Osmon ahli nazdida qadrli bo‘lgan, yer ahli tanimagan buyuk sahobiy
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning davrlarida Julaybib ismli sahoba bo‘lgan. Qorachadan kelgan, bo‘yi past, oddiy kiyimda, uyi yo‘q, yegulikka biror narsa topsa yer, bo‘lmasa ro‘za tutar, to‘shagi yer, yopinchig‘i osmon, yostig‘i esa ikki kovushi edi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning masjidlari oldidagi suffada hayot kechirardi.
Bir kuni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam sahobalari bilan o‘tirgan edilar. Julaybib roziyallohu anhu ularning oldidan o‘tib ketayotgan edi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Anavi kim bilasizlarmi?» dedilar. Sahobalarning aksari uning hatto ismini ham bilishmadi. Uyi yo‘q, joyi yo‘q odamni kim ham tanirdi. Chunki Julaybibga o‘xshagan odamlar ko‘rinmay qolsa yoki bir joyga ketib qolsa, hech kim qidirmas, bor yo‘qligi bilinmasdi. Oddiy odam edi.
U zotning o‘zlari: «Bu Julaybib», dedilar. Uni chaqirib: «Ey Julaybib, uylanmaysanmi?» dedilar. Julaybib roziyallohu anhu ahvolidan nolimadi, men qiynalib qolganman, deb shikoyat qilmadi. Biroz qarab turdida:
«وَ مَنْ يُزَوِّجُ جُلَيْبِبًا وَلاَ مَالَ وَلاَ جَاهَ فِي الدُّنْيَا»
«Yo Rasululloh! Na moli bor va na mansabi bor Julaybibga kim ham qizini berardi bu dunyoda?» dedi.
Bu holat yana ikki marta takrorlandi. «Ey Julaybib uylanmaysanmi?» deganda, Julaybib yana o‘sha so‘zini takrorladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Falonchi ansoriyning uyiga bor va: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sizlarga salom aytdilar va qizingizni menga turmushga berar ekansizlar, shuni yetkazishimni menga tayinladilar», degin», dedilar. Julaybib roziyallohu anhu payg‘ambarimiz aytganlaridek qildi. Haligi ansoriy sahoba nima deyishga hayron. Qizi ansoriyya ayollarning eng go‘zali, Julaybib esa na moli bor, na chiroyi bor, ko‘rimsiz oddiy qorachadan kelgan, buning ustiga boshpanasi ham yo‘q edi.
Julaybibga qarab: «Qanday qilib qizimni senga beraman, na moling bor va na ishing», dedi. Sahobiyning ayoli ham eriga: «Qizimizni mana shu Julaybibga beramizmi?» dedi va uni ortiga qaytarmoqchi bo‘lishdi. Shunda oqila, soliha, obida qiz:
«كَيْفَ هَذَا! أَوَتَرُدَّانِ رَسُولَ رَسوُلِ اللهِ؟ وَاللهِ إنِّي أجَزْتُ زَوَاجِ»
«Ey Otajon, ey onajon, qanday qilib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning nomlaridan sovchi bo‘lib kelgan kishini qaytarasizlar. Allohga qasamki, men mana shu insonga turmushga chiqaman», deb unga turmushga chiqishga rozi bo‘ldi. To‘y bo‘ldi. Visol kunining birinchi kechasi yaqinlashayotgan paytda jarchi: «Din himoyasi uchun chiqinglar», deb nido qildi. Julaybib Madinadagi eng go‘zal, chiroyli ayolini eng shirin lahzalarda tark qilib askarlar safiga qo‘shilib din va musulmonlar himoyasi uchun ketdi. Jangda musulmonlar g‘alaba qozondi. Lekin yo‘qotishlar bo‘ldi. Ba’zi sahobalar o‘ldi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam jang maydoniga kelib sahobalarni birin-ketin qidira boshladilar. Falonchi o‘libdi, falonchi o‘libdi, deb o‘lgan sahobalarni sanab chiqishdi. Lekin biror kishi Julaybibni tilga olmadi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:
«ألاَ تَفْقِدُ حَبِيبًا؟»
«Habibni ya’ni do‘stni yo‘qotmadingizmi?» dedilar. Sahobalar hayron. Hamma vafot etgan mashhur sahobalarni sanab chiqishgan edi. Ular: «Kim ekan u siz aytayotgan do‘st, ey Allohning Rasulu?» deyishdi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:
«أَفْقِدُ حَبِيبِي جُلَيْبِبًا»
«Men do‘stim Julaybibni qidirayapman», dedilar. Jang maydonidan Julaybibning jasadini qidirib topdilar. Uning boshini muborak tizzalariga qo‘ydilar va:
«أنْتَ مِنِّي و أنَا مِنْكَ، أنْتَ مِنِّي و أنَا مِنْكَ، أنْتَ مِنِّي و أنَا مِنْكَ»
«Sen mendansan va men sandanman! Sen mendansan va men sandanman! Sen mendansan va men sandanman!» dedilar. Bir pas turib boshlarini boshqa tomonga burdilar. «Nima uchun boshimni boshqa tomonga burganimni bilasizlarmi? dedilar. Ular: «Yo‘q», deyishdi. «Allohga qasamki, Julaybibning hurdan bo‘lgan xotinlari bag‘riga bosish uchun talashib kelayotganini ko‘rdim. Va Julaybibning rashki yodimga tushib yuzimni boshqa tomonga burdim», dedilar»[1].
