Avval xabar qilganimizdek, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari bugun, 19 iyun kuni Qozog‘istonning Chimkent shahrida “Qozog‘iston – O‘zbekiston: diniy aloqalarining yangi bosqichi” mavzusidagi xalqaro forumda o‘z ma’ruzalari bilan ishtirok etdilar.
Forumda so‘zga chiqqan muftiy hazratlari ikki mamlakat o‘rtasidagi azaliy do‘stona aloqalar bugungi kunda ham izchil davom etayotgani, bu xayrli ishlarda ikki mamlakat rahbarlarining o‘zlari jonbozlik ko‘rsatayotgani quvonarli ekanini ta’kidladilar. Shuningdek, bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar, islom dini rivoji, allomlarimizning bebaho asarlarini o‘rganish yo‘lida olib borilayotgan sa’y-harakatlar haqida atroflicha to‘xtalib o‘tdilar.
Quyida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlarining “Qozog‘iston – O‘zbekiston: diniy aloqalarining yangi bosqichi” mavzusidagi xalqaro forumda so‘zlagan nutqlarini e’tiboringizga havola etamiz.
O‘MI Matbuot xizmati
IKKI QARDOSH XALQ HAMKORLIGI
Usmonxon ALIMOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
raisi, muftiy
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله الذي هدانا لهذا و ما كنا لنهتدي لو لا أن هدانا الله و الصلاة و السلام على رسوله الأمين و على آله و أصحابه الأجمعين أما بعد...
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu!
Hurmatli yig‘ilish ishtirokchilari!
O‘zbek va qozoq xalqlari azaldan yaxshi qo‘shni, do‘st bo‘lib yashab kelgan. Bugun mamlakatlarimiz o‘rtasidagi hamkorlik ana shu tamoyillar asosida jadal rivojlanmoqda. Bugun biz, O‘zbekiston vakillari, Siz qozoq birodarlarimizga o‘zbek xalqining samimiy salomlarini yetkazishdan g‘oyat mamnunmiz.
Mana shunday muhtasham koshonada siz aziz, qadrdonlar bilan “Qozog‘iston – O‘zbekiston: diniy aloqalarining yangi bosqichi” mavzusidagi xalqaro forumda ko‘rishib turganimdan cheksiz mamnunman. Ushbu Forum Qozog‘istonda 2018 yilni “O‘zbekiston yili” deb e’lon qilinishi doirasida o‘tkazilayotgani bizga katta quvonch bag‘ishladi.
Xalqlarimiz asrlar davomida yonma-yon, tinch-totuv hayot kechirib kelmoqda. Biz azaldan bir zaminda yashaymiz, bir daryodan suv ichamiz. Og‘ir paytlarda ota-bobolarimiz bir-biriga yordam qo‘lini cho‘zgan, hol-ahvol so‘ragan, shirin so‘zini ayamagan.
Qozoq xalqini birlashtirgan uch buyuk biydan biri – To‘labiy nomi chindan o‘z xalqi va vataniga sadoqat ramzi bo‘lib qolgan. To‘labiyning mangu qo‘nim topgan joyi bizning zaminda ekani xalqlarimiz o‘rtasidagi abadiy do‘stlik ifodasidir.
Ulug‘ mutasavvif inson Xoja Ahmad Yassaviyning faoliyati donolik mezoni bo‘lib, O‘rta Osiyodagi xalqlarni birlashtirib, jipslashtirgani hammamizga ma’lum. Ahmad Yassaviyning shogirdi, “Yassaviya” tariqati davomchisi Chimir ota ismli avliyo ham aksar umrini Toshkentda o‘tkazgan va vafot etgandan keyin shu yerdagi qabristonga dafn etilgan. Shuning uchun ushbu qabriston Chimir ota nomi bilan ataladi. Ushbu qabriston yonida “Chimir ota” jome masjidi va maqbarasi barpo etilgan. Har yili may oyining birinchi shanba kuni Chimir ota xotirasini yod etish va maqbarasini ziyorat qilish uchun qozog‘istonlik mehmonlar va mahalliy kishilar kelishadi. Unda o‘zbek-qozoq xalqlari ota-bobolari bir-biriga azaldan qardosh ekani, shu kunlarda ham do‘stu birodar bo‘lib yashab kelayotgani ta’kidlashadi.
Qozoq birodarlar aytgandek, “o‘zbegim – o‘z og‘am” bo‘lsa, o‘zbeklar aytgandek, “qozoq yo‘ldoshing bo‘lsa, yo‘ldan adashmaysan” degan iboralarda juda katta hikmat bor.
