Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Odamlar azonda va birinchi safda nima borligini bilganlarida edi, unga faqat qur'a tashlash bilan erishishdan boshqa iloj bo'lmasa, albatta qur'a tashlar edilar. Tahjir[1]da nima borligini bilganlarida, unda kimo'zar qilar edilar. Hufton va Bomdod namozlarida nima borligini bilganlarida, emaklab bo'lsa ham kelgan bo'lar edilar”(Imom Buxoriy rivoyati).
اللَّهُمَّ اجْعَلْ في قَلْبِي نُوراً، وفي لِسانِي نُوراً، وَاجْعَلْ في سَمْعِي نُوراً، وَاجْعَلْ في بَصَري نُوراً، وَاجْعَلْ مِنْ خَلْفِي نُوراً، وَمِنْ أمامي نُوراً، وَاجْعَلْ مِنْ فَوْقي نُوراً وَمِنْ تَحْتِي نُوراً، اللَّهُمَّ أعْطِني نُوراً
“Allohumma, ij'al fiy qolbiy nuron va fiy lisaniy nuron, vaj'al fiy sam'ii nuron, vaj'al fiy basorii nuron, vaj'al min xolfiy nuron va min amaamiy nuron, vaj'al min favqiy nuron va min tahtiy nuron. Allohumma a'tiniy nuron”
“Allohim! Qalbimda nur qilgin, tilimda nur qilgin, qulog'imda nur qilgin, ko'zimda nur qilgin, oldimdan nur qilgin, ortimdan nur qilgin, ustimdan nur qilgin, ostimdan nur qilgin. Allohim, menga nur ato etgin”(Imom Muslim rivoyati).
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Iqomatni eshitsangiz, namozga sakinat[2] va viqor[3] bilan yurib kelinglar”(Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Faqihlar masjidga borishda shoshmasdan, qadamni yaqin-yaqin bosib borishning sunnat ekanini aytganlar. Toki yurib boruvchining savobi yanada ko'p bo'lsin.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarni Alloh u bilan xatolarni o'chiradigan, darajotlarni ko'taradigan narsaga dalolat qilmayinmi?” dedilar. Sahobalar roziyallohu anhum: “Ayting, yo Rasululloh”, dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Masjid sari qadamni ko'paytirish” dedilar (Imom Muslim rivoyati).
اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ
“Allohumma iftah liy abvaba rohmatik”
“Allohim! Menga rahmating eshiklarini ochgin”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Sizlardan birortangiz masjidga kirsa, Nabiy sollallohu alayhi vasallamga salom yo'llasin va
“Allohumma mag'fir lana zunubana vaftah lana abvaba rohmatik”
“Allohim! Menga rahmating eshiklarini ochgin”, desin (Imom Nasoiy rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamlar azonda va birinchi safda nima borligini bilganlarida edi, unga faqat qur'a tashlash bilan erishishdan boshqa iloj yo'q bo'lsa, albatta qur'a tashlar edilar”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Bunda o'zgalarga ozor bermaslik, yoshi kattalarni hurmat qilish shart qilinadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan birortangiz masjidga kirsa, ikki rakat namoz o'qimasdan o'tirmasin”, deganlar (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Agar o'tirib olganidan keyin yodiga tushsa, o'sha zahoti turib, o'qib olsa ham bo'ladi. Ammo makruh vaqtlar bundan mustasno.
اللَّهُمَّ إني أسألُكَ مِنْ فَضْلِكَ
“Allohumma inniy asaluka min fazlik”
“Allohim, fazlingdan so'rayman”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Qachon biringiz masjiddan chiqsa, “Allohim, fazlingdan so'rayman”, desin» dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadi: “Masjidga kirganingda avval o'ng oyoqni, chiqqaningda avval chap oyoqni bosishing sunnatdandir”.
Davron NURMUHAMMAD
[1] Namozga erta kelish.
[2] Ohista, xotirjam harak'at qilish, behuda narsalardan tiyilish.
[3] Ko'zni tiyish, ovozni ko'tarmaslik, har tarafga alanglamaslik.
Savol: Hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Har tong quyosh chiqqanda ikki farishta nido qiladi. Ey Alloh infoq qiluvchini infoqini o‘rnini to‘ldirgin va xasis, ziqnaga talofat ber” der ekanlar. Lekin biz hayotda bu hadisning aksini ko‘ramiz. Infoq, ehson va sadaqa qiluvchilar yashashda o‘rta hol, ba’zilari esa biroz qiynalgan bo‘lsa, ziqna, xasis Alloh yo‘lida bir chaqa ham infoq qilmaydiganlar esa, dunyolari ziyoda bo‘lib borayotganligini ko‘ramiz. Shunda kishi hayoliga bu hadis sahihmikan yoki yolg‘onmi degan o‘y keladi. Agar sahih bo‘lsa nega infoq qiluvchining qilgan infoqini o‘rni to‘lmayapti? Nega xasis, ziqna odam talofat ko‘rmayapti?
Javob: Mazkur hadis sahih, muttafaqun alayh. Hadisning to‘liq matni quyidagicha.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Bandalar har tong ottirganlarida ikki farishta tushib, ularning biri: "Yo Alloh infoq qiluvchini infoqini o‘rnini to‘ldirgin", ikkinchisi esa: "Yo Alloh xasis, ziqnaga talofat ber" deydi” (Al-Jome’ as-Sahih, 445-bet, 1442-hadis)
Ushbu hadisning ma’nosiga o‘xshash boshqa hadislar ham mavjud. Misol uchun, Abu Umoma roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilganlar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Ey Odam bolasi agar sahovatli bo‘lsang, bu ishing sen uchun yaxshidir. Agar ziqna, xasis bo‘lsang, bu ishing sen uchun yomondir" (Imom Muslim va Imom Termiziy rivoyati).
Oyatda esa: “Har bir infoq qilgan narsangizning o‘rnini U to‘ldirur. U zot rizq berguvchilarning yaxshisidir” deyiladi (Saba’ surasi, 39-oyat). Ushbu oyatni Ibni Kasir rahimahulloh tafsirlarida: "Robbingizning buyurgan yoki muboh qilgan ishlarida biror bir narsani infoq qilsangiz, albatta, U dunyoda uning badalini beradi. Oxiratda esa, savob va mukofot beradi", deganlar.
Endi savol beruvchining fikriga keladigan bo‘lsak, u inson faqatgina hadisdagi to‘ldirish va talofot so‘zlarini mol-mulk ma’nosida tushunganlar. Hadisning asl mohiyati esa, bundan ko‘ra chuqurroq va kengroqdir. Aslida infoq qiluvchi kishiga G‘oniy va Karim bo‘lgan Allohning O‘zi kifoya qilishi uning infoqiga eng yaxshi evazdir. Allohni infoq qiluvchi bandasining ahlini isloh, farzandlarini iqtidorli, tanasini sog‘, oziga baraka berishi va uni to‘g‘ri yo‘lga boshlashi, yaxshiliklar qilishga muvaffaq qilishi, qalbida sakinat, insonlarni unga nisbatan muhabbatli va iymon halovatini sezuvchi qilib qo‘yishi infoq qiluvchi kishiga dunyo matolaridan cheklanishidan ko‘ra yaxshiroqdir. Zotan oriflar ruhiy rizqlarni ko‘zni quvontiruvchi dunyo matolaridan ko‘ra abadiy va qiymati baland deb biladilar.
“Talofat” esa, faqatgina molning talofati degani emas, balki kishining oilasini notinchligi, farzandlarini noqobil, o‘zgalar bilan yaxshi aloqada bo‘lmasligi, doim tashvishda, hayotda kishini xafa qiladigan ishlar bilan yashashi, moli ko‘p bo‘lsa-da foydalana olmasligi va doimo tanasining dardi bilan azob uqubatda hayot kechirishi tushuniladi. Bunday holatlar esa, molning talofotidan ko‘ra yomonroqdir.
Hadisda kelgan farishtalarning duosi Qur’oni karimdagi ushbu oyatlarga muvofiqdir: "Ammo kimki (ato) bersa va taqvo qilsa. Va go‘zal (so‘z)ni tasdiq qilsa. Bas, Biz uni osonga muyassar qilamiz. Ammo kimki baxillik va istig‘no qilsa. Va go‘zal (so‘z)ni yolg‘onga chiqarsa. Bas, Biz uni qiyinga muyassar qilamiz" (Layl surasi, 5-10-oyatlar).
Alloh barchamizni oyatlarini va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarini asl mohiyatlari bilan anglab yetishimizni oson qilsin.
Yusuf Qorozoviyning “Fataava Muasira” nomli asaridan
“Imom at-Termiziy” jome’ masjidi imom xatibi
Yahyo Abdurahmonov tarjimasi