Mana iymonida sodiq, taqvodor Julaybib Alloh nazdida qadrli edi! Garchi o‘zi yashab turgan hududda yon atrofidagi odamlar Julaybib roziyallohu anhuni yaxshi tanimasada, osmondagi farishtalar uning nomini tilga olishar edi.
Alloh barchamizni iymonda sodiq va taqvodor, solih bandalaridan qilsin!
Julaybib hazratlaridan Alloh rozi bo‘lsin!
Mir-arab o‘rta maxsus Islom bilim yurti
mudiri Elov Jobir
[1] «Sahih Muslim», «Musnad Ahmad», «Shu’abul iymon» va «Sahih Ibn Hibbon» kitoblariga qaralsin.
Oftobda o‘tirmang!
Yer yuziga eng yaqin bo‘lgan yulduz — Quyosh barcha mavjudotlar, jumladan, insonlar uchun hayotiy muhim sayyoradir. Quyosh barcha organik molekulalar hosil bo‘lishida ishtirok etib, insonlar ham quyosh nurisiz yashay olmaydi.
Quyosh nuri triptofan aminokislotasining serotonin gormoniga aylanishida yordam beradi. U bizga quvonch va o‘zimizga ishonch tuyg‘usini beradi, kayfiyatimizni ko‘taradi. Serotonin kuchli antidepressant bo‘lib, miya, mushaklar va ichki organlar faoliyatini yaxshilaydi.
Quyosh nuri orqali turli kasalliklarga davo topish mumkin, jumladan, immuniteti pasaygan, uyqusizlik, gormonal kasalliklar va mavsumiy affektiv kasalliklarga chalingan odamlar uchun quyoshda toblanish foydali bo‘ladi.
Bundan tashqari, quyosh ultrabinafsha nurlarining yana bir muhim xususiyati mavjud: u teri hujayralarida D vitamini ishlab chiqarishda faol ishtirok etadi.
D vitamini organizmga kalsiyning so‘rilishi uchun zarur element hisoblanadi. U osteoporoz rivojlanishining oldini oladi, suyak to‘qimalarining tiklanishiga yordam beradi va bolalarda suyaklar deformatsiyasi va o‘sish bilan muammolarning oldini oladi.
Quyosh nuri depressiyadan qutqaradi, undan hosil bo‘ladigan D vitamini nafas olish va gormonal kasalliklarning oldini oladi va keksayganda demensiya va ateroskleroz rivojlanishidan himoya qiladi.
Ammo uzoq muddatga quyosh nurlari ostida qolish tanaga zarar yetkazadi.
Quyosh nurlari birinchi navbatda teri va ko‘zlarga ta’sir qiladi. Xususan, yoz faslidagi o‘ta issiq havo sharoitida terining quyosh nuriga sezgirligi oshadi va fotodermatit kasalligi yuzaga keladi.
Ortiqcha quyosh nuri immunitetni zaiflashtiradi va teri hujayralarida mutatsiyaga sabab bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida teri saratoni — melanoma, retinoblastomaga olib keladi.
Quyosh ostida uzoq qolish homilador ayollar uchun xavflidir. Chunki ortiqcha nurlanish homila rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan B9 vitamini, ya’ni foliy kislotasi miqdorini kamaytiradi.
Oftob nurlarining salbiy ta’sirlaridan yana biri, tomirlarni kengaytirishi va oyoqlarda varikoz, yuzda esa ingichka tomirlarning yorilishidan kelib chiquvchi qizil dog‘lar paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishidir.
Quyosh nurlari keyinchalik terining barvaqt qarishini keltirib chikaradi. Chunki bu nurlar teridagi to‘qimalarni bo‘shashtiradi va u tezda qurishib-burisha boshlaydi.
Har yili quyoshning ultrabinafsha nurlari ta’siridan teri saratoni kasaliga uchrab minglab insonlar hayotdan ko‘z yummoqda.
Yosh bolalar uchun quyoshda yurish yanada xavflidir. Bolalik va yoshlik chog‘ida ko‘p quyoshda qorayganlarda yoshi o‘tgandan keyin teri saratoni kasaliga uchrash ehtimoli ortadi.
Ayniqsa, qorayishni “sog‘lik alomati” deb biluvchilar, bolalik chog‘idayoq keyingi yillarda teri saratoni bo‘lishiga kifoya qiladigan miqdorda quyoshning salbiy ta’sirini olishga ulgurgan bo‘ladilar. Yoz mavsumi tugashi bilan tana rangi ochilishiga qaramay, ultrabinafsha nurlari ta’siri ketmaydi.
Quyoshning zararlari haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatlarini 14 asr avval bunday ogohlantirganlar: “Oftobda o‘tirmang. Oftobda o‘tirish kishi tanasini buzib, kuritadi. Ya’ni, namligini tortib oladi, terisini buzadi. Terisi qurib, kiyimi ham eskiradi. U inson badanidagi yashiringan kasalliklarni yuzaga chiqaradi”.
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...Albatta, haroratning shiddati jahannamning qaynab chiqqan issig‘idandir”, deganlar.
Shuning uchun, jazirama issiq kunlarda oftob ostida ko‘p qolishdan saqlaning hamda ko‘proq “Allohumma, ajirniy minan-naar” (Allohim, meni do‘zaxdan saqlagin) deb duo qilishni unutmang!
Davron NURMUHAMMAD