Markaziy Osiyo xalqlarini buyuk maqsadlar yo‘lida, kelajak yo‘lida birlashtirishda O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Qozog‘iston Prezidenti Nursulton Nazarboyev bilan juda ko‘p ishlar amalga oshirishmoqda.
Hozirgi kunda mamlakatlarimiz o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Mamlakatlarimiz diniy idoralari bilan aloqalar keng yo‘lga qo‘yilganini alohida ta’kidlash kerak. Mintaqadagi mo‘min-musulmonlar birdamligini ta’minlash va shar’iy ehtiyojlarini qondirish yo‘lida yaxshi natijalarga erishilmoqda. Masalan, o‘tgan Ramazon oyi va hayitining birinchi kunini belgilashda O‘zbekiston, Qozog‘iston musulmonlari idoralari ulamolari bilan kengashib, yakunda bir to‘xtamga kelingani o‘zaro hamkorlikning juda katta ijobiy samarasi bo‘ldi.
Hurmatli yig‘ilish ishtirokchilari, mana shunday xayrli ishlarda barchamiz hamkor va hamjihat bo‘lib yondoshsak, oldimizga qo‘yilgan maqsadlarimizga erishamiz, inshoalloh.
Alloh taboraka va taolo Kalomi sharifida:
وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
“Ezgulik va taqvo (yo‘li)da hamkorlik qilingiz, gunoh va adovat (yo‘li)da hamkorlik qilmangiz!..”, deb marhamat qilganini doimo yodda saqlashimiz lozim.
Muhtaram yig‘ilish qatnashchilari!
O‘zbekistonda diniy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish bo‘yicha bir qator islohotlar, ijrootlar amalga oshirilmoqda. Bir vaqtlar xayol qilish ham qiyin bo‘lgan ishlar bugun ko‘z o‘ngimizda namoyon bo‘lmoqda. O‘tgan yarim yil mobaynida juda ham katta ishlar qilindi, ayrimlarini keltirib o‘tamiz:
Mana shunday xayrli ishlar Qozog‘iston davlatida ham bo‘layotganidan xabarimiz bor. Buning uchun barchamiz ertayu kech, tunu kun Parvardigorga shukrona keltirishimiz va astoydil, ixlos bilan mehnat qilishimiz kerak bo‘ladi. Zero, Qur’oni aziymush-sha’nda quyidagicha marhamat qilinadi:
رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ
“Ey, Rabbim! Menga va ota-onamga in’om etgan ne’matingga shukr qilishga va O‘zing rozi bo‘ladigan yaxshi amallarnigina qilishga meni muvaffaq etgin va meni O‘z fazling bilan solih bandalaring qatoriga kiritgin!” (Naml, 19).
Hurmatli yig‘ilish ishtirokchilari!
O‘zbekiston musulmonlari idorasi siz-azizlar bilan hamkorlik munosabatlarini yanada jadal davom ettirishga tayyor ekanini bildirgan holda “Qozog‘iston – O‘zbekiston: diniy aloqalarining yangi bosqichi” mavzusidagi xalqaro forum ishiga muvaffaqiyatlar tilayman.
Vassalamu alaykum va rahmatullohi va barakotuh.
Barchamizga ma’lumki, har bir ota-ona o‘z farzandlarining istiqboli, baxt-saodati va kelajakda mustaqil hayot kechirib, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol avlod bo‘lib yetishishini niyat qiladi. Mana shu maqsadlarga yetishishda Islom dinining tom ma’nodagi ulug‘vor ta’limotiga amal qilish muhim ahamiyatga ega. Islom dinida bolalarni hali murg‘akligidanoq go‘zal axloq va odobga o‘rgatib borish tavsiya etiladi.
Dinimizda yoshlarni asosan rostgo‘ylik, va’daga vafo, omonatdorlik, kattaga hurmat, kichikka izzat, o‘zgalarga mehr-oqibatli bo‘lish kabi fazilatlar sohibi qilib voyaga yetkazishga katta ahamiyat qaratiladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadislarining birida bunday deganlar: “Ota o‘z bolasiga chiroyli odobdan ko‘ra yaxshiroq narsa bera olmaydi” (Imom Termiziy rivoyati).
