Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Iyun, 2025   |   19 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
15 Iyun, 2025, 19 Zulhijja, 1446

O‘zbek jamiyatida fohishalik illatiga qachon barham beriladi?

07.06.2018   4977   6 min.
O‘zbek jamiyatida fohishalik illatiga qachon barham beriladi?

Alloh taolo yaratgan bandalariga fahsh ishlardan saqlanishni qattiq buyurgan. Qur’oni karimning Isro surasi, 32-oyatida shunday marhamat qilinadi: «Zinoga yaqinlashmanglar! Chunki bu buzuqlik va eng yomon yo‘ldir». Inson hayotini barbod qiladigan bu yo‘llardan qaytariq bo‘lishiga qaramay, ba’zi kimsalar gunohi kabiralarni qilishdan toymaydi. Buni hayotning o‘zi ko‘rsatib qo‘ymoqda.

Yaqinda internetda Toshkent shahridagi Qo‘yliq bozori atrofida fohishalik bilan shug‘ullanayotgan ayollar tasviri tushirilgan video paydo bo‘ldi. Unda hudud keksalari tomonidan bunday kimsalar yoshlarga salbiy ta’sir o‘tkazayotgani, huquqni muhofaza qiluvchi organlar esa vaziyatga mana bir necha yilki, befarq qarab kelayotgani ta’kidlanadi.

Fohishalar faoliyatiga qarshi tuman huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan tezkor tadbir uyushtirildi. Natijada fohishalik bilan shug‘ullanuvchi 80 nafarga yaqin ayol ushlandi. Ularga nisbatan ma’muriy ishlar bo‘yicha Bektemir tuman sudi tomonidan jazo belgilandi. Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga ko‘ra, fohishalik bilan shug‘ullangan shaxsga nisbatan eng kam ish haqining 1 baravaridan 3 baravarigacha jazo nazarda tutilgan. Ular jazosini oldi. Shu bilan muammo o‘z yechimini topdimi? Yo‘q...

Bayon qilmoqchi bo‘lgan fikrlarimiz qo‘pol chiqadigan bo‘lsa, aybga buyurmaysiz, chunki bu mavzuga batafsil to‘xtalib o‘tish va uni xolis yoritish ana shunday qo‘pol fikrlarni yuzaga chiqaradi. Xo‘sh, suddan so‘ng ular uyiga boradi, telefonini yoqadi, “kliyent”lari yoki o‘zi ularga qo‘ng‘iroq qiladi (qiyin vaziyatda emasmi?!). Mijozga odatdagidek fohishalik xizmati taklif etiladi. Qarabsizki, belgilangan jarima puli tayyor. Ertasiga kassaga pulni to‘laydi va yuzim-ko‘zim demay faoliyatini davom ettiraveradi (agar Alloh insof berib bu gunohdan qaytmasa). Ko‘rib turganingizdek, razolat egalariga bunday jarima jazosi yetarli emas.

Ularning nega bunday qabih ishlar qilishayotgani sababi bilan qiziqdik. Ma’lum bo‘lishicha, ularning aksariyati yashash joyidagi tuman hokimiyatiga murojaat qilgan, ish topolmagan, uysiz, ajrashganlarining esa huquqiy ongi past, aliment undirishga murojaat qilishni bilmaydigan yolg‘iz ayollar.

O‘tgan davr mobaynida ularga nisbatan befarqlik holatlari kuzatilgan, tegishli tashkilotlar esa keraksiz qog‘ozlarni to‘ldirish bilan band bo‘lgan. Zimmalaridagi vazifalarni bajarmay kelgan. Afsus bilan tan olishimiz kerak bu - «o‘zimiz pishirgan osh».

Lekin tanganing ikkinchi tomoni ham bor. Hayot qiyinchiliklariga uchragan boshqa ayollar-chi? Ular bunday qabih ishlarni qilayotganlari yo‘q-ku. Allohga shukr aytib, halol mehnati bilan oilasini boqayotgan ayollar qanchadan qancha. Bu musulmon millatiga yarashmaydigan jirkanch holatdir.

Rivoyat qilishlaricha, jahannamdagi bir vodiyda ilonlar bo‘ladi. Har bir ilonning yo‘g‘onligi tuyaning bo‘ynidek bo‘lib, ular namozni tark qiluvchilarni chaqadi. Ularning zahri inson jismida yetmish yil o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. So‘ng uning go‘shtlari shalvirab tushadi. Jahannamda “Jubbul huzn” (qayg‘u o‘rasi) deb nomlangan yana bir vodiy bo‘lib, u ilon va chayonlar makonidir. Har chayon xachirdek keladi. Uning yetmishta nishi bo‘lib, har bir nishi zaharga to‘la. U zinokorni chaqib zaharlaydi. Uning og‘rig‘i ming yil azob beradi. So‘ng zinokorning go‘shtlari titilib, farjidan qon, yiring oqadi. Oxiratda zinokorlar ana shunday dahshatli jazo olishlari sahih hadislarda aytib o‘tilgan. Toshkent shahar bosh imom xatibi o‘rinbosari va «Islom ota» jome masjid imom xatibi Jasurbek qori Raupov bilan aynan mana shu gunohi kabira mavzusida suhbatlashdik. “Bunday gunohlarga ota-onalarning farzandlariga halol va harom nima ekanligini o‘rgatmaganliklari sabab bo‘lmoqda. Alloh taolo zino qilish tugul unga yaqinlashishni ham taqiqlagan. Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v): «Qaysi bir qavmda zino ko‘payadigan bo‘lsa, ularga ota-bobolari eshitmagan kasallik keladi», - deb aytib o‘tganlar. Bugungi kunda tarqalgan OITS va shunga o‘xshash kasalliklar ana shunday ofatlardan biri hisoblanadi. Yana bir hadisda Muhammad (s.a.v): «Kimki ikki jag‘i va ikki oyog‘i orasini gunohlardan saqlasa, jannatga kirishlariga men kafil», deb aytib o‘tganlar. Shunday ekan jannatga kirishning oson yo‘lidan to‘sadigan zinodan saqlanishimiz zarur.

Bir kuni bir sahoba kelib payg‘ambarimiz (s.a.v)ga “Yo Rasululloh, zino qilmoqchiman, kuch-quvvatim ko‘payib ketyapti”, dedi. Shunda Rasululloh (s.a.v) «O‘zingning opang, singling yoki onang bilan begona erkak zino qilishini xohlaysanmi?», dedilar. Shunda uning jahli chiqib, nega bunday deyayotganliklarining sababini so‘radi. Shunda Rasululloh: «Sen zino qilmoqchi bo‘lgan insonning ham akasi, ukasi yoki o‘g‘li bo‘lishi mumkinligini unutma», - dedilar. Shunda sahoba bu gunohi kabiradan saqlanishga Alloh nomi bilan qasam ichdi. 

Jamiyatda bunday illat tarqalishiga asosiy sabab insonning nafsi, uni jilovlay olmasligi. Boshqa qiyinchiliklar sabab bo‘la olmaydi. Urush davrida juda ko‘p qiyinchiliklar bo‘lgan. Lekin insonlarimiz sabr qilgan. Hozir jamiyatimizda mehnat qilgan inson rizqini topyapti. Ochlikdan o‘ldi, degan gapni eshitganimiz yo‘q. Ochko‘zlikdan o‘ldi, degan gaplar qulog‘imizga chalinyapti. Shunday ekan sabr qilishimiz, mehnat qilib halol rizq topishni o‘rganishimiz zarur. Farzand tarbiyasiga befarq bo‘lmay, solih va soliha farzandlarni tarbiyalab o‘stirishimiz kerak”, - dedi Jasurbek qori Raupov.

Xulosa shuki, biz farzandlarimizga halol va harom nima ekanligini yoshlik chog‘laridan singdirishimiz kerak ekan. Bundan tashqari, fahsh ishlar kabi jinoyatni qilgan shaxslarga nisbatan qonunchilik tomonidan og‘irroq jazolar nazarda tutilishi shart. Bunday shaxslarga ma’lum bir muddatga majburiy mehnat jazosi berilsa, adolatdan bo‘lar edi. Zora jazo davrida halol mehnatning noni shirinligini tushunib yetishsa. Qonunchilik tashabbusiga ega tashkilotlardan ana shunday loyihalarni kutib qolamiz. Shu bilan birga, joylardagi hokimliklar, xotin-qizlar qo‘mitalari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va yoshlar ittifoqi mutasaddilari mazkur muammo bo‘yicha jamiyatni sog‘lomlashtirish bo‘yicha alohida dasturlarini ishlab chiqishlari zarur. Muammo ildizi ko‘rinib turibdi. Unga barham berish qolgan xolos. Yutuqlar doimgidek biz bilan qoladi. Kelajakda maqtanishga vaqt topiladi. Muammo bor. Uni bosiqlik bilan rivojlangan davlatlar tajribasidan foydalangan holda hal etish kerak. Yo‘qsa, razolat botqog‘i kengayishda davom etadi.

Zafarbek Solijonov

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

13.06.2025   5843   4 min.
Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

Qur’oni karimda “ONA” so‘zi ulug‘vor va mo‘tabar narsalarni ifodalash uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, Alloh taolo ularga hech kimga nasib qilmagan buyuk maqomni in’om etgan. Bu haqda Alloh taolo Luqmon surasida: “Biz insonga ota-onasi haqida tavsiya qildik: onasi uni zaiflik ustiga zaiflik bilan ko‘tardi; uni sutdan ajratish ikki yil ichidadir” degan (14-oyat).


Mufassir Ibn Atiyya rahimahulloh ushbu oyatning tafsirida: “Alloh taolo bu oyatda onaning xizmatini alohida ta’kidlab o‘tgani, onalarning darajasi yuqori ekaniga ishora qiladi”, degan.

