Mana, muborak Ramazon oyining uchinchi dahasi nihoyasida turibmiz. Ushbu oylar sultonining fazilatlarini yurak-yuragimizdan his qilmoqdamiz. Imkon boricha yaxshilik qilishga, savoblardan ko‘proq olib qolishga intilamiz. Chunki, bu oydagi kichikkina qilgan yaxshiligimiz ham ko‘plab savob va ajrlarga sabab bo‘ladi. Bunga esa, bir rivoyatdagi hadisi sharif dalil bo‘ladi: “Odam bolasining hamma amali (savobi) ko‘paytirib berilur. Bir yaxshilikka uning o‘n mislidan to yetti yuz barobarigacha. Alloh azza va jalla: “Magar ro‘za Men uchundir. Uning mukofotini Men berurman. U (Odam bolasi) shahvati va taomini men uchun tark qilur”.
Ro‘za tutish jarayonida bir nechta muhim jihatlarga e’tibor qaratish joiz. Ular: niyat qilish, og‘izni berkitish va ochish vaqtlarini bilish, saharlikdan iftorgacha ro‘zani buzadigan amallardan o‘zini saqlamoqlikdir.
Olamlar sarvari sallallohu alayhi vasallam: “Saharlik qiling. Chunki saharlikda baraka bordir”, deb marhamat qilganlar. Ushbu hadisga ko‘ra, saharlik bilan ro‘za tutish fazilatli ekani ta’kidlanmoqda.
Ro‘za tutish orqali insonlar juda ko‘p naf ko‘rishlari mumkin. Xususan, kishi ro‘za tutganida hamisha “Alloh ko‘rib turibdi” degan fikr bilan yuradi. Yomonliklardan chekinadi, jismonan va ruhan poklanadi. Qalbida mehr muruvvat hislari orta boshlaydi. Bir hadisi sharifda shunday deyiladi: “Ro‘zador holingizda yomon so‘zlarni gapirmang va jahl otiga minmang”. Demak ro‘za tutish orqali nafaqat jismimiz, balki ruhlarimiz ham poklanar ekan. Qolaversa, ro‘zadorning duolari ijobat etilishi manbalarda ta’kidlanadi. Ayniqsa, hadisda keltirilganidek: “Ro‘zadorning iftor paytida qilgan duosi rad qilinmaydi”.
Ro‘za tutish jarayonida yana bir jihat borki, u orqali Alloh taoloning naqadar buyuk va mehribon ekanligini ko‘rishimiz mumkin: ro‘zador unutib yeb ichib qo‘yishi ham bir fazilat hisoblanar ekan. Aslida ibodatda unutishga yo‘l qo‘yish yaxshi emas. Ammo ro‘zadorning unutishi ham unga Yaratganning ikromi, inoyati va fazlu marhamatining nishonasi bo‘lar ekan. Deyarli barcha sahih to‘plamlarda keltirilgan, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy (a.s.) shunday marhamat qiladilar: «Agar ro‘zador odam esda yo‘q yeb-ichib qo‘ysa, ro‘zasini tugal qilsin. Chunki uni Alloh taomlantiribdi va sug‘oribdi». Chindan ham, islom dini yengillik va me’yor ustida barpo etilgan.
Shuningdek bir sunnat borki u musulmonlarini yanada yaqin bo‘lishiga sabab bo‘ladi. U har kechda o‘qiladigan taroveh nomozidir. Taroveh so‘zining ma’nosi- rohat, tin olish, orom olish deganidir. O‘zbekiston musulmonlari ham bu hikmatdan bebaxra bo‘lmadilar. Mamlakatimizning tobora chiroy ochib borayotgan minglab masjidlarida taroveh ibodatlari va Qur’on xatmlari chiroyli ko‘rinishda ado etiladi. Bu bilan insonlar orasida mehr oqibat rishtalari yanada mustahkamlanadi.