Tarbiya inson kamolotining asosidir. Bizda farzand tarbiyasi har bir oila uchun asosiy vazifa bo‘lib kelgan. Hozirda ham yoshlar tarbiyasiga, ularning sifatli bilim olishlariga davlatimiz miqyosida katta ahamiyat berilmoqda.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev yoshlar bilan uchrashuvda shunday ta’kidlagan edilar: “Mening eng katta tashvishim, maqsadim — yoshlar tarbiyasi. Biz olgan marralar uchun bilimli avlod kerak. Buning uchun hamma sharoitlarni yaratishga harakat qilyapmiz. Sizlar esa vaqtning qadriga yetib, bor imkoniyatni ishga solib, o‘qishingiz kerak. Olgan bilimingiz, o‘rgangan kasb-hunaringiz kelajakda sizlarga qanot bo‘ladi”.
Bugungi kunda davlatimiz tomonidan yoshlarni qo‘llab-quvvatlashga, ularni aqlan va ma’nan yetuk avlod bo‘lib yetishishiga katta e’tibor qaratilmoqda.
Islom dini ta’limotida yoshlarni aqlan tarbiya qilish ham muhim masala sanaladi. Bunda ularni manfaatli ilm sohibi qilib tarbiyalash, fikriy va ilmiy jihatdan yetuk inson qilib kamolga yetkazish nazarda tutiladi. Islom dinida ilm deganda diniy ham dunyoviy ilmlar tushuniladi. Diniy ilm insonning ruhiy hayoti, uning e’tiqodiga oid bo‘lib, oxirati uchun zarur bo‘lsa, dunyoviy ilm uning jismoniy hayoti, dunyo obodligi uchun zarurdir.
Islom ta’limotlariga jonu dili bilan amal qilgan ajdodlarimiz, buyuk bobokalonlarimiz ham shariat, ham tariqat va ham ilm-fan sohasida butun dunyoga o‘rnak bo‘lganlar.
Buyuk shoir va mutafakkir Nizomiddin Alisher Navoiy hazratlari yozganidek, “Kitob – beminnat ustoz, bilim va ma’naviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai”.
Inson dunyoda yashar ekan, o‘z hayotini go‘zal o‘tkazishga harakat qiladi. Turmushning farovon bo‘lishi, jamiyatning taraqqiy etishi esa faqat ilm-fan bilan bo‘ladi. Qayerda ilm-fan rivoj topsa, o‘sha yerda tarqqiyot bor. Ilm-fanning rivoji esa ilm egalari – olimlar bilan bo‘ladi.
Islom dini musulmonlarni doimo ilmga undagan. Chunki inson shaxsiyatini ilmdan boshqa hech narsa to‘g‘ri yo‘lga sola olmaydi, taraqqiyotga ham erishtira olmaydi.
«Bilimli inson quyoshga o‘xshaydi, kirgan joyini yoritadi».
Ha, ilm qorong‘uliklarni yorituvchi mash’aladir. Qorong‘ulikda qolgan har bir kishi unga muhtoj. Yuksak pog‘onalarga ilm narvoni bilan chiqiladi. Taraqqiy etishni va kamolot topishni istasak ilmning etagini mahkam ushlaylik.
Shunday ekan, biz musulmonlar o‘z farzandlarimizni bugungi kun talablari asosida tarbiyalashimiz, ularni zamonaviy ilm va kasb-hunarga yo‘naltirishga bor kuchimizni sarflashimiz lozim. Shunda farzandlarimiz xorij mamlakatlariga ishlash uchun “qora ishchi” bo‘lib emas, balki mutaxassis sifatida boradilar.
So‘nggi yillarda Yurtboshimiz tomonlaridan yoshlarni zamonaviy kasb-hunarlar va chet tiliga o‘rgatish bo‘yicha ilgari surilgan “1000 dasturchi”, “Ikki til, bir kasb” loyihalaridan ham aynan shu ezgu maqsad ko‘zlangan...
Albatta, musulmon inson o‘zga insonlarga avvalo o‘zining yuksak axloqi bilan namuna bo‘lishi kerak. Zero, insonlar xulqi go‘zal kishini yaxshi ko‘radilar. Shuning uchun ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Islomga chaqirishni boshlaganlarida qarindoshlarini “Ey Bani Fihr, ey Bani Adiy” deb chaqirdilar. Barcha to‘plandi, uyidan chiqishga imkoni bo‘lmagan kishilar nima bo‘layotganini bilib kelish uchun odam jo‘natdilar. Rasululloh alayhissalotu vasallam: “Agar men sizlarga mana bu tog‘ etagidagi vodiyda otliqlar ustingizga bostirib kelishga tayyor turibdi, deb xabar bersam, menga ishonasizlarmi?”, dedilar. Ular: “Sizning biror marta yolg‘on gapirganingizni bilmaymiz, Sizga ishonamiz”, deyishdi. Shundan keyin u zot o‘zlarini Payg‘ambar qilib yuborilganlarini aytdilar.