O‘z havoi nafslaridan biror so‘z aytmagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan kimga yaxshilik qilish kerakligi so‘ralganda uch bora “onangga yaxshilik qil” deb javob berganlar.


Onaning vazifasi – farzandni dunyoga keltirish, boqish va uni tarbiyalab voyaga yetkazish bilan cheklanadimi yoki ularning bundanda boshqa muhim hamda kattaroq mas’uliyatlari bormi?


Bu savolga zamonaviy ilm-fan bizga javob beradi...

Keling, savolga javobni ona qornida rivojlanadigan va ona tanasining ajralmas qismi hisoblangan homiladan boshlaylik. Onaning jismoniy holati va uning ovqatlanishi homilaga ta’sir qilganidek, onaning hissiy holati ham ta’sir qiladi.

2013 yilda Granada (Ispaniya) universiteti olimlari 5 yil davomida tadqiqot o‘tkazishdi. 17 ming nafar onalar va 18 ming chaqaloqlar qamrab olgan tadqiqotda sog‘lom ovqatlanish va emizishning farzand salomatligiga ta’sirini kuzatdilar.

Unga ko‘ra, homiladorlik vaqtida onalarning to‘g‘ri ovqatlanishi va diyeta qilishi – farzandning sog‘lom tug‘ilishi va rivojlanishi uchun asosiy omil bo‘lib xizmat qilishi aniqlangan. Tadqiqotda onaning aqliy salohiyatining yuqori bo‘lishi farzandga katta ta’sir etishi isbotlangan.

Shuningdek, onaning ruhiy holati homilaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qilishi kuzatilgan. Ruhiy tushkunlik, depressiya, qayg‘u va tashvish ichki stress, xususan, kortizol gormonini keltirib chiqaradi.

Ona tushkunlikka tushganda kortizol farzand miyasining rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi. Natijada bola miya qismidagi o‘zgarishlar sababli bezovtanaladi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kortizol gormoni qondagi kislorod miqdoriga, natijada bolaning nafaqat tug‘ma nuqsonlar bilan yoki erta tug‘ilishi, hatto uning butun kelajakdagi hayotiga ta’sir qilishi mumkin.

Stressni boshdan kechirgan homilador ayollardan dunyo kelgan farzandlarda ruhiy kasalliklar, semirish, qand kasalligi, saraton va asab tizimi kasalliklari ehtimoli ham ularda yuqori bo‘lgan.

Xavotirli yeri shuki, bu alomatlar kelgusi avlodga ham o‘tgan. Ha, uning asorati nafaqat farzandlari, balki nabiralarining hayotlariga ta’sir o‘tkazgan.

 

Onaning bolasiga bo‘lgan g‘amxo‘rligi va mehri farzandning maktabdagi fanlarni yaxshi o‘zlashtirishni, ayniqsa, matematika va chet tillari kabi fanlarni puxta o‘rganish qobiliyatini hamda o‘qish ko‘nikmalarini shakllantiradi.

Shuningdek, olimlarning ta’kidlashicha, bolaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan eng muhim omillardan biri bu – ona-bola o‘rtasidagi iliq munosabatlar sanaladi. Onaning stress holati esa, farzandning miyasiga jiddiy ta’sir qiladi.

Miyaning tubiga kirib borishga imkon beruvchi so‘nggi texnologiyalar onaning mehr-muhabbati bola miyasining gippokampus deb ataladigan qismiga ta’sir qilishi aniqlangan. U xotira hujayralarining yangilanishi, yodlab qolish qobiliyati va stressga javob berish vazifalarini bajaradi.


Boshqa bir tadqiqotga ko‘ra, gippokampus ko‘rsatkichi onasidan mehr ko‘rganlarda mehr ko‘rmagan bolalarga qaraganda yuqori ekani kuzatilgan.

Ruminiyada yoshligidan stressda, beparvo munosabatda ulg‘aygan bolalar ustida olib borilgan tadqiqot natijalarida ularning miya qismida qora tuynuklar borligi aniqlangan.

Gerhard Suyu o‘zining “Muhabbat qanday ta’sir qiladi?” nomli kitobida “Farzandga qilingan har qanday munosabat uning miya faoliyatiga ta’sir qiladi. Agar farzandga doimiy ravishda qattiqqo‘llik, do‘q-po‘pisa qilinsa, u asabiy, qo‘rqoq, o‘z fikrini erkin bayon eta olmaydigan bo‘lib voyaga yetadi”.

AQSHda 3 mingga yaqin shaxslar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnomada, ona va bola o‘rtasida sog‘lom hissiy munosabatlar mavjud bo‘lsa, ularning jismoniy va ruhiy salomatligiga ijobiy ta’siri 74 yil davom etishi mumkinligini aniqlangan.

Demak, farzandning nafaqat sog‘lom, balki salohiyatli bo‘lishida ham Onalarning o‘rni va mas’uliyati shunchalik yuqori ekan.

 

Davron NURMUHAMMAD