Yana bir hadisi muborakda esa, shunday keltiriladi: “Ey Allohning Rasuli, menga Alloh manfaat beradigan ishni amr qiling”, deb so‘rashganida, u zot: “Ro‘zani lozim tut, uning o‘xshashi yo‘qdir”, deya javob berganlar. Darhaqiqat, Ramazon oyi bemisl manfaatlar va mukofotlar oyi, ro‘za cheksiz savob hamda yaxshiliklar omili bo‘lgani uchun ham uning takrori yo‘q. Bu oyni savob umidida ro‘za tutib, yaxshilik va ezgu amallar bilan o‘tkazgan inson Allohning xazinasidagi barcha yaxshiliklarga erishgan, Uni rozi qilgan va bebaho in’omlarga yetishgan bo‘ladi.
Zotan, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday marhamat qilganlar: “Agar ummatlarim Ramazon oyining sharafini bilganlarida edi yil o‘n ikki oy Ramazon bo‘lishini orzu qilar edilar, chunki ularning toati maqbul, duolari mustajob, gunohlari mag‘firat etilib, Jannat ro‘zadorlarga muhtoj bo‘ladi”.
Rasululloh (s.a.v.) Ramazon arafasidagi xutbalarida shunday marhamat qilganlar: “Ey insonlar, buyuk va muborak oy sizlarga yaqinlashmoqda. Alloh taolo, u oy ro‘zasini farz, tunlaridagi ibodatni sunnat qildi... U oy sabr oyidir. Sabrning savobi jannatdir. U ko‘mak va yordam oyidir. U oyda mo‘minning rizqi ko‘paytiriladi. U oyda kim bir ro‘zadorga iftorlik bersa, gunohlariga mag‘firat bo‘ladi. do‘zax o‘tidan o‘zini qutqaradi va ro‘zadorning ajridek ajrga ega bo‘ladi. Ro‘zadorning ajridan hech narsa kamaymaydi”. Shunda sahobalar, «Yo Rasulalloh, ro‘zadorga iftor berishga har birimiz ham qodir emasmiz», dedilar. Bunga javoban, Rasuli akram (s.a.v.): «Ro‘zadorga bir xurmo yo bir qultum suv yo ayron bilan iftor bergan kishiga Alloh taolo bu savobni beradi» dedilar.
Ushbu hadisi sharif Ramazon oyida turgan har bir musulmonni befarq qoldirmasa kerak. Binobarin, baraka va imon pallasi Ramazonning fazilatlari faqat shuning o‘zi emas, ularni sanab adog‘iga yetish mushkuldir.
Manbalar asosida “Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurti mudir muovini A.G‘aniyev tayyorladi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
"Alloh sizdan yengillatmoqni iroda qiladir. Va inson zaif yaratilgandir".
Insonni Alloh taoloning O‘zi yaratgan. U Zot O‘z bandasining xususiyatlarini yaxshi biladi. Shuning uchun ham insonga faqat Alloh taoloning ko‘rsatmalarigina to‘g‘ri kelishi mumkin. Ushbu oyatda Alloh taolo insonning zaif holda yaratilganini ta’kidlamoqda. Yaratuvchining O‘zi «zaif yaratilgan», deb turganidan keyin, shu zaif insonga yo‘l ko‘rsatishda U Zot og‘irlikni xohlarmidi? Yo‘q, U Zot yengillikni xohlaydi.
Islom shariati, umuman, yengillik ustiga bino qilingandir. Bu haqda ko‘plab oyat va hadislar bor. Hammasi o‘z o‘rnida bayon qilinadi. «Niso» surasining boshidan muolaja qilib kelinayotgan masalalar, xususan, erkak va ayol, oila, nikoh masalasiga kelsak, ushbu oyatda bu masalalarda ham Alloh O‘z bandalariga yengillikni istashi ta’kidlanmoqda. Zohiriy qaralganda, diniy ko‘rsatmalarni bajarish qiyin, shahvatga ergashganlarning yo‘llarida yurish osonga o‘xshaydi. Islomda hamma narsa man qilingan-u, faqat birgina yo‘lga ruxsat berilganga o‘xshaydi. «Nomahramga qarama», «U bilan yolg‘iz qolma», «Uylanmoqchi bo‘lsang, oldin ahlining roziligini ol», «Mahr ber», «Guvoh keltir» va hokazo. Hammasi qaydlash va qiyinchilikdan iborat bo‘lib tuyuladi. Shahvatga ergashganlar esa «Yoshligingda o‘ynab qol, gunoh nima qiladi», deyishadi. Bu esa sodda va oson ko‘rinadi. Haqiqatda esa unday emas. Natijaga qaraganimizda bu narsa yaqqol ko‘zga tashlanadi. Dunyo tarixini kuzatadigan bo‘lsak, oila masalasiga yengil qaragan, jinsiy shahvatga berilgan xalqlar, davlatlar va madaniyatlar inqirozga uchragan. Qadimiy buyuk imperiyalarning sharmandalarcha qulashining asosiy omillaridan biri ham shu bo‘lgan.
Bizning asrimizga kelib, G‘arbda, o‘zlarining ta’biri bilan aytganda, jinsiy inqilob bo‘ldi. Jins borasida olimlar yetishib chiqdilar. Ular «Jinsiy hurriyat bo‘lmaguncha, inson to‘liq hur bo‘la olmaydi. Agar jinsiy mayllar jilovlansa, insonda ruhiy tugun paydo bo‘lib, unda qo‘rqoqlik va boshqa salbiy sifatlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi», kabi g‘oyalarni tarqatishdi. Oqibatda jinsiy inqilob avjiga chiqdi.
Natijasini – har xil balo-ofatlar buhronini hozir o‘zlari ko‘rib-tatib turishibdi. Axloqiy buzuqlik, oilaning va jamiyatning parchalanishi, hayotga qiziqishning yo‘qolishidan tashqari, son-sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan muammolar paydo bo‘ldi. Jinsiy inqilob oqibatida taraqqiy etgan g‘arb davlatlarining tub aholisi dahshatli sur’atda kamayib bormoqda. Ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan tanosil kasalliklari kelib chiqdi, har yili son-sanoqsiz odamlar shu kasalliklardan o‘lmoqda. Nasl buzilib, odamlari zaifhol va kasalmand bo‘lib bormoqda. Turli aqliy va ruhiy kasalliklar urchidi. Oxiri kelib, kasalliklarga qarshi insondagi tabiiy monelikning yo‘qolishi (OITS) kasalligi paydo bo‘ldi. Bu kasallik haqli ravishda, XX asr vabosi deb nomlandi. Uning davosi yo‘q. Bu dardga chalinishning sababi zinodir. U bilan kasallangan odam tez muddatda o‘ladi. Hamma dahshatda. Bu dardga chalinmaslikning yo‘llari axtarilmoqda, bu yo‘lda behisob mablag‘lar sarflanmoqda, mazkur vaboga chalinmaslikning turli choralari taklif etilmoqda. Qonunlar chiqarilmoqda, idoralar ochilmoqda.
Lekin shahvatga ergashganlari sababli ular eng oson, eng ishonchli bitta yo‘l – Allohning yo‘liga qaytishni xayollariga ham keltirishmayapti. Aqalli ushbu dardning bevosita sababchisi bo‘lmish zinoni man etuvchi qonun chiqarishni hech kim o‘ylab ham ko‘rmayapti. Chunki shahvatga ergashganlar shahvatga qarshi chiqa olmaydilar. Ularning o‘zlari shahvatga banda bo‘lganlari uchun unga ergashganlar. O‘zlarini zohiriy yengil ko‘ringan ishga urib, endi og‘irlikdan boshlari chiqmay yuribdi. Zohiriy og‘ir ko‘ringan bo‘lsa ham, Alloh ko‘rsatgan yo‘lga yurgan bandalar boshida mazkur og‘irlik va mashaqqatlarning birortasi ham yo‘q. Ular mutlaq yengillikda, farovon turmush kechirmoqdalar.
"Tafsiri Hilol" kitobidan