Kecha 02 iyul kuni Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi raisi, professor Sidxart Saksena O‘zbekiston musulmonlari idorasi binosida qabul qilindi. Uchrashuvda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Sh.Minovarov, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Sh.Ziyodov, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi prorektori B.Mamadiyev, O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi direktori o‘rinbosari D.Rasulov va sharqshunos olim S.G‘ulomovlar ishtirok etdilar.
O‘zaro salomlashuvdan so‘ng, Sh.Minovarov O‘zbekiston delegatsiyasining fevral-mart oylarida Buyuk Britaniyada bo‘lib o‘tgan safar tassurotlari, erishilgan natijalar haqida to‘xtalib o‘tib, tashrifning muvaffaqiyatli o‘tishida Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi yordami uchun minnatdorlik bildirdi. Safar davomida erishilgan kelishuvlarni tatbiq qilish ikki tomonga manfaatli bo‘lishini aytib, o‘zaro tadqiqotchilar almashish, Kembrij universitetida “o‘zbek tili” kurslarini tashkil etish, o‘zbekistonlik tadqiqotchilar maqolalarini Kembrij ilmiy jurnallarida nashr qilish ishlarini yo‘lga qo‘yish kabi ikki tomonlama hamkorlikning Yo‘l xaritasiga kiritilgan tadbirlarning amalga oshirilishi mavzusida fikr almashildi. Kembrij universitetida faoliyat yuritayotgan “o‘zbek tili” kurslari tinglovchilari uchun o‘quv qo‘llanmalar tayyorlanayotgani ma’lum qilindi.
Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Sh.Ziyodov Kembrij universitetida o‘tkazilgan muzokaralar asosida Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tomonidan “Buxoro yahudiylarining tarixi”, “Samarqand va Buxoro madrasalari” va “Mahdumi A’zam qabridagi yodgorlik yozuvlari katalogi” mavzularida hamkorlik qilish ishlari boshlangani, Kembrij imkoniyatlaridan foydalanib grant olish uchun taklif va ma’lumot tayyorlanayotganini ma’lum qildi. Tez kunlarda ushbu mavzular bo‘yicha aniq takliflar kiritilishini bildirdi.
S.Saksena universitet olimlari tomonidan mazkur takliflar atroflicha o‘rganilishini, shaxsan o‘zi bu mavzular uchun grant masalasi bilan shug‘ullanishini bildirdi.
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi prorektori B.Mamadiyev hamda O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi direktori o‘rinbosari D.Rasulovlar Buyuk Britaniyaga safar davomida erishilgan kelishuvlarni yuqori baholab, har ikki tashkilot hamkorlik bo‘yicha amaliy ishlarni boshlashga tayyorligini ta’kidladilar.
Professsor S.Saksena O‘zbekistonda ko‘p marotaba bo‘lgani, lekin har galgi tashrif unga yangicha taassurot berishini, ayniqsa so‘nggi yillarda mamlakat kun sayin rivojlanish yo‘lida yangi qadam qo‘yayotganiga guvoh ekanidan xursandligini ta’kidladi. U kelishilgan barcha tadbirlar bo‘yicha Kemrij universiteti tomoni aniq reja ishlab chiqqani va uning bosqichma-bosqich bajarilayotganini ma’lum qildi.
Yig‘ilish so‘nggida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, O‘zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarni tadqiq etish markazi hamda Kembrij universiteti Markaziy Osiyo forumi o‘rtasida o‘zaro hamkorlik anglashuv memorandumi imzolash marosimi bo‘lib o‘tdi.
Mehmon “Hazrati Imom” majmuasini ziyorat qildi.
Uchrashuv do‘stona va samimiy ruhda o‘tdi.
Abdulazim TO‘RAXODJAYEV
O‘MI matbuot xizmati
Savol: Biz tomonlarda o‘g‘il farzand uchun qilinadigan sunnat (xatna) to‘yiga kelinning otasi yoki aka-ukalari so‘qim (so‘yiladigan qoramol) olib borishlari shartdek bo‘lib qolgan. Hatto bu narsa kelin tarafdagilarning burchi degan tushuncha ham bor. Shuning uchun ayrim hollarda ba’zi otalar nevarasini sunnat to‘yiga yerini sotish yoki katta qarzlarni olishgacha majbur bo‘layapti. Shu ishlar dinimizda bormi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizda xatnani bor ekanligi barchaga ma’lum va bu uchun ziyofat qilib berish ham bor. Ammo bu narsa farz yoki vojib, hatto sunnat ham emas, balki u ayrim sahobiylarning shunchaki odati bo‘lgan. Lekin u hozirgi kunda avj olgandek bema’ni dabdabozlik bilan emas, balki tor doirada kamtarona dasturxon yozib o‘tkazilgan.
Demak, aslida sunnat ham bo‘lmagan ushbu “to‘y”ga so‘qim olib kelish qiz tomonning burchi deyish mantiqsiz ekani ko‘rinib turibdi. Buni johilona hoyu havas ortidan paydo bo‘lgan xurofot desak, to‘g‘riroq bo‘ladi. Aynan mana shunaqa tayini yo‘q “majburiyat”lar tufayli qanchadan-qancha oilalar jabr ko‘ryapti va hatto ayrim oilalar “so‘qim qilinmagani yoki olib kelingan so‘qimning kichkinaligi” sababidan buzilib ketishgacha ham bormoqda.
Dinimizda hadya ulashishga targ‘ib qilingan. Ammo bu chin yurakdan hamda beruvchiga malol kelmasdan amalga oshirilishi kerak.
Shunday ekan, kuyov tomonga yuboriladigan novvoslarni hadya deb bo‘lmaydi. Chunki bu narsa oshkora yoki zimdan qilingan talab yoki kelin tomonning odamlardan uyalib yoxud “qizim xijolat bo‘lmasin”, deb qiladigan “sovg‘asi” bo‘ladi. Kuyov tomonning kelin tomonga bunday talablar qo‘yishi katta xato va gunoh sanaladi. Qolaversa, chin ko‘ngildan berilmagan narsani yeyish ham shubhali hisoblanadi. Zero Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
لا يحل مال امرئ مسلم الا عن طيب نفسه رواه احمد
“Musulmon kishining moli boshqaga halol emas, faqatgina o‘zi rozi bo‘lib, ko‘nglidan chiqarib bersagina, halol bo‘ladi” (Imom Ahmad rivoyati).
Shunday ekan, bunday ishga chek qo‘yish lozim. Agar qilmoqchi bo‘lsalar, kuyov tomon imkoni darajasida o‘zlari qilsinlar. Agar imkonlari bo‘lmasa, qaynotani zimmasiga yuklamasliklari lozim. Imkon bo‘lmagani uchun bu kabi ehsonni qila olmasa, gunohkor bo‘lmaydi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.