Muborak Ramazon oyini kutib olishda xalqlarning har birining o‘ziga xos urf-odatlari va an’analari mavjud. Yevropa qit’asida joylashgan Albaniya davlati musulmonlari ham Ramazon oyini shodu-xurramlik bilan qarshilashadi. Alban xalqi Ramazon oyi kelishi bilan qaysi din vakili bo‘lishiga qaramay, qo‘shnilariga taomlar tarqatadi, mehmonlar uchun ziyofat dasturxoni yozadi. Bu muborak oyda qilinadigan odat tusiga kirgan eng yaxshi rasm-rusumlardan biri – qarindoshlik rishtalarini mustahkamlash, bordi-keldi ziyoratlarini uyushtirish va jamoat uchun iftorlik dasturxonlarini yozishdir.
Albaniyalik musulmonlar Ramazon oyida iftorlik dasturxoniga go‘sht bilan tuxum qo‘shilgan taomlar, uzum va olxo‘ri sharbati, loviya, karam, kartoshka va har xil ziravorlardan tayyorlangan suyuq taomlar tortiq qilishni xush ko‘rishadi.
Ramazon oyiga hozirlik ko‘rish uchun quruq go‘shtlar, loviya oldindan saqlab qo‘yiladi. Sut mahsulotlari bu muborak Ramazon oyida ko‘p miqdorda iste’mol qilinadi. Shuningdek, albanlar qo‘y, buzoq va echki go‘shtlarini sut va kartoshka bilan aralashtirib tayyorlangan taomlarni hamda tovuq go‘shtini qaynatilgan guruch va sutli patir bilan tanovul qilishni yoqtirishadi.
Shuningdek, Ramazon oyida albanlar “Sims”, “Kadoif”, “Shakarbarya” va “Pahlava” kabi maxsus shirinliklar tayyorlashadi.
Muhimi ular ro‘za ibodatini kishining o‘zini har qanday yomon xulq va fahsh so‘zlarni gapirishdan uzoq bo‘lishi deb bilib, bu salbiy illatlardan nafsini tiyishga harakat qiladilar. Masjidlarda taroveh namozida qatnashadi, Qur’onni xatm qilishadi. Ayniqsa, alban xalqi “Laylatul qadr” kechasini o‘zgacha tarovat bilan qarshilaydi. Unda maxsus “Hosud” nomli shirinlik tayyorlab, qarindoshlar va qo‘shnilarga tarqatadilar, bir-birlariga ezgu tilaklar bildirishadi.
Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi
Ilyosxon AHMЕDOV tayyorladi.
Bomdod namozi savobi ko‘p va ahamiyati katta namozdir. Ba’zilarda “Nega Alloh taolo bandalari bomdod namozini ado etishi uchun bu paytni, ya’ni uyqu paytini ixtiyor qildi?” degan savol paydo bo‘lishi mumkin.
Inson biror mukofotga erishganda yoki biror voqeadan xursand bo‘lganda, go‘zal manzarani ko‘rganda, miyasida dofamin degan sekretsiya, garmon ishlab chiqariladi.
Xo‘sh, dofamin nima? Bu – rohatlanish va zavqlanish uchun javobgar neyromediator (nervlarga signal uzatuvchi vosita). Biz uchun yoqimli biror hodisa ro‘y bergan paytda miyamizda dofamin ishlab chiqariladi. Kechasidagi uyqu miyaning bu moddani kamroq ishlab chiqarishiga yordam beradi. Shunda miya kunduzi bu moddani ko‘proq ishlab chiqarishiga imkon qilingan bo‘ladi. Quyosh chiqishidan oldin uyqudan turish dofaminning ko‘p miqdorda ishlab chiqarilishiga yordam beradi. Mana shunda miya o‘z vazifasini yuksak layoqat bilan bajaradi. Natijada, inson xushkayfiyat, xursand holda bo‘ladi.
Dofamin miya hujayralari orasida garmon, asablararo uzatgichi vazifasini bajaradi. Bu modda ko‘paygani sari miya eng yaxshi holatda, inson esa bag‘ri dili ochilgan, yoqimli tuyg‘ular og‘ushida bo‘ladi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam bu haqda bundan bir ming to‘rt yuz yil oldin aytganlar. Abu Hurayra roziyallohu anhudan bunday rivoyat bor: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Shayton sizlardan biringiz uxlab yotgan paytida gardaniga uchta tugun tugadi. U har bir tugunga ura turib: «Hali tun uzoq, uxlayver», deydi. Agar (banda) uyg‘onib, Allohni zikr qilsa, bitta tugun yechiladi. Agar tahorat qilsa, ikkinchi tugun yechiladi. Agar namoz o‘qisa, uchinchi tugun ham yechiladi hamda u tetik va xushhol bo‘lib qoladi. Aks holda lanj va tanbal insonga aylanadi» (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Hadisdagi “Aks holda lanj va tanbal insonga aylanadi” degan jumla hozirgi zamon ilmining xulosasidir. Quyosh chiqishidan oldin uyqudan turish kishini nafsiy, ruhiy xotirjamlikka olib boradi.
Ey mo‘min birodarim! Endi bomdod namoziga uyg‘onib, tanangizda tetiklik, qalbingizda xotirjamlik, kayfiyatingizda ko‘tarinkilik, butun jismingizda xushhollikni va eng muhimi, Allohning farzini ado etib, ulkan savoblarni qo‘lga kiriting.