Bugungi kunda odamlar, asosan, yoshlar feysbuk, telegram, odnoklassiki, instagram, tvitter, vkontakte kabi ijtimoiy tarmoqlardan foydalanmoqdalar. Bularning ichida feysbuk, telegram, tvitter va instagram juda ommalashdi. Aslida ijtimoiy tarmoqlar ilk bor 1995 yilda paydo bo‘lgan. Rendi Konrad ismli shaxs Classmates.com saytini ishga tushiradi. Dunyoning turli burchaklarida ta’lim olayotgan yoshlar bir-biri bilan tanishishi, do‘stlar o‘zaro bir-birini topib, hol-ahvol so‘rab turishlari uchun mazkur sayt tashkil etilgan edi. Bu sayt o‘sha paytda talabalar, yoshlar tomonidan qiziqish bilan kutib olingan.

Bugungi kunga kelib ijtimoiy tarmoqlar bilan bir qatorda ulardan foydalanuvchilar soni ham ko‘paydi. Bugungi kunda saytlarga kiruvchi, internetdan foydalanuvchilarning uchdan ikki qismi mazkur tarmoqlardan foydalanadi. Albatta, bu tarmoqlarning foydali va zararli tomonlari bor. Quyida shularni keltirib o‘tamiz.

Foydalari

1. Ijtimoiy tarmoqlar ma’lumot olishning eng oson va qulay manbaidir. U jurnalistlarga ko‘p yordam beradi.

2. Talabalarga, tadqiqotchilarga va boshqa qiziquvchilarga ham ko‘p yordami tegyapti. O‘zlariga kerakli materialni qaysidir davlatning qo‘lyozmalar fondidan yoki muzeyidan so‘rash, rasmini ko‘chirib olish, soha mutaxassisi bilan gaplashib, ilmiy xulosalar berishda qulaylik tug‘diryapti.

3. Fuqarolarning jurnalistik mahoratlarini yuzaga chiqaryapti. Bir inson o‘z shahrida bo‘lgan voqeani rasmga oladi va uni o‘z sahifasiga sharhi bilan joylaydi. Mazkur maqolani boshqalarga ham yuboradi. Yuborilganlar orasida axborot saytlari ham bo‘lishi mumkin. Professional jurnalistlar bora olmagan joylarga o‘sha yerlik kishilar borib, voqeani rasm yoki videoga olib, tarmoqda e’lon qilmoqdalar. Bu esa jurnalistlarga qo‘l kelyapti.

4. Ijtimoiy tarmoqlar Alloh taoloning diniga da’vat qilish vositalaridan biriga aylandi. Diniy idora va uning tizimidagi masjid, madrasa, ilmiy tadqiqot markazlari va ziyoratgohlarning rasmiy veb-saytlari ijtimoiy tarmoqlarda o‘z sahifalarini ochib, o‘sha orqali xalqimizga va butun dunyodagi o‘zbekzabon musulmonlarga diniy-ma’rifiy ma’lumotlarni yetkazish imkoniga ega bo‘lyaptilar. Qolaversa, ko‘plab imom domlalarimiz tarmoqlarda o‘z sahifalarini tashkil etib, xalqimiz ma’naviyatini yuksaltirishga xizmat qiladigan ma’lumotlarni taqdim etib, dinimizni sof holda yetkazish ishiga katta hissa qo‘shmoqdalar.

5. Faqirlar, boquvchisini yo‘qotganlar, bemorlarga moddiy ko‘mak berish maqsadida e’lonlar berish, xayriya tadbirlari tashkil etish, yoshlarni uyushtirish, imkoniyati bor kishilarni shu ishga jalb etishda ijtimoiy tarmoqlarning o‘rni katta. Bunga misol qilib “Saxovat” ko‘mak guruhini keltirishimiz mumkin.

6. Maslahat so‘rash maydoni. Turli kasb vakillari o‘zlariga tegishli mavzularda tarmoq foydalanuvchilaridan maslahat so‘raydilar va kerakli maslahat va g‘oyalar oladilar.

7. Do‘stlar orttirish. Ko‘plab insonlar ushbu tarmoqlar orqali o‘zlariga do‘stlar orttiradilar. Keyinchalik hatto o‘sha do‘stlar bilan hayotda ko‘rishib, do‘stliklarini davom ettiradilar.

8. Xotirani tiklash. Ijtimoiy tarmoqlar xotiralarni tiklash uchun ham qulay imkoniyatdir. Ko‘pchilik foydalanuvchilar maktab davridagi rasmlarini bir-birlariga ulashib, yoshliklarini eslashadi, sinfdoshu kursdoshlari bilan topishishadi. Hatto bordi-keldi to‘xtab qolgan, boshqa yurtlarda yashovchi qarindoshlar bilan topishish mumkin.

Zararlari

1. Axloqsizlik, fahsh, buzuqlikni targ‘ib qiluvchi saytlar va ularning sahifalari keng yoyilgani.

2. Mish-mish, yolg‘on, uydirmalar, buzg‘unchi g‘oyalar, soxtalashtirish, tarafkashlikning yoyilgani. Ayrim foydalanuvchilar o‘z sahifalariga soxta rasmlar qo‘yib olishi, ma’lumotlarni soxtalashtirishi, asosi yo‘q, yolg‘on xabarlarni tarqatishi, bir guruhdagi kishilar o‘zlariga teskari fikr bildirgan tarafga (aslida barchalari musulmonlar) nisbatan murosasiz munosabatda bo‘lishlari, faqat o‘zlarining fikrlarini haq deb, boshqalarning fikrini mensimasliklari bunga misol bo‘ladi.

3. E’lon qilingan ayrim maqolalarda ishonchli manbalarning yo‘qligi, qaysi kitob yoki saytdan olinganligi, kim yozganligi haqida ma’lumotning yo‘qligi, birovlarning haqlarini poymol etish, ularning yozgan maqolalarini o‘zlashtirib olib, ma’naviy, intellektual huquqlarning buzilishi sodir bo‘lishi.

4. Ushbu tarmoqlarda insoniy aloqalar zaiflashadi, yuzma-yuz ko‘rishish bo‘lmagani uchun o‘zaro mehr kamayadi, voqelikdan uzilib qolish yuz beradi, oilaviy ahillikka, er-xotin o‘rtasidagi totuvlikka salbiy ta’sir qiladi. Ijtimoiy tarmoqlarga e’tiborni qaratib, oilasiga, ayoliga, ota-onasiga, farzandlariga vaqt ajratolmaslik natijasida o‘rtaga sovuqchilik tushadi.

5. Tarmoqlardan noto‘g‘ri foydalanish vaqtning isrof bo‘lishiga, keragidan ortiq foydalanish esa, unga o‘rganib qolishga sabab bo‘ladi. Keyin unday kishilar xuddi tamaki, spirtli ichimlik, nos va giyohvand moddalarga o‘rganib qolgan kimsalarga o‘xshab internetsiz, ijtimoiy tarmoqlarsiz turolmaydigan bo‘lib qoladi.

6. Tarmoqlarga qattiq berilish oqibatida namoz, Allohni zikr qilish, silai rahm, qo‘shniga yaxshilik qilish, farzand tarbiyasi, ayoliga go‘zal munosabatda bo‘lish, ota-onaga yaxshilik qilish, ustozlar, bemorlar holidan xabar olish, janozada qatnashish kabi muhim ibodat va vazifalar qolib ketadi.

7. Maqtanchoqlikning yoyilgani. Tarmoq foydalanuvchilari kiygan kiyimlari, yegan ovqatlarini o‘z sahifalariga joylashtirishlari oqibatida maqtanchoqlik, barchaning e’tiborida, diqqat markazida bo‘lish xohishi kuchayib, kambag‘al, nochor ahvolda yashayotganlarning his-tuyg‘ulari e’tiborga olinmaydigan kayfiyat yuzaga keladi.

8. Turli oqimlar o‘z mafkuralarini yoshlar ongiga singdirish uchun ijtimoiy tarmoqlardan keng ko‘lamda foydalanmoqdalar. Bu ham yoshlar, umuman, dindan, diniy ma’rifatdan yaxshi xabardor bo‘lmagan kishilarni sof aqidadan og‘ib ketishiga, fiqhiy mazhablar borasida noto‘g‘ri fikr va tushunchaga ega bo‘lishiga sabab bo‘lmoqda.

9. Ahli ilm, imom, ulamo kishilar haqida bo‘hton uyushtiruvchi, ularni obro‘sizlantirishga urinuvchi guruhlarning ko‘pligi. Ulamolar, imom domlalarni yaqindan tanimagan, ular haqida aniq ma’lumotga ega bo‘lmagan kishilar mazkur bo‘htonchi guruhlarning ta’siriga tushib, so‘zlariga ishonib, ulkan gunoh bo‘lgan – g‘iybat balosiga mubtalo bo‘lmoqdalar.

Alloh taolo barchamizga ijtimoiy tarmoqlardan oqilona foydalanishimizni nasib etsin!

mawdoo3.com sayti materiallari asosida

Nozimjon Iminjonov tayyorladi