وَاجْعَلْ في بَصَري نُوراً، وَاجْعَلْ مِنْ خَلْفِي نُوراً، وَمِنْ أمامي نُوراً، وَاجْعَلْ مِنْ فَوْقي نُوراً وَمِنْ تَحْتِي نُوراً، اللَّهُمَّ أعْطِني نُوراً
“Allohumma, ij'al fiy qolbiy nuron va fiy lisaniy nuron, vaj'al fiy sam'ii nuron, vaj'al fiy basorii nuron, vaj'al min xolfiy nuron va min amaamiy nuron, vaj'al min favqiy nuron va min tahtiy nuron. Allohumma a'tiniy nuron”
“Allohim! Qalbimda nur qilgin, tilimda nur qilgin, qulog'imda nur qilgin, ko'zimda nur qilgin, oldimdan nur qilgin, ortimdan nur qilgin, ustimdan nur qilgin, ostimdan nur qilgin. Allohim, menga nur ato etgin”(Imom Muslim rivoyati).
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Iqomatni eshitsangiz, namozga sakinat[2] va viqor[3] bilan yurib kelinglar”(Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Faqihlar masjidga borishda shoshmasdan, qadamni yaqin-yaqin bosib borishning sunnat ekanini aytganlar. Toki yurib boruvchining savobi yanada ko'p bo'lsin.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarni Alloh u bilan xatolarni o'chiradigan, darajotlarni ko'taradigan narsaga dalolat qilmayinmi?” dedilar. Sahobalar roziyallohu anhum: “Ayting, yo Rasululloh”, dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Masjid sari qadamni ko'paytirish” dedilar (Imom Muslim rivoyati).
اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ
“Allohumma iftah liy abvaba rohmatik”
“Allohim! Menga rahmating eshiklarini ochgin”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Sizlardan birortangiz masjidga kirsa, Nabiy sollallohu alayhi vasallamga salom yo'llasin va
“Allohumma mag'fir lana zunubana vaftah lana abvaba rohmatik”
“Allohim! Menga rahmating eshiklarini ochgin”, desin (Imom Nasoiy rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamlar azonda va birinchi safda nima borligini bilganlarida edi, unga faqat qur'a tashlash bilan erishishdan boshqa iloj yo'q bo'lsa, albatta qur'a tashlar edilar”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Bunda o'zgalarga ozor bermaslik, yoshi kattalarni hurmat qilish shart qilinadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan birortangiz masjidga kirsa, ikki rakat namoz o'qimasdan o'tirmasin”, deganlar (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Agar o'tirib olganidan keyin yodiga tushsa, o'sha zahoti turib, o'qib olsa ham bo'ladi. Ammo makruh vaqtlar bundan mustasno.
اللَّهُمَّ إني أسألُكَ مِنْ فَضْلِكَ
“Allohumma inniy asaluka min fazlik”
“Allohim, fazlingdan so'rayman”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Qachon biringiz masjiddan chiqsa, “Allohim, fazlingdan so'rayman”, desin» dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadi: “Masjidga kirganingda avval o'ng oyoqni, chiqqaningda avval chap oyoqni bosishing sunnatdandir”.
Davron NURMUHAMMAD
[1] Namozga erta kelish.
[2] Ohista, xotirjam harak'at qilish, behuda narsalardan tiyilish.
[3] Ko'zni tiyish, ovozni ko'tarmaslik, har tarafga alanglamaslik.
Qiyomat qoim bo‘lishining yana bir belgisi – musulmonlarning Quddusni fath etishi sanaladi.
Siyrat va tarix ilmi bo‘yicha mutaxassislar Quddus fathi Umar roziyallohu anhu davrida hijriy 16 yilida yakunlanganini qayd etishgan.
Hazrati Umar roziyallohu anhuning shaxsan o‘zlari Quddusga mahalliy aholi bilan tinchlik shartnomasi tuzish uchun boradilar va u yerda masjid quriladi.
Imom Ahmad Ubayd ibn Adamdan uning Ka’bul Axbor bilan suhbatini keltiradi:
“Umar roziyallohu anhu so‘radilar:
Ka’b aytadi:
Umar roziyallohu anhu dedilar:
Keyin Umar roziyallohu anhu qibla tomonga qarab namoz o‘qidilar, so‘ng ridolaridan changlarni qoqib tashladilar.
Shu o‘rinda Ka’bul Axbor rahmatullohi alayh haqida to‘xtalib o‘tsak. U ahli kitoblarning buyuk olimlaridan bo‘lgan. Abu Bakr roziyallohu anhu davrida Islomni qabul qilgan. Umar roziyallohu anhu davrida Madinaga ko‘chib o‘tgan. So‘ngra Shomda yashadi va Usmon roziyallohu anhu davrida vafot etgan.
Ma’lumki, salibchilar Quddusni 100 yil davomida egallab turdi. Nihoyat bu muborak joyni buyuk jangchi va himoyachi Sulton Salohiddin rahimahulloh fath etgan.
Alloh taolo unga Umar roziyallohu anhuning g‘alabasidek g‘alaba berdi. G‘alaba ko‘lami bo‘yicha unga teng keladigani Konstantinopolni zabt etgan Sulton Muhammad Fotih rahimahulloh edi.
Muhammad Fotih (hijriy 832-886 / milodiy 1432-1481) – 1444 va 1451-1481 yillarda Usmonli sultoni. U fath siyosatini faol olib bordi. Usmonli qo‘shinining 26 ta yurishiga rahbarlik qilgan. Konstantinopolni 1453 yil qo‘lga kiritdi va uni Usmonli xalifaligining poytaxtiga aylantirdi.
Vizantiya mavjudligiga nuqta qo‘ydi, keyin Serbiya (1459), Morea (1460), Trebizond imperiyasi (1461), Bosniya (1463), Evbeyani (1471) fath etdi.
Karaman podshohligi (1471), Qrim xonligi va Albaniyani bo‘ysundirdi (1475), Albaniya (1479). Oqqo‘yunli davlati hukmdori Uzun Hasan bilan muvaffaqiyatli urushlar olib borgan.
Manbalar asosida
Bahriddin XUSHBOQOV
tarjimasi.