Bu o‘rinda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam payg‘ambar ekanlarini turli hujjat va mo‘jizalar orqali isbotlash bilan e’lon qilmadilar. Balki, eng avvalo ularga o‘zlarining axloqlari haqida savol berib, o‘zlarining rostgo‘y ekanliklarini tasdiqlatib oldilar. Bundan ko‘rinib turibdiki, musulmon kishi o‘zga kishilarga eng avvalo amali, xulqi va odobi bilan namuna bo‘lishi kerak ekan.
Kishi husni xulqli bo‘lishi uchun ahli ilm va solih zotlarni suhbatlaridan bahramand bo‘lishi va ularni odob axloqlaridan o‘ziga namuna olishi ham ayni muddaodir. Bu haqda Ibn Vahb rahmatullohi alayh bunday deganlar: “Imom Molikning ilmlaridan ko‘ra, u zotning odoblaridan o‘rganganimiz ko‘proq bo‘ldi”.
Demak, husni xulq va odob kishida o‘z-o‘zidan shakllanib qolmas ekan. Balki uni ilm ahli bilan hamsuhbat bo‘lish, ulardan ilm olish bilan birga odob-axloqlarini o‘rganish bilan kasb qilinar ekan. Ushbu xislat o‘tgan salafi solihlarimizning go‘zal odatlaridan bo‘lgan.
Junayd Bag‘dodiy rahimahulloh aytadilar: “Garchi insonning ilmi va amali oz bo‘lsa ham, to‘rtta narsa uni yuqori darajalarga ko‘taradi: Hilimlik, tavoze’lik, saxiylik va husni xulqdir. Husni xulq imonning komilligidir”.
Luqmoni Hakimning o‘g‘li otasiga: “Ey otajon, inson uchun qaysi xislat yaxshiroq?” dedi. Otasi: “Din”, deb javob berdi. “Agar xislat ikkita bo‘lsa-chi?” deb so‘radi. Otasi: “Din va mol”, dedi. “Agar uchta bo‘lsa-chi?” dedi o‘g‘li. Otasi: “Din, mol va hayo”, dedi. O‘g‘il: “Agar to‘rtta bo‘lsa-chi?” dedi.
Otasi: “Din, mol, hayo va chiroyli xulq”, dedi. “Agar beshta bo‘lsa-chi?” dedi o‘g‘li. Otasi: “Din, mol, hayo, chiroyli xulq va saxiylik”, deb javob berdi. O‘g‘il yana: “Oltita bo‘lsa-chi?” deb ham so‘ragan edi, Luqmoni Hakim: “Ey o‘g‘lim, agar insonda mana shu besh xislat jamlansa, u pokiza, taqvodor, Allohga do‘st va shaytondan uzoq bo‘ladi” deb javob qildi. Mana shu beshta xislatlar borligi ham mo‘minlik sifatlaridandir.
Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar: “Albatta, banda chiroyli xulqi bilan jannatda oliy maqomga yetadi, garchi (nafl) ibodatini ko‘p qilsa ham”.
Inson yomon xulqi bilan boshqa insonlarni ko‘ngliga ozor beradigan bo‘lsa, o‘sha xulqi tufayli qilgan yaxshiliklari ham bekor bo‘ladi.
Kishi ilmga qancha muhtoj bo‘lsa, go‘zal xulqqa va odobga ham shuncha muhtojdir. Zero, ilm, go‘zal xulq va odob insonni kamolotga yetkazuvchi ikki qanotdir. Axloqi komil, bir-biriga mehribon va madadkor jamiyat baxtli va farovon jamiyatdir.
Farzandlarimiz ilm-ma’rifatli bo‘lishida eng katta mas’ul biz ota-onalar ekanimizni zinhor zinhor unutmaylik. Farzandim ilmli, odobli, kasb-hunarga ega bo‘lib, hayotda o‘z o‘rnini topib, oilasiga, vataniga, muborak diniga xizmat qiladigan, orzu-havaslaringizni ro‘yobga chiqaradigan inson bo‘lsin desak, hayotda turli keraksiz, ortiqcha hoyu-havaslarga berilib ketmasdan, ularning ehtiyoji uchun eng zaruriy badiiy, ilmiy, tanlagan kasbiga oid, dunyo va oxiratiga manfaat beradigan kitoblar, darsliklar olib berishga erinmaylik. Albatta, olib berib, ularni xursand qilib, qo‘llab-quvvatlab, shu kitoblarni birga o‘qiylik yoki o‘qishini albatta nazorat qilib turaylik.
Muhammad Quddus ABDULMANNON,
Xo‘jaobod tumani “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi.