“Kim birodarining obro‘siga yoki biror narsasiga zulm qilgan bo‘lsa dinor va dirham foyda bermaydigan kun (qiyomat) kelishidan oldin haqqini halollab olsin. U kunda agar yaxshi amali bo‘lsa yetkazgan zulmi miqdoricha savobi olinadi va agar savobi bo‘lmasa birodarining gunohidan olib uning bo‘yniga yuklanadi” (Imom Buxoriy rivoyati).
Inson hali hayotlik vaqtida zimmasidagi ado etishi lozim bo‘lgan haqlarni halollashga imkoni bor. Oxiratda esa solih amallaridan boshqa hech narsasi bo‘lmaydi. Qiyomat kuni mazlumning haqqi zolimdan undirib beriladi. U kunda bandaning asosiy dastmoyasi bo‘lmish hasanotlari (savoblari)dan olinadi, agar u savoblarni jamg‘arishga ulgurgan bo‘lsa, albatta,..
Aks holda mazlumning gunohlari zolimning zimmasiga yuklab qo‘yiladi.
Mazkur hadisi sharifning zohiridan ma’lumki, inson biror birodariga nisbatan nohaqlik qilgan bo‘lsa, bu dunyoning o‘zida uni halollashi lozim. Hattoki o‘zi bilib-bilmagan holda birodarini sha’ni, obro‘siga tajovuz qilgan bo‘lsa ham…
Zulm qilish insonning yo joniga yoki moliga yoxud sha’niga bo‘lishi mumkin. Islom dini zulm qilishning barcha turini harom qildi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Musulmon kishiga har bir musulmon kishining qoni, moli va obro‘sini to‘kish haromdir” (Imom Muslim rivoyati).
Agar bir insonning joniga zulm qilingan, masalan, urish, jarohatlash, biror a’zosiga shikast yetkazish yoki o‘ldirish kabi jinoyat sodir etgan bo‘lsa, haq egasi qasos olishi, agar qasos olish imkoni bo‘lmasa, zolim zimmasidagi haqni to‘laligicha to‘lab berishi lozim.
Agar insonning moliga tajovuz qilingan bo‘lsa, molni egasiga qaytarib berish vojib bo‘ladi. Agar molning egasini topish imkoni bo‘lmasa, u molni savob umid qilmasdan biror muhtojga berib yuboriladi. Agar mol egasi vafot etgan bo‘lsa, uni merosxo‘rlariga berish lozim. Chunki kishi vafot etgandan so‘ng uning moli merosxo‘rlariga o‘tadi.
Agar bir insonning sha’niga tajovuz qilingan, masalan, bir insonni haqorat yoki g‘iybat qilgan bo‘lsa, uning oldiga borib undan kechirim (uzr) so‘rashi lozim. Agar uning uzrini qabul qilib, kechirsa, ularning xar ikkisi uchun Allohning ne’mati bordir.
“Bas, kimki afv etib (o‘rtani) tuzatsa, bas, uning mukofoti Allohning zimmasidadir. Albatta U zolimlarni sevmas” (Sho‘ro surasi, 40-oyat).
Agar kechirmasa, molidan biror narsa berib bo‘lsa ham, rozi qilishi lozim.
Alloh taolo dillarimizni mehr-shafqat, kechirimlilik tuyg‘ulari bilan to‘ldirsin!
I.SOBIROV,
Xonqa tumani “Xo‘ja Nuraddin bobo” masjidi imom noibi
Har birimiz hayotda muvaffaqiyat qozonish istagida bo‘lamiz-u, lekin unga yetisha olmaymiz. Buning sababi esa “muvaffaqiyat”ni yetib bo‘lmas bir ro‘yo deb o‘ylashimizdir. Aslida biz muvaffaqiyatga eltuvchi omillarga bee’tibor bo‘lamiz, natijada muvaffaqiyatsizliklarimiz ko‘payib boraveradi.
Muvaffaqiyat – bu yaxshidan yanada yaxshirog‘i tomon intilishimizdir. (Barkamollik Alloh taoloning O‘zigagina xosdir). Birortasi sizga “Hayotdagi maqsadimga erishdim” desa, bilingki, u odam qulay boshlabdi. Kishi muvaffaqiyat sari harakat qilishi zarur. Zero, Alloh azza va jalla hech bir odamning ajrini zoye qilmas. Badi’uz zamon Hamazoniy bunday deydilar:
Vojib manga tirishmog‘im, qilmoq jahd,
Shart bo‘lmag‘ay najohni idrok etmak.
Hayot bo‘stonidan muvaffaqiyat mevalarini terish ilinjidagi kishiga oid mana bu nasihatlar sizga ham asqatadi. Bu nasihatlar ikki dunyo saodatini topish uchun chaqiriqdir. Zero, oxirat diyorida kishi ochiq-oydin xusronga yuz tutar ekan, uning dunyo hayotidagi zafaridan ne naf?!
Alloh taologa taqvoni lozim tuting, shuning o‘zi xayrli oziqa va a’lo nasihatdir. Zero, Alloh taolo Taloq surasining 2–3-oyatlarida: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning yo‘lini ochib qo‘yur. Va unga o‘zi o‘ylamagan tarafdan rizq berur...», deya marhamat qiladi va yana xuddi shu suraning 4-oyati so‘ngida ham: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning ishida osonlik qilib beradur!» – deya taqvo qilishga amr qilgan.
Qalbingiz avval Alloh taolo va Uning Rasuliga, keyin esa ota-onangiz va atrofingizdagilarga muhabbat ila to‘lib-toshsin. Zero, muhabbat kishini yoshartiradi, umrni uzaytiradi, xotirjamlik baxsh etadi. Nafrat esa qalbni qoraytiradi. Muhabbat jarohatga malham bo‘lib xizmat qiladi hamda qalbga mehr va yaqinlik taftini soladi.
O‘zingizga bo‘lgan muhabbatingiz boshqalarga nisbatan kichikroq, ozroq bo‘lsin. Alloh taolo Hashr surasining 9-oyatida ansoriylarni maqtab: «...Va gar o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham, (ularni) o‘zlaridan ustun qo‘yarlar...», deya marhamat qiladi. Odamlarga yaxshilik ilinib farahmand bo‘ladigan kishilar haqiqiy baxtiyor insonlardir. Badbaxtlar esa faqat o‘z manfaatlarini ko‘zlaydilar. Oxir-oqibatda hech qanday savobga erishmaydilar.
Qalbingizni muhabbat, bag‘rikenglik, g‘amxo‘rlik kabi tuyg‘ular bilan to‘ldirish uchun harakat qiling. Hech shak yo‘qki, badbaxtlarning qalblari hasad, g‘azab va nifoq ila limmo-lim bo‘ladi.
O‘tgan ishlarga qayg‘urmang! Noxushliklarga ko‘z yosh to‘kish foyda bermaydi. Birovlarning musibatlaridan kuladiganlar esa o‘zlariga jabr qiladilar. Ko‘zadagi to‘kilgan sutga ayyuhannos solgandan ko‘ra, uning o‘rnini qoplash payida bo‘ling. Bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mana bu muborak so‘zlarini doimo yodda tuting: “Senga biror ish sodir bo‘lsa, “agar bunday qilganimda, mana bunday bo‘lardi-da” deya ko‘rma, faqatgina “Alloh taqdir qilgan ekan, O‘zi xohlagani bo‘ldi” deb
aytgin. “Agarda” shaytonga yo‘l ochib beradi”[1].
Nafsingizni yaxshi gumon qilishga o‘rgating! Zero, yaxshi gumonda bo‘ladiganlar tunda osmonga tikilib, oyning nazokatini ham ko‘ra oladilar. Badgumonlar esa samoga tashlagan nazari ortida zulmatdan boshqa narsani ko‘ra olmaydilar. Boshqalarni o‘zidan ko‘ra yaxshiroq deb o‘ylaydiganlardan bo‘ling. Yaxshilikka yo‘yuvchilar boshqalarning muhabbatiga sazovor bo‘ladilar. Badgumonlar esa o‘z atrofidagilarni go‘yo quvib-soladilar.
Haliymiy aytadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam yaxshi gumonni xush ko‘rardilar. Chunki badgumonlik Alloh taolo xususidagi yomon o‘ylovdir. Nekgumonda bo‘lish esa Alloh taolo xususidagi yaxshi o‘ydir. Mo‘min hamma holatda ham Alloh taolo xususida yaxshi gumonda bo‘lishga ma’murdir”.
Boshqa bir hadisda Muoviya ibn Hakam roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Men: “Yo Allohning Rasuli, bizning oramizda shumlanadiganlar bor”, dedim. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “U ko‘ngillariga kelgan narsa xolos. Bu narsa ularni (biron ish qilishdan) to‘smasin”, dedilar».
Hasson Shamsiy Poshoning "Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar" nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Muslim rivoyati.