Sayt test holatida ishlamoqda!
21 Aprel, 2025   |   23 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
04:09
Quyosh
05:35
Peshin
12:27
Asr
17:10
Shom
19:13
Xufton
20:32
Bismillah
21 Aprel, 2025, 23 Shavvol, 1446

Toshkent shahri masjidlarida Xatmi Qur’on o‘tkazib beruvchi qorilar bilan tanishing

16.05.2018   5699   55 min.
Toshkent shahri masjidlarida Xatmi Qur’on o‘tkazib beruvchi qorilar bilan tanishing

O‘n ikki oyning sultoni, Alloh taoloning rahmat va mag‘firatlari cheksiz yog‘ilguvchi, sog‘inib kutayotganimiz Ramazoni sharif tashrif kirib keldi. Fazilatga to‘la ushbu oyning kechalari Qur’oni karim xatmi bilan yanada munavvar bo‘ladi. Bu yil ham Alloh nasib etsa yurtimizning deyarli barcha jome masjidlarida Qur’oni karim xatm qilinadi. Toshkent shahrida ham bu yili mavjud 120 masjidddan 112 tasida Xatmi Qur’on qilinadi. Quyida poytaxtimizdagi masjidlarda xatmi Qur’on qilib beruvchi qorilar ro‘yxati bilan tanishishingiz mumkin:

 

Uchtepa tumani

1.

Abdulloh ibn Mas’ud

20

kun

Boyxonov Fozilxon Rahmon o‘g‘li

14.03.1991 y

Hakimov Shuhrat Mirzapo‘latovich

15.10.1987 y

2.

Abdulhamid hoji

25 kun

Tojiddinov Habibulloh Fazliddin o‘g‘li

27.08.1994 y

Toshmuhamedov Doniyor

23.02.1969 y

3.

Abu Hanifa

27 kun

Rashidov Axmadxon Xamidovich

29.06.1978 y

Xalimbekov Anasxon Xayrullo o‘g‘li

27.03.1996 y

Xayitboyev Muxammadali

22.09.1991 y

4.

Abu Hurayra

20 kun

Ro‘ziyev Shohboz

Ma’mur o‘g‘li

09.02.1991 y

5.

Aziz ota

25 kun

Islomov Baxodir Abdug‘affor o‘g‘li

20.07.1996 y

6.

Beshkayrag‘och

21 kun

Xamidov Abdurashid Abdushakirovich

28.10.1981 y

Umarxodjayev Murod Ulugbekovich

29.04.1987 y

Muzaffarxonov Abdullohxon

Avazxon o‘g‘li

10.08.1994 y

Abdukarimov Abduxamid

Abdurazzoq o‘g‘li

10.05.1996 y

7.

Burhoniddin

Marg‘iloniy

20 kun

Abdukarimov Ahrorjon Abduvohid o‘g‘li

27.08.1992 y

8.

Said Vakkos ota

1/15

Saynuriddinov  Saidjafar  Saidkomilovich

08.12.1988 y

Atalullayev Xayrullaxon Ibragimovich

04.10.1978 y

9.

Ko‘kcha Oktepa

1/15

Dadajonov Hasanboy Abdumannonovich.

15.11.1980 y

Sobirov Abdulbosit Abdulhafizovich.

31.12.1980 y

10.

Mahkam ota

1/15

Abdurahmonov Abduqodir Sobirovich

24.05.1987 y

Gaziyev Dilshod Abdipattayevich

29.01.1980 y

11.

Maxkamboy hoji ota

27

Kun

Mirzaqulov G‘ayrat Sherbayevich

26.10.1981 y

Saipov Baxodir Yuldashevich

19.07.1975 y

12.

Muhammad Umar o‘g‘li Zokir

28 kun

Azimbayev Alixon Zaxidxonovich

08.02.1978 y

Zohidxonov Abdulboriyxon Alixon o‘g‘li

20.07.1999 y

13.

Hazrati Ali

20 kun

Shamsiyev Axmadxodja Narxodjayevich

31.08.1967 y

Djalalov Zaynitdin Salaxitdinovich

06.05.1967 y

Madjidov Muhammad Solih Abdurasulovich

17.09.1989 y

14.

Hazrati Umar

20 kun

Mamadaliyev Fazliddin Mamasobirovich

27.05.1977 y

Azimboyev Valixon

01.10.1982 y

15.

Cho‘lpon ota

20 kun

Mamatraximov Abdulhamid Ismatillayevich

09.03.1993 y

16.

Fayzulla xuja o‘g‘li Murod hoji

24 kun

Azimbayev Olimxon Zaxidxonovich

16.05.1979 y

Zohidxonov Xalilulloh Olimxon o‘g‘li

19.11.2001 y

17.

Abu Talha

25 kun

Valiyev Abubakir Murodillayevich

11.03.1984 y

Raxmonov Oybek Muxtorovich

27.05.1982 y

18.

Labi Zax

1/15

Axunjanov Dovud Axmatovich

31.05.1984

19.

Mirbobo ota

20 kun

Vosiyev Bilol Abdusalo o‘g‘li

27.02.1986

Payzimuxamedov Umarxon Rustam o‘g‘li

15.09.1995

Bektemir tumani

20.

Alibek

27 kun

Normatov Najmiddin Mirzaqulovich

11.09.1978 y

21.

Xo‘tan

1/15

Muhammadjonov Muhammadali

Ilhomjon o‘g‘li

06.04.2000 y

Olmazor tumani

22.

Hazrati Imom

1/15

Alimov Ahmadxon Usmonxon O‘g‘li

03.04.1983 y

Qurbonov Ismoil Abdukarimovich

04.01.1984 y

Kamolov Abdulbasir Rustam o‘g‘li

09.03.1999 y

23.

To‘xtaboy

1/15

Qodirov Yosinbek

09.02.1995 y

Ismoilov Xumoyunxon Maxdixon o‘g‘li

14.09.1992 y

Niyozov Alisher Baxromovich

17.05.1985 y

Sirojiddinov Ibrohim Xakimjon o‘g‘li

14.04.1992 y

24.

To‘lqin Akrom o‘g‘li

27 kun

Shodmonov Ziyodullo To‘lqin o‘g‘li

03.01.1991 y

Saydaliyev Muhammad Hoji Mirzo

Mo‘minjon o‘g‘li

04.07.1993 y

25.

Ibrohim ota

27 kun

Abdurahimov Muhammadjon Malik o‘g‘li

18.09.1995 y

Lutfullayev Xayrullo Xamidullo o‘g‘li

07.11.1994 y

26.

Chimir ota

23 kun

Yuldoshev Abdug‘affor Abdumannobovich

07.06.1989 y

Hamidxo‘jayev Nurmuhammad Lutfullayevich

22.01.1989 y

Qushoqov Nurmamat Shodmonboyevich

15.04.1972 y

27.

Safoboy ota

20 kun

Arabboyev Doniyorbek Azizillo o‘g‘li

17.09.1995 y

28.

Xofiz Ko‘haqiy

25 kun

Nuriddinov Yuldoshboy Ibrohim o‘g‘li

09.01.1995 y

Muhammatdinov Agzamitdin

Xayritdin ugli

04.11.1994 y

29.

Iskandar Xo‘ja

25 kun

Qodirov Zoyirjon Adhamjonovich

05.21.1981 y

Toshboyev A’zamjon Yusubjonovich

15.05.1983 y

30.

Ahmadjon qori

1/15

Ergashev Muhammadiy Tuhfatulloh o‘g‘li

30.04.1981 y

Ro‘ziyev Jahongir O‘ktamovich

23.08.1990 y

31.

Ibrohimjonboy va Orifjonboy

28 kun

Jo‘raboyev Ikromjon Abdullajon o‘g‘li

10.03.1993 y

Xoliqov Mansur Qo‘chqoraliyevich

12.09.1984 y

Turg‘unboyev Abdullo Baxtiyor o‘g‘li

15.12.1995 y

32.

