Kecha 02 iyul kuni Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi raisi, professor Sidxart Saksena O‘zbekiston musulmonlari idorasi binosida qabul qilindi. Uchrashuvda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Sh.Minovarov, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Sh.Ziyodov, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi prorektori B.Mamadiyev, O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi direktori o‘rinbosari D.Rasulov va sharqshunos olim S.G‘ulomovlar ishtirok etdilar.
O‘zaro salomlashuvdan so‘ng, Sh.Minovarov O‘zbekiston delegatsiyasining fevral-mart oylarida Buyuk Britaniyada bo‘lib o‘tgan safar tassurotlari, erishilgan natijalar haqida to‘xtalib o‘tib, tashrifning muvaffaqiyatli o‘tishida Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi yordami uchun minnatdorlik bildirdi. Safar davomida erishilgan kelishuvlarni tatbiq qilish ikki tomonga manfaatli bo‘lishini aytib, o‘zaro tadqiqotchilar almashish, Kembrij universitetida “o‘zbek tili” kurslarini tashkil etish, o‘zbekistonlik tadqiqotchilar maqolalarini Kembrij ilmiy jurnallarida nashr qilish ishlarini yo‘lga qo‘yish kabi ikki tomonlama hamkorlikning Yo‘l xaritasiga kiritilgan tadbirlarning amalga oshirilishi mavzusida fikr almashildi. Kembrij universitetida faoliyat yuritayotgan “o‘zbek tili” kurslari tinglovchilari uchun o‘quv qo‘llanmalar tayyorlanayotgani ma’lum qilindi.
Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Sh.Ziyodov Kembrij universitetida o‘tkazilgan muzokaralar asosida Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tomonidan “Buxoro yahudiylarining tarixi”, “Samarqand va Buxoro madrasalari” va “Mahdumi A’zam qabridagi yodgorlik yozuvlari katalogi” mavzularida hamkorlik qilish ishlari boshlangani, Kembrij imkoniyatlaridan foydalanib grant olish uchun taklif va ma’lumot tayyorlanayotganini ma’lum qildi. Tez kunlarda ushbu mavzular bo‘yicha aniq takliflar kiritilishini bildirdi.
S.Saksena universitet olimlari tomonidan mazkur takliflar atroflicha o‘rganilishini, shaxsan o‘zi bu mavzular uchun grant masalasi bilan shug‘ullanishini bildirdi.
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi prorektori B.Mamadiyev hamda O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi direktori o‘rinbosari D.Rasulovlar Buyuk Britaniyaga safar davomida erishilgan kelishuvlarni yuqori baholab, har ikki tashkilot hamkorlik bo‘yicha amaliy ishlarni boshlashga tayyorligini ta’kidladilar.
Professsor S.Saksena O‘zbekistonda ko‘p marotaba bo‘lgani, lekin har galgi tashrif unga yangicha taassurot berishini, ayniqsa so‘nggi yillarda mamlakat kun sayin rivojlanish yo‘lida yangi qadam qo‘yayotganiga guvoh ekanidan xursandligini ta’kidladi. U kelishilgan barcha tadbirlar bo‘yicha Kemrij universiteti tomoni aniq reja ishlab chiqqani va uning bosqichma-bosqich bajarilayotganini ma’lum qildi.
Yig‘ilish so‘nggida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi hamda Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi o‘rtasida o‘zaro hamkorlik anglashuv memorandumi imzolash marosimi bo‘lib o‘tdi.
Mehmon “Hazrati Imom” majmuasini ziyorat qildi.
Uchrashuv do‘stona va samimiy ruhda o‘tdi.
Abdulazim TO‘RAXODJAYEV
O‘MI matbuot xizmati
Hayotda shunday sohalar borki, ularni mukammal egallash uchun butun umr o‘qib-izlanish lozim. Ana shunday kasblardan biri imom-xatiblikdir. Kimdir bu kasb egalariga oson tutishi mumkin. Lekin yetuk imom bo‘lish uchun to‘rt yil madrasa, to‘rt yil diniy oliy ta’lim dargohida o‘qishning o‘zi kamlik qiladi. Chunki imom o‘zi uchun ham jamoat uchun Alloh oldida burchli bo‘lsa, el oldidiga javobgarlik ham katta mas’uliyat yuklaydi. Bu mas’uliyat va xalq ishonchini oqlashning birdan bir yo‘li ilm va taqvodir.
So‘nggi yillarda ilm-fanning barcha yo‘nalishlar qatori diniy-ma’rifiy xususan, shariat, fiqh, aqoid kabi ilmlarni o‘rganish uchun keng yo‘llar ochildi. Bu borada Samarqandda Hadis ilmi oliy maktabi, Imom Moturidiy markazi qoshida Kalom ilmi, Farg‘onada – Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabi, Buxoroda – Bahouddin Naqshband markazida tasavvuf maktabi, Qashqadaryoda – Abu Muin Nasafiy markazida aqida ilmi maktabini tashkil etilishi o‘z samarasini berib kelayotir. Chunki imom-xatiblarning madrasa va oliy ta’lim dargohida olgan bilimlarini mustahkamlash, ularni yanada chuqurlashtirish, yangi zamonaviy diniy masalalarni keng o‘rganishda mazkur maktablar muhim ahamiyat kasb etyapti. Bir so‘z bilan aytganda, bu maktablar imom-xatiblarni chin ma’noda sohaning yetuk egasiga aylanishiga zamin bo‘layotir.
Ayni kunda Farg‘ona viloyatidagi Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabida yigirmadan ortiq vodiylik imom-xatiblar o‘z ish joylaridan uzilmagan holda diniy bilimlarini yana mustahkamlab, fiqh ilmini chuqurroq o‘rganmoqdalar. Ularga tajribali imom-xatiblar Ubaydulloh domla Abdullayev, Ibrohimjon domla Qodirov va Ahmadxon domla Nizomovlar ustoz-shogird an’anasi asosida ta’lim bermoqdalar. Shu kunga qadar tinglovchilar mazkur ustozlar ko‘magida “Muxtasarul-viqoya”, “Alfiqhul-akbar” kitoblari o‘qib tugatishdi. Ayni vaqtda “Kanzul-daqoiq” va Mulla Aliy Qorining “Alfiqhul-akbar”ga yozgan “Sharhul fiqhil Akbar” kitoblari mutolaa qilinib, asarlar batafsil o‘ranilmoqda. Ushbu asarlar Ahli sunna val jamoa aqidasi asosida mo‘min-musulmonlarni to‘g‘ri aqida hamda dinimiz ta’limotlariga amal qilishda vasatiy tarzda yurishlarida asosiy manbalardir.
Ta’kidlash joizki, imom-xatiblarning mazkur ilm dargohida olayotgan bilim va malakalari faoliyatlari uchun nihoyatda manfaatli bo‘lmoqda. Zero, turli yot g‘oyalar ta’siriga tushib adashgan yurtdoshlarimizni to‘g‘ri yo‘lga boshlash, mo‘min-musulmonlarga Ahli sunna val-jamoa va Hanafiy fiqhi asosida islom ta’limotlarini yetkazish, dolzarb mavzularda chiqish qilish, maqolalar yozishda bu dargohdan olinayotgan ilmiy va hayotiy tajribalar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shuningdek, turli uchrashuvlar va mahallalarda olib borilayotgan targ‘ibot tadbirlarida ham mazkur ilmiy maktabda hosil qilingan bilim va ko‘nikmalar asqotmoqda. Imom-xatiblar o‘rtasidagi bilimlar bellashuvida ham mazkur maktab tinglovchilari o‘zini har tomonlama namoyon etayotgani ham e’tiborga molik. Shu bilan birga maktab tinglovchilarining bir qanchasi ilmiy izlanishlarda davom etib, o‘z tadqiqotlari bilan dinimiz ravnaqiga o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar.
Ma’lumki, ilk o‘rta asrlarda Farg‘ona vodiysida fiqh maktabi shakllanib, buyuk allomalar yetishib chiqdi. Birgina Burhoniddin Marg‘inoniy islom xuquqshunosligi borasida beqiyos asarlar ta’lif etgani barchaga ma’lum. Bugun u kishining “al-Hidoya” asari butun musulmon olamida mashhur bo‘lib, islom huquqi – fiqh bo‘yicha eng aniq, mukammal asar sifatida tan olingan.
Bugun ham mazkur an’analar qayta tiklanib, yurtimiz yana ilmu ma’rifat, olim ulamolar diyoriga aylanayotgani quvonarli holdir.
Rahmatulloh JALILOV,
Farg‘ona viloyati vakilligi Matbuot kotibi
(Hidoyat jurnali, 12-son)