“Kim birodarining obro‘siga yoki biror narsasiga zulm qilgan bo‘lsa dinor va dirham foyda bermaydigan kun (qiyomat) kelishidan oldin haqqini halollab olsin. U kunda agar yaxshi amali bo‘lsa yetkazgan zulmi miqdoricha savobi olinadi va agar savobi bo‘lmasa birodarining gunohidan olib uning bo‘yniga yuklanadi” (Imom Buxoriy rivoyati).

Inson hali hayotlik vaqtida zimmasidagi ado etishi lozim bo‘lgan haqlarni halollashga imkoni bor. Oxiratda esa solih amallaridan boshqa hech narsasi bo‘lmaydi. Qiyomat kuni mazlumning haqqi zolimdan undirib beriladi. U kunda bandaning asosiy dastmoyasi bo‘lmish hasanotlari (savoblari)dan olinadi, agar u savoblarni jamg‘arishga ulgurgan bo‘lsa, albatta,..

Aks holda mazlumning gunohlari zolimning zimmasiga yuklab qo‘yiladi.
Mazkur hadisi sharifning zohiridan ma’lumki, inson biror birodariga nisbatan nohaqlik qilgan bo‘lsa, bu dunyoning o‘zida uni halollashi lozim. Hattoki o‘zi bilib-bilmagan holda birodarini sha’ni, obro‘siga tajovuz qilgan bo‘lsa ham…
Zulm qilish insonning yo joniga yoki moliga yoxud sha’niga bo‘lishi mumkin. Islom dini zulm qilishning barcha turini harom qildi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Musulmon kishiga har bir musulmon kishining qoni, moli va obro‘sini to‘kish haromdir” (Imom Muslim rivoyati).

Agar bir insonning joniga zulm qilingan, masalan, urish, jarohatlash, biror a’zosiga shikast yetkazish yoki o‘ldirish kabi jinoyat sodir etgan bo‘lsa, haq egasi qasos olishi, agar qasos olish imkoni bo‘lmasa, zolim zimmasidagi haqni to‘laligicha to‘lab berishi lozim.

Agar insonning moliga tajovuz qilingan bo‘lsa, molni egasiga qaytarib berish vojib bo‘ladi. Agar molning egasini topish imkoni bo‘lmasa, u molni savob umid qilmasdan biror muhtojga berib yuboriladi. Agar mol egasi vafot etgan bo‘lsa, uni merosxo‘rlariga berish lozim. Chunki kishi vafot etgandan so‘ng uning moli merosxo‘rlariga o‘tadi.

Agar bir insonning sha’niga tajovuz qilingan, masalan, bir insonni haqorat yoki g‘iybat qilgan bo‘lsa, uning oldiga borib undan kechirim (uzr) so‘rashi lozim. Agar uning uzrini qabul qilib, kechirsa, ularning xar ikkisi uchun Allohning ne’mati bordir.
“Bas, kimki afv etib (o‘rtani) tuzatsa, bas, uning mukofoti Allohning zimmasidadir. Albatta U zolimlarni sevmas” (Sho‘ro surasi, 40-oyat).

Agar kechirmasa, molidan biror narsa berib bo‘lsa ham, rozi qilishi lozim.
Alloh taolo dillarimizni mehr-shafqat, kechirimlilik tuyg‘ulari bilan to‘ldirsin!

I.SOBIROV,
Xonqa tumani “Xo‘ja Nuraddin bobo” masjidi imom noibi