Siroj Solih

1/15

Rahimov Abdulboriy Mahmudaliyevich

24.08.1980 y

Isaqov Ubaydullo Abidjonovich

21.08.1987 y

33.

Do‘stjonboy

1/15

Salohiddinov Nuriddin Zayniddin o‘g‘li

23.06.1994 y

A’zamov Abdullo Lutfullo o‘g‘li

03.02.1999 y

34.

Mevazor

20 kun

Islomov Yorbek Zokirovich

13.07.1989 y

Xolmatov Vositjon Vaxidovich

02.08.1981 y

35.

Mirzo G‘olib

1/15

Nuriddinov A’lo Qorabotir o‘g‘li

20.10.1992 y

Salohiddinov Nuriddin Zayniddin o‘g‘li

23.06.1994 y

36.

Islomobod

1/15

Norboyev Muhammadjon Doniyor o‘g‘li

09.06.2000 y

Rahimjonov Rahmatulloh Muhammadjon o‘g‘li

03.11.1995 y

Zabihullayev Abdurazzoq Abdulloh o‘g‘li

11.12.2000 y

37.

Imom Buxoriy

25 kun

G‘oziyev Rahmatullo Husanboyevich

08.05.1982 y

Mahkamov Zikrulloh Mash’alxon o‘g‘li

25.04.1997 y

Abdullayev Merojiddin Kamoliddin o‘g‘li

20.02.1997 y

38.

Abu Bakr Qaffol Shoshiy

20 kun

Abdumajidov Hasanxon Yahyoyevich

12.01.1981 y

Djalilov Nabiyddin Ne’matullayevich

15.11.1988 y

39.

Masjidi salom

2/15

Azimov Dilmurod Ne’matovich

12.09.1987 y

Aminov Muhammadismoil Rahmatulloh o‘g‘li

20.01.1988 y

Davlatov Hikmatullo Normuminovich

16.02.1992 y

Xudoyberdiyev Farrux Amankeldiyevich

19.08.1979 y

40.

Ismatilla hoji

27 kun

Abdullayev Shavqiddin Ilhomjon o‘g‘li

05.05.1991 y

41.

Imom at-Termiziy

1/20

Esonqulov Inoyatulloh Abdusamin o‘g‘li

01.22.1991 y

Yakkasaroy tumani

42.

Usmon bin Maz’un

1/15

Xasanov Qudratjon Isoxjanovich

01.06.1987 y

To‘rayev Muhammad Zaynuddinovich

09.04.1978 y

43.

Yakkasaroy

1/15

Dadamirzayev Azamjon Tohirovich

21.02.1973 y

44.

Raximxon hoji ota

20 kun

Qodirov Orifjon

A’zamovich

05.03.1979 y

Xolmatov Komil

Bakimamatovich

23.05.1979 y

Yuldashev Muhiddin

Madaminovich

06.09.1981 y

45.

Rakat

20 kun

Xotamov Xikmatjon

Hojiqurbonovich

30.03.1986 y

Qulbayev Jasurbek

Foyzillayevich

19.03.1990 y

Boymirzayev Muxammadayub Akmal o‘g‘li

26.12.1990 y

Mirobod tumani

46.

Al-Badr

20 kun

Akbarov Alovuddin Xayrullo o‘g‘li

12.08.1996 y

47.

Qo‘yliq ota

1/15

Normatov Rahmatullo Sobirjonovich

14.03.1984 y

Shamsuddinov Tohirjon

Tursunovich

11.11.1975 y

Mirzo Ulug‘bek tumani

48.

Shayx Ziyovuddinxon

1/20

Hasanov Ulug‘bek Abdusalom o‘g‘li

09.09.1994 y

Karabayev Abdulxay Alimdjanovich

05.09.1987 y

49.

To‘ra Buva

1/15

Usmonov Shaxobiddin Nuriddinovich

02.12.1982 y

50.

Avayxon

1/15

Shukrullayev Muxammad-Alixon

Xayrullo o‘g‘li

25.12.1993 y

Shukrullayev Omilxon Xayrulla  o‘g‘li

24.04.1995 y

51.

Mulla Xolmirza ota

1/15

Mutalibjonov Muxammad Ayub Nuriddin o‘g‘li.

03.12.1992 y

Xusanov Qodir Jumayevich

18.04.1990 y

52.

Mulla Qosim

 

Dadayev Fatxullo Hamidulloh o‘g‘li

07.01.1993 y

Umarov Suxrobxon Muhibullo o‘g‘li

07.01.1993 y

53.

Tepa

 

Umaraliyev Sherzodjon Abdulahad o‘g‘li

16.09.1991 y

54.

Oqqo‘rg‘on

1/15

Boborahimov Fazliddin

Nizomiddinovich

12.01.1987 y

55.

Dorul Omon

 

Abduvosiyev Muhammadnosir Qudratullo o‘g‘li

18.04.1997 y

Xoldorov Behzod Xolisboy o‘g‘li

13.08.1996 y

56.

Oltin Tepa

1/15

Xalimbekov Saidakbarxon Xayrillayevich

20.09.1989 y

Jalilov Xayrulla Ziyovidinovich

19.06.1966 y

Sirg‘ali tumani

57.

Quddusi sharif

1/15

Inog‘omov Islom Ilhom o‘g‘li

05.06.1993 y

58.

Qo‘shqo‘rg‘on

20 kun

Murtazoyev Muhammadsodiqxon Shukrulloh o‘g‘li

20.02.1996 y

59.

Ma’rufota

27 kun

Zufarov Qutbiddin Nurillayevich

15.06.1992 y

60.

No‘g‘ay qo‘rg‘on

29 kun

Uralov

Mansur

Urolovich

10.03.1990 y

Murtazayev

Axliddin

Abdumajid o‘g‘li

24.09.1992 y

Shayxontohur tumani

61.

Yahyo qori

27 kun

Abdullayev Abdulbosit Akbarjon o‘g‘li

21.06.1995 y

Qosim Abdullo Mirabzal o‘g‘li

01.01.1992 y

To‘laganov Hojiakbar Bahodir o‘g‘li

02.05.1995 y

62.

Obidxon Maxdum

25 kun

Yusupov Jamshid Mansurjonovich

29.07.1985 y

Islomov Ziyoviddin Nizomiddin o‘g‘li

14.04.1992 y

63.

Muyi Muborak Ukkosha

25 kun

Babojanov Otabek Muhammadjonovich

08.09.1989 y

Oxunjanov Abduxay Fozil o‘g‘li

07.04.1998 y

Qosimov Akromjon Axmadjon o‘g‘li

23.04.1997 y

64.

Xo‘ja Allambardor

27 kun

G‘oyipov Maqsudjon Homidovich

30.06.1981 y

No‘monov Muhiddin

05.03.1981 y

Muhsinov Mo‘minjon Baxtiyor o‘g‘li

11.01.1993 y

65.

Shayx Zayniddin

20 kun

Aminov Muxammadloik Abduvoxidovich

21.05.1991 y

Xalimov Nasrullo Xolmatovich

11.02.1986 y

66.

Dorussalom

28 kun

Turg‘unov Xamidullo Abdubannoyevich

03.05.1983 y

Xisorov Erkin Ahmadhoji o‘g‘li

09.07.1985 y

67.

Xo‘ja Ahror Valiy

28 kun

A’zamjonov Abdulhafiz Soyibjonzoda

29.10.1995 y

Zaxadullayev Miyon Xasib Abdulvaxob o‘g‘li

04.09.1993 y

68.

Munavvar qori

28 kun

Toshmuxamedov Boxodir Tursunovich

05.06.1970 y

Hakimjonov Muhammadjon Zohidjon o‘g‘li

28.06.1995 y

69.

Islom Nuri

27 kun

Axmatkulov Elyorjon Odilbek o‘g‘li

27.06.1983 y

Asrorov Saidaxror Abdusalom o‘g‘li

24.03.1991 y

Erqulov Ibroxim Turmuhammad o‘g‘li

03.10.1993 y

70.

Huvaydo

20 kun

Nizomov Muhammadrauf Muhammadjonovich

20.05.1986 y

Sodikov Xafizullo Ne’matovich

06.11.1988 y

71.

Imom Hasan

21 kun

Yusupov Inoyatullo Ibaydullayevich

28.11.1986 y

Abdukarimov Abdulbosit Abdulhamid o‘g‘li

25.09.1995 y

72.

Zangi ota

1/15

Supiyev Yokubjon Solixonovich

26.09.1968 y

Supiyev Abdulaziz Yokubjon o‘g‘li

27.12.1992 y

73.

Baland

20 kun

Mirzayev Nasrullo Salaydinovich

13.12.1980 y

Sobitov Habibullo Alijon o‘g‘li

22.03.1992 y

74.

Kox ota Buzruk

28 kun

G‘oipov Shamsiddin Muhiddinovich

12.03.1984 y

Jalilov Abbosqori

Ne’matullo o‘g‘li

08.08.1992 y

75.

Eshonguzar

1/15

Jurayev Ilxomjon Valijon  o‘g‘li

13.04.1998 y

Umaraliyev Hasan Shokirovich

03.11.1996 y

76.

Fotimai-Zaxro

27 kun

Abbosov Akmalxon Muxsim  o‘gli

18.12.1990 y

Qodirov Fayzullo Husanovich

20.081986 y

Salomov Abdulboqiy Abdujalol o‘g‘li

14.06.1990 y

77.

Abdulloh Ibn Xuzofa

20 kun

Rustamjonov Abdullatif Rustamjon o‘g‘li

15.04.1981 y

Vahobov Xusan Nabiyevich

08.07.1985 y

78.

Oq tunika

1/15

Mamasidikov Kamolidin  Komiljon o‘g‘li

13.12.1994 y

Supiyev Abduraxmon Ayubxon  ugli

02.11.1994 y

Haydaraliyev Ibrohimjon Obabakirovich

04.30.1986 y

79.

Sulton hoji

20 kun

Xalilov Abdulxakim  Abduxalim ugli

06.01.1991 y

Dehqonov Abdurasul Ne’matjon o‘g‘li

08.08.1992 y

80.

Firdavs

28 kun

Raxmonberdi Abdulaziz  Rustamjon o‘g‘li

11.12.1997 y

81.

Oqilon

20 kun

Artukkariyev Abdunosir Murtazaxanovich

18.04.1984 y

Isroilov Samixon Abdullayevich

10.01.1981 y

82.

Eshon Boboxon

1/15

Abdullayev Abdulbosit Akbarjon o‘g‘li

21.06.1995 y

Abduragimov Muhammadiy Rustamjanovich

12.04.1986 y

Yashnabod  tumani

83.

Al-Hudaybiya

20 kun

Xodjayev Muxiddin Fazilxonovich

02.07.1977 y

Fozilxonov Abdulloxon Fayzulloh o‘g‘li

25.02.1999 y

Abrarov Abdulaziz Abduvali o‘g‘li

17.05.1997 y

Saidakbarov Saidasqar Saidbosit o‘g‘li

19.10.2000 y

84.

Go‘zal

20 kun

G‘anijonov  MuxammadSodiq  Muxtorjon o‘g‘li

19.12.1998 y

No‘monov Kamoliddin Usmonovich

30.07.1985 y

Mustafoyev Biloliddin Rahmatullo o‘g‘li

26.04.1996 y

85.

Xolid ibn Valid

27 kun

Akbarov Imiyaminjon Iminjonovich

17.04.1983 y

Abrorov Abdulboqiy Abdusamiy o‘g‘li

24.04.1999 y

Abrorov Abdulhakim Abduvali o‘g‘li

04.09.1998 y

86.

Pul yemas ota

27 kun

Ganiyev Muxummadlatif Abdulxalilovich

15.03.1991 y

Mirodilov Abdulaziz Mirobidovich

02.12.1999 y

Mirodilov Djasur Mirobidovich

04.03.1987 y

87.

Islom ota

20 kun

Zaitov Anvar Kamolxonovich

21.06.1982 y

Davlatov Avazbek Akbaraliyevich

29.07.1983 y

88.

Imom A’zam

27 kun

Xodjayev Ne’matulla Satvoldiyevich

06.04.1974 y

Shukrullayev Muhammadboburxon

06.01.1995 y

Abduvaliyev Jaloliddin

Abduvohid o‘g‘li

15.05.1995 y

89.

Qul xoja  Ahmad Yassaviy

27 kun

Husniddinov Zuhriddin Nuriddin o‘g‘li

10.11.1995 y

Sultonmahmudov Abdulmajid Abdurashid o‘g‘li

23.09.1995 y

90.

Ali ibn Abu Tolib

20

kun

Mirsodiqov Nurulloh Qudratillayevich

24.12.1977 y

Siddiqov Yunus Qobilovich

12.05.1981 y

Chilonzor tumani

91.

Qatortol

2/15

Alimov Abror Afzaljonovich

25.07.1986 y

92.

Oltinxon to‘ra

1/20 kun

Xoshimov Asilxon Xusanxon o‘gli

29.05.1991 y

93.

Novza

30 kun

Samiyev Abdulxodiy Pattoxonovich

01.11.1988 y

Ubaydullayev Islom Musayevich

21.12.1977 y

94.

Tinchlik

20 kun

Tuyg‘un Ibroxim Jaxongir o‘g‘li

20.06.1995 y

Muxsimov Shoyusuf Shoaxror o‘g‘li

03.07.1994 y

95.

Katta Qozirobod

1/15

Mirzayev Shamsiddinxon Muxammadullo o‘g‘li

09.09.1998 y

Nurmuxammedov Alisher  Rajab o‘g‘li

16.06.1977 y

96.

Hasanxon qori

1/15

Tursunov Abbos Axmadovich

17.12.1980 y

Xursandmurodov Tolib Shukurullo o‘g‘li

24.08.1997 y

97.

Bo‘ta buva

1/15

So‘piyev Ayubxon Solixonovich

11.05.1966 y

Hamidullayev No‘monxon Yaxyoxon o‘g‘li

02.12.1998 y

Sadullaxonov Asror Sa’dullaxonovich

21.05.1992 y

98.

Ko‘zi ojizlar

1/15

Rasulov Ahmadjon Muxammadjonovich

29.01.1979 y

99.

Sobitxon hoji

20 kun

Yusupov Nosirxon Habibullayevich

14.06.1984 y

Ismailov Ne’matullo Habibullo o‘g‘li

25.08.2018 y

100.

Do‘mbirobod

20 kun

Tojiddinov Abdulbosit

10.06.1975 y

101.

Nosirxon

1/15

Abdullayev Miraxmad Fatxulla o‘g‘li

19.02.1996 y

Samug‘ov Abbosxon Olimjon o‘g‘li

08.08.1995 y

Yunusobod tumani

102.

Minor

1/15

Ne’matov Jahongir To‘lqinovich

26.10.1978 y

Qobilov Abdulbosit Badriddinovich

31.01. 1983 y

103.

Mirza Yusuf

27 kun

Husanov Qodirjon Ne’matjonovich

21.01.1976 y

Sayfuddinov Abduqodir Rahmatulloh o‘g‘li

26.01.1998 y

Hamidov Sadriddin

10.02.1990 y

104.

Kamoliddin Orif al Buxoriy

25 kun

Hakimullaev Muxammadsodiq Zakariyo o‘g‘li

10.07.1997 y

105.

Yunusobod

1/17

Qo‘ldashev Abduhalil Ergashali o‘g‘li

05.05.1999 y

106.

Umar ibn Xattob

1/15

Karimov Qosimjon Obidovich

11.07.1972 y

107.

Mahammat Nosir Xoji

1/15

Ishmatbekov Hamidjon Bahromovich

19.02.1970 y

Baxromov Maqsudjon Mahmudjon o‘g‘li

10.09.1995 y

Baxromov Sunnatilla Hamidjon o‘g‘li

02.11.1996 y

108.

Masjidul Xayr

1/15

Maxmudxonov Muhammad Isoxon Mahmud o‘g‘li

24.05.1995 y

109.

Kulol-Qo‘rg‘on

28 kun

Saidov Xudoyqul Egamberdiyevich

10.07.1983 y

110.

Hasanboy

1/15 kun

Karimov Abdurauf Muqimjanovich

13.04.1982 y

Ho‘jayev Muhammadjon Egamberdi o‘g‘li

07.06.1996 y

111.

Omina

27 kun

Obidjonov Mashhurbek

05.07.1993 y

Shodiyev Yusuf

12.12.1985 y

112.

Oqtepa

1/15

Obidov Nurilla Raxmatullayevich

29.07.1976 y

Turg‘unov Abdulxay  Nasibulloh o‘g‘li

29.10.1988 y

Azimov Dilmurod Ne’matovich

12.09.1987 y

G‘aniyev Azizbek To‘xtasin o‘g‘li

10.01.1991 y

Aminov Muhammadismoil Rahmatulloh o‘g‘li

20.01.1988 y

O‘MI Toshkent shahar vakilligi Matbuot xizmati

 

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma

21.04.2025   1100   5 min.
Musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma

Insoniyat tarixida o‘z o‘rniga ega bo‘lgan buyuk allomalarimizdan biri Imom Abu Mansur Moturidiydir. Ul siymo faqat bir zamonning emas, balki barcha zamonlarning dolzarb va muhim masalalariga asosli hamda qat’iy javoblarni bera olgan mutafakkir olim.

U zotning dunyo ilm-faniga, ayniqsa, aqida ilmiga qo‘shgan hissasi, aql va naqlni uyg‘unlashtirishdagi o‘rni haqida zamondoshlari hamda muhaqqiq olimlar tomonidan yuksak baholar berilgan.

Ko‘pchilik «Abu Mansur» nisbasini eshitganda, u zotning o‘g‘li «Mansur» bo‘lganmi, degan savolga to‘xtaladi. Lekin manbalarda Imom Moturidiy rahimahullohning «Mansur» ismli o‘g‘li bo‘lgani aytilmagan. Ammo tadqiqotchilar manbalarga tayanib, u zotning qizi bo‘lganini ta’kidlagan. Lekin Imom Moturidiy o‘z tafsirida o‘g‘il farzandli bo‘lishni orzu qilganini va uni «Mansur» deb nomlashini aytib o‘tgan. Bu haqda «Ta’vilot al-Qur’on»da shunday deyiladi: «Abu Mansur» deb, unga «Mansur» ismli o‘g‘il tug‘ilishi umidida ishlatiladi».

Bu orzu amalga oshgan yoki yo‘qligi haqida tarixiy ma’lumot uchramaydi. Qayd etilgan jumla Imom Moturidiyning shaxsiy hayotidagi sodda bir orzuni ko‘rsatsa-da, uning tuyg‘ulari qanchalik samimiy ekanini bildiradi.

Imom Moturidiyning ilmdagi darajasi haqida u zotning shogirdlari va izdoshlaridan yetishib chiqqan yetuk olimlar yuksak baholar bergan. «Sayful-haq» (Haqiqat qilichi) degan sharafli unvonga sazovor bo‘lgan olim Abu Muin Nasafiyning ta’kidlashicha: «Agar ahli sunna olimlari orasida faqat Imom Abu Mansur Moturidiyning o‘zi bo‘lganida ham, yetarli bo‘lar edi». Bu ta’rif Imom Moturidiyning ahli sunna va jamoa asosini barpo etishdagi o‘rnini yorqin namoyon qiladi.

Undan tashqari, Abu Muin Nasafiy Imom Moturidiyga: «Ilm ummoniga sho‘ng‘ib, undagi noyob durlarni qo‘lga kiritishga muvaffaq bo‘lgan, dinning hujjat-dalillarini bayon etib, ularni o‘z fasohati, chuqur ilmi va yuksak aql-zakovati bilan sayqallashtirgan olim», degan ta’rifni bergan.

Ustozi Abu Nasr Iyoziyning u zotga nisbatan hurmati va e’tirofi ham juda ta’sirli. U dars majlislarida Moturidiy hozir bo‘lmaguncha gapirmas edi. Har gal uni uzoqdan ko‘rib, hayrat bilan nazar tashlar va Qur’oni karimdan quyidagi oyatni tilga olardi: «Parvardigoring xohlaganini yaratadi va ixtiyor etadi» (Qasos surasi 68-oyat).

Abdulhay Laknaviy «al-Favoidul-bahiya» asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.

Ayrim manbalarda Imom Moturidiy tariqat shayxlari tomonidan ham ummatni to‘g‘ri yo‘lga yo‘llovchi shaxs sifatida e’tirof etilgani aytiladi. Imom Abu Bakr Ahmad ibn Is'hoq ibn Solih Juzjoniy Imom Moturidiyning tasavvufdagi ustozlaridan biri bo‘lgan.

Zamonaviy moturidiyshunos olimlardan Ahmad Sa’d Damanhuriy o‘zining Imom Moturidiyga bag‘ishlab yozgan asarida shunday deydi: «Imom Moturidiy fiqh, ilm, taqvo, dinu diyonat, fazilat va yaxshilikda peshqadam bo‘lib, u bilan hamfikr yoki unga qarshi bo‘lganlarning barchasi uning benazir olim ekanini e’tirof etgan. U sunnatning keskir qilichi, bid’at va gumrohlikka qarshi kurashgan alloma bo‘lgan. Ul zot ko‘plab kitoblar yozib, islom dinini himoya qilgan, unga qarshi chiqqanlarni mag‘lub etgan». 

Moturidiyshunos olim So‘nmas Qutlug‘ esa shunday deydi: «Imom Moturidiy Alloh taolo tomonidan insoniyatga berilgan eng ulug‘ in’om, bebaho tuhfadir».

Ayrimlar «Kitob at-tavhid»ning kirish qismidagi aqliy dalillarga qarab, u zot faqat aqlga tayangan deb xulosa qiladi. Lekin Yaratuvchining mavjudligini inkor qilayotgan insonga o‘sha mavjudlikni aql orqali isbotlash tabiiy va zaruriy uslubdir. Imom Moturidiy naqlni chetlatmagan, balki uni o‘z o‘rnida ishlatgan. Aksincha, Imom Moturidiy ilmda naql va aqlni mukammal tarzda uyg‘unlashtira olgan olim edi. U zot o‘zining sog‘lom e’tiqodga bag‘ishlab yozgan «Kitob at-Tavhid» asarida Qur’oni karimning 77 ta surasining, 350 ta oyatidan foydalangan. Bu esa Moturidiyning aqida masalasida naqlga naqadar e’tibor qilganini ko‘rsatadi. Turk olimi Bakr To‘pol ushbu ko‘rsatkichlarni tahlil qilib, hatto Imom Moturidiyning ishora qilib ketgan oyatlarini ham keltirgan va bu son yanada yuqori chiqqanini ta’kidlagan.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq «Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida»gi qaror qabul qilingani, albatta, butun dunyo moturidiyshunoslarini cheksiz quvontirdi. Bu esa har bir insonning qalbida faxr va shodlik tuyg‘usini uyg‘otmay qolmaydi.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, Imom Abu Mansur Moturidiy – islom aqidasini himoya qilgan, ahli sunna val-jamoa ta’limotining ilmiy asoslarini tizimlashtirib, mustahkamlagan buyuk olimdir. U o‘z asarlari va ilmiy bahslari orqali turli bid’atchi toifalarning noto‘g‘ri aqidalarini rad etgan. Imom Moturidiy faqatgina raddiya beruvchi emas, balki aqidaviy masalalarga aql va naql asosida yechim topa bilgan buyuk shaxsiyat edi.

Ixtiyor Abdurahmonov,

Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimi

Manba: uza.uz

MAQOLA