Malayziyada o‘tkazilayotgan “Qo‘lyozmalar va tarixiy hujjatlarga bag‘ishlangan ikkinchi xalqaro konferensiya” o‘z ishini davom ettirmoqda. Bu haqda "Azon" nashri xabar berdi.
Konferensiyada Quvayt arab ochiq unversiteti professori Muhammad Hassan Tayyon eng nodir qo‘lyozmalarning tadqiq, tahqiq qilish va ularni o‘rganish borasidagi tajriba-tavsiyalarini berish bilan birga Ibn Sino va boshqa yurtimizdan chiqqan allomalarning hayoti va ilmiy merosi to‘g‘risida fikrlarini bildirdi.
Saudiyaning Podshoh Malik Abdulaziz universiteti qo‘lyozmalar fondi mudiri, Shayx Abdulloh ibn Muhammad al-Munif o‘z so‘zida: O‘zbekistondan ko‘pllab allomalar yetishib chiqqanligi, ularning ma’naviy merosi bugun dunyodagi qo‘lyozma fondlarini oltin xazinasiga aylanganligini ta’kidladi va “Arablar doimo ilm-ma’rifatni qo‘llab quvvatlaydi. Zero, ilm-ma’rifat Makkadan boshlangan. Ammo uning taraqqiyoti va tarqalishida ajamlarning hissasi katta”, – deb ta’kidladi. Shuningdek, Shayx Abdulloh ibn Muhammad al-Munif IBXITMi bilan ilmiy-tadqiqot ishlarida, ma’naviy merosimizni tadqiq etishda amaliy yordamga tayyor ekanligini bildirdi.
Mazkur konferensiya raisi va Malayziya islom ilmlari universiteti professori Najm Abdurahmon o‘zining BAA da 25.000 dan ortiq qo‘lyozmalar saqlanadigan shaxsiy kutubxonasida mavjud asarlar Movarounnahr ulamolarining asarlari qo‘lyozmalari ekanligini aytib, Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Abdulhamid Keshiylarning hadis ilmi rivojida tutgan o‘rni va ularning ilmiy meroslari eng nodir qo‘lyozmalardan ekanini ta’kidladi va: “Men umrimni Imom Buxoriy asarlarini jamlashga sarfladim. Bir sahifa ma’lumot topsam, albatta uni o‘z shaxsiy fondimga kiritdim. Muhaddisning hayoti va merosiga oid yetti mujallad asar yaratdim”, – dedi.
Shuningdek, IBXITM vakillari direktor o‘rinbosari Sh. Umarov “Movarounnahrlik mashhur muhaddislar hayoti va ilmiy merosi” mavzusida chiqish qildi. Ma’ruza anjuman ishtirokchilari tomonidan diqqat bilan tinglandi va mavzuga oid savol-javoblar bo‘lib o‘tdi.
O‘MI Matbuot xizmati
Tarixchilar Usmonli sultonlarining haj ziyoratiga bormaganiga ikki sababni ko‘rsatadilar:
1. Xavfsizlik muammolari:
Sultonlar haj safariga borishda xavfsizlik muammolariga duch kelgan bo‘lishlari mumkin. Ular uchun hajga borish oddiy odamlarnikidan farqli ravishda murakkab bo‘lgan, chunki sultonning yo‘lda hujumga uchrash xavfi katta edi. Bu holat katta qo‘shin bilan safar qilishni talab qilardi. Haj niyatida yo‘lga chiqib qon to‘kishga sabab bo‘lmasligini afzal bilganlar.
2. Davlat boshqaruvidagi mas’uliyat:
Sultonlar mamlakatni muddatsiz tark etish xavfli deb hisoblashgan. Haj safarlari bir necha oy davom etgani sababli, davlatni hukmdorsiz qoldirish anarxiya va siyosiy beqarorlikka olib kelishi mumkin edi. Shuning uchun sultonlar haj o‘rniga davlat boshqaruvi va xarbiy yurishlarga ustunlik berganlar.
Vaqt o‘tishi bilan Usmonlilar sulolasiga bu an’anaga aylandi. Sultonlar “hajji badal” qilishni tayinlagan bo‘lishi mumkin.
Shu bilan birga, Usmoniy sultonlari Makka va Madinaga doim e’tibor qaratgan. Ular har yili xayriya karvonlarini jo‘natib, muqaddas shaharlarning aholisiga moliyaviy yordam ko‘rsatganlar va Haramayn masjidlarini ta’mirlab, kengaytirib turganlar.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